กบฏมัคคาบี

กบฏมัคคาบี (ฮีบรู: מרד החשמונאים) เป็นการกบฏชาวยิวนำโดยกลุ่มมัคคาบีเพื่อต่อต้านจักรวรรดิซิลูซิดและอิทธิพลกรีก การกบฏช่วงหลักเกิดขึ้นระหว่าง 167–160 ปีก่อนคริสตกาล และจบลงเมื่อซิลูซิดเข้าควบคุมยูเดีย แต่ความขัดแย้งระหว่างมัคคาบี ชาวยิวเฮลเลนิสต์และซิลูซิดยังดำเนินต่อไปจนถึง 134 ปีก่อนคริสตกาล จุดเริ่มต้นของเหตุการณ์เกิดจากพระเจ้าแอนทิโอคัสที่ 4 เอพิฟาเนสปราบปรามผู้นับถือศาสนายูดาห์ใน 168 ปีก่อนคริสตกาล สาเหตุที่พระองค์ทำเช่นนั้นยังไม่เป็นที่แน่ชัด แต่เชื่อว่าอาจมาจากความขัดแย้งทางการเมืองที่มีความเชื่อเป็นองค์ประกอบ^[1] แอนทิโอคัสให้เยรูซาเลมอยู่ใต้อำนาจซิลูซิดโดยตรง สั่งห้ามประกอบพิธีกรรมของศาสนายูดาห์^[2] และดัดแปลงพระวิหารที่สองในเยรูซาเลมเป็นศาสนสถานของลัทธิผสานกรีก-ยูดาห์^[3] การปราบปรามนี้นำไปสู่การกบฏนำโดยยูดาส มัคคาเบอุส นักบวชยูดาห์ใน 167 ปีก่อนคริสตกาล การต่อสู้ดังกล่าวถูกบันทึกในหนังสือมัคคาบี ฉบับที่ 1 และฉบับที่ 2^[4]

กบฏมัคคาบี
ยูเดียภายใต้ยูดาส มัคคาเบอุส ระหว่างการกบฏ
วันที่ 167–160 ปีก่อนคริสตกาล สถานที่ ยูเดีย ส่วนหนึ่งของซีลี-ซีเรีย จักรวรรดิซิลูซิด ผล การกบฏสำเร็จ หลังได้รับชัยในการยึดเยรูซาเลมคืน นักรบของยูดาส มัคคาเบอุสฉลองแปดวันเพื่ออุทิศแด่แท่นบูชาในพระวิหาร เรียกว่าเทศกาลฮานุกกะห์ ชาวยิวได้รับอัตตาณัติ ซึ่งต่อมาพัฒนาเป็นราชวงศ์แฮสโมเนีย
คู่สงคราม
มัคคาบี	จักรวรรดิซิลูซิด
ผู้บังคับบัญชาและผู้นำ
มัททาทิอัส † ยูดาส มัคคาเบอุส (KIA) โยนาทัน อัปฟัส เอลิเอซาร์ อะวารัน (KIA) ซีโมน ทัสซี ยอห์น กัดดี (KIA)	พระเจ้าแอนทิโอคัสที่ 4 เอพิฟาเนส † พระเจ้าแอนทิโอคัสที่ 5 ยูเพเตอร์ † พระเจ้าเดเมตริอุสที่ 1 โซเตอร์ ลีซิอัส † กอร์จิอัส ไนเคเนอร์ (KIA) แบกคิดีส
หน่วยที่เกี่ยวข้อง
กบฏยูเดีย/มัคคาบี	กองทัพซิลูซิด

มัคคาบีตั้งเป็นกองโจรที่เคลื่อนไหวในชนบท เข้าปล้นเมืองที่อยู่ห่างไกลอำนาจซิลูซิดและข่มเหงข้ารับใช้กรีก ก่อนจะพัฒนาเป็นกองทัพที่มีศักยภาพในการโจมตีเมืองปราการของซิลูซิด การยึดเยรูซาเลมใน 164 ปีก่อนคริสตกาลถือเป็นชัยชนะช่วงแรกที่สำคัญ มัคคาบีทำการชำระพระวิหารและอุทิศแท่นบูชาใหม่เป็นเวลา 8 วัน ซึ่งฉลองสืบต่อมาเป็นเทศกาลฮานุกกะห์^[5][6] ที่สุดแล้วซิลูซิดยอมผ่อนปรนและยกเลิกการสั่งห้ามศาสนายูดาห์ แต่มัคคาบีหัวรุนแรงบางกลุ่มยังคงสู้ต่อเพื่อต้องการหลุดพ้นจากอำนาจซิลูซิด ต่อมาใน 160 ปีก่อนคริสตกาล ยูดาส มัคคาเบอุสถูกสังหารในยุทธการที่เอลาซา^[7] โยนาทัน อัปฟัส น้องชายของยูดาสขึ้นเป็นผู้นำแทน ความขัดแย้งภายในจักรวรรดิซิลูซิดและการเป็นพันธมิตรกับสาธารณรัฐโรมันเอื้อให้มัคคาบีมีโอกาสเป็นอิสระมากขึ้น จากนั้น 141 ปีก่อนคริสตกาล ซีโมน ทัสซี ผู้นำต่อจากโยนาทันขับไล่ชาวกรีกออกจากป้อมอะคราในเยรูซาเลมได้สำเร็จ และก่อตั้งราชวงศ์แฮสโมเนียที่ปกครองยูเดียจนถึง 37 ปีก่อนคริสตกาล^[8]

กบฏมัคคาบีเป็นหนึ่งในเหตุการณ์สำคัญของชาวยิว และเป็นแรงบันดาลใจให้กับการก่อการกำเริบของชาวยิวในเวลาต่อมาอย่างสงครามยิว–โรมันครั้งที่หนึ่ง (ค.ศ. 66–73) และกบฏบาร์ คอคบา (ค.ศ. 132–136)^[9][10]