จังหวัดสกลนคร

คำว่า "สกลนคร" มาจากคำภาษาบาลี และสันสกฤต สกล [สะ-กะ-ละ] หมายความว่า โดยรวม ครอบคลุม หรือทั้งหมด และคำว่า "นคร" [นะ-คะ-ระ] หมายถึงแหล่งที่อยู่หรือเมือง ดังนั้นชื่อที่แท้จริงของเมืองหมายความว่า "นครแห่งนครทั้งมวล"

• คำขวัญประจำจังหวัด : พระธาตุเชิงชุมคู่บ้าน พระตำหนักภูพานคู่เมือง งามลือเลื่องหนองหาร แลตระการปราสาทผึ้ง สวยสุดซึ้งสาวภูไท ถิ่นมั่นในพุทธธรรม
• ตราประจำจังหวัด : รูปพระธาตุเชิงชุม เบื้องหลังเป็นหนองหาร
• ต้นไม้ประจำจังหวัด : อินทนิล (Lagerstroemia speciosa)
• ดอกไม้ประจำจังหวัด : อินทนิล
• สัตว์น้ำประจำจังหวัด : ปลากาหรือปลาอีก่ำ (Labeo chrysophekadion)

สกลนคร เป็นแหล่งธรรมะ(ดินแดนแห่งธรรม) มีปูชนียสถานที่สำคัญทางพระพุทธศาสนาหลายแห่ง เช่น พระธาตุเชิงชุม พระธาตุดูม พระธาตุนารายณ์เจงเวง พระธาตุศรีมงคล พระธาตุภูเพ็ก และมีพระเกจิอาจารย์ดังที่เป็นที่รู้จักของคนทั้งประเทศ อาทิ พระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต, พระอาจารย์ฝั้น อาจาโร, หลวงปู่หลุย จันทสาโร, พระอาจารย์วัน อุตตโม และหลวงปู่เทสก์ เทสก์รังสี เป็นต้น

จังหวัดสกลนครตั้งอยู่บริเวณภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน มีประวัติศาสตร์มายาวนาน ตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ โดยมีการขุดพบฟอสซิลไดโนเสาร์บริเวณแนวทิวเขาภูพาน อำเภอวาริชภูมิ ภาพเขียนสีก่อนประวัติศาสตร์ ชุมชนโบราณในพื้นที่จังหวัดสกลนครอยู่ร่วมสมัยเดียวกับอารยธรรมบ้านเชียงในจังหวัดอุดรธานี จากการสำรวจแหล่งชุมชนโบราณในพื้นที่แอ่งสกลนคร บริเวณลุ่มแม่น้ำสงครามครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของอำเภอบ้านดุง อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี อำเภอสว่างแดนดิน อำเภอวาริชภูมิ อำเภอพังโคน อำเภอวานรนิวาส อำเภอพรรณานิคม และรอบ ๆ หนองหาน อำเภอเมืองสกลนคร พบแหล่งโบราณคดีก่อนประวัติศาสตร์จำนวน 83 แห่ง ชุมชนโบราณของแอ่งสกลนครนี้มีอายุประมาณ 600 ปีก่อนพุทธกาลจนถึงพุทธศตวรรษที่ 8 (ระหว่าง 3,000-1,800 ปีมาแล้ว) จากหลักฐานการค้นพบต่าง ๆ ของที่นี่พบว่า ชุมชนโบราณในแอ่งสกลนครได้มีการรวมตัวกันเป็นสังคมขนาดใหญ่และอาจจะพัฒนาเป็นสังคมเมืองในสมัยต่อมา

สกลนครเดิมชื่อ เมืองหนองหานหลวง แห่งอาณาจักรขอมโบราณ โดยขุนขอมราชบุตรเจ้าเมืองอินทปัฐนคร ซึ่งได้อพยพครอบครัวและบ่าวไพร่มาจากเมืองเขมร มาสร้างเมืองใหม่ที่ริมหนองหานหลวง บริเวณท่านางอาบ ปัจจุบันเรียกว่าท่าศาลา อำเภอโคกศรีสุพรรณ มีเจ้าปกครองเรื่อยมาจนสิ้นสมัยพระเจ้าสุวรรณภิงคาระ เมื่อเกิดฝนแล้งทำให้ราษฎรอพยพไปเมืองเขมร เมืองหนองหานหลวงจึงร้างอยู่ระยะหนึ่ง ครั้นถึงพุทธศตวรรษที่ 19 เมื่อสกลนครอยู่ภายใต้อิทธิพลของอาณาจักรล้านช้าง จึงได้เปลี่ยนชื่อเมืองเป็น "เชียงใหม่หนองหาน" หรือเมืองสระหลวงหลังจากนั้นเมืองสกลนคร คงอยู่ใต้การปกครองกันไปมา ระหว่างอาณาจักรล้านช้างกับอาณาจักรสุโขทัย จนมาถึงสมัยกรุงศรีอยุธยา ผู้คนกระจัดกระจายเป็นชุมชนเล็กๆทำมาหากินตามริมหนองหาน จ่ายส่วย อากรให้เจ้าแขวงประเทศราชศรีโคตรบอง เพื่อถวายต้นไม้เงิน ต้นไม้ทองให้แก่ราชธานีกรุงศรีอยุธยาในสมัยนั้น

จนมาถึงในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้อุปฮาดเมืองกาฬสินธุ์ พร้อมด้วยครอบครัวมาตั้งบ้านเมืองดูแลรักษาองค์พระธาตุเชิงชุม จนมีผู้คนมากขึ้นแล้วจึงโปรดเกล้าฯ ให้ยกบ้านธาตุเชียงชุม (เชิงชุม) เป็น เมืองสกลนคร โดยแต่งตั้งให้อุปฮาดเมืองกาฬสินธุ์เป็นพระธานี เจ้าเมืองสกลนครคนแรก ต่อมาปี พ.ศ. 2369 รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เกิดกบฏเจ้าอนุวงศ์เวียงจันทน์ เจ้าเมืองสกลทวาปีพระธานีไม่ได้เตรียมกำลังป้องกันเมืองตามคำสั่งสยาม เจ้าเมืองสกลทวาปี จึงให้กองทัพเจ้าอนุวงศ์ผ่านไปตีหัวเมืองต่างๆ เจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) เป็นแม่ทัพมาตรวจราชการเห็นว่าเจ้าเมืองกรมการไม่เอาใจใส่ต่อบ้านเมือง ปล่อยให้ข้าศึก (ทัพเจ้าอนุวงศ์) ล่วงล้ำไปเมืองนครราชสีมาได้โดยง่าย จึงสั่งให้นำตัวพระธานี ไปประหารชีวิตที่หนองทรายขาว พร้อมกับกวาดต้อนผู้คนในเมืองสกลนครไปอยู่ที่เมืองกบินทร์บุรีบ้าง เมืองประจันตคามบ้าง ให้คงเหลือรักษาองค์พระธาตุเชิงชุมแต่เพียงพวกเพี้ยศรีคอนชุม ตำบลธาตุเชียงชุม (เชิงชุม) บ้านหนองเหียน บ้านจานเพ็ญ บ้านอ่อมแก้ว บ้านธาตุเจงเวง บ้านพราน บ้านนาคี บ้านวังยาง และบ้านพรรณา รวม 10 ตำบล เพื่อให้เป็นข้าปฏิบัติพระธาตุเชิงชุมเท่านั้น

ในสมัยต่อ ๆ มาได้มีราชวงศ์คำแห่งเมืองมหาไชยกองแก้วทางฝั่งซ้าย แม่น้ำโขง ซึ่งเป็นเชื้อสายเจ้าเมืองนครพนม ได้อพยพข้ามแม่น้ำโขงเข้ามาขอพึ่งพระบรมโพธิสมภาร ขอสร้างบ้าน แปงเมืองขึ้นใหม่ที่เมืองสกลนคร พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ราชวงศ์คำเป็นพระยาประเทศธานี (คำ) ในตำแหน่งเจ้าเมืองสกลนคร จนถึง พ.ศ. 2435 รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว การปกครองเมืองสกลนคร จึงเปลี่ยนเป็นรูปแบบการปกครองส่วนภูมิภาคมณฑลเทศาภิบาล โดยส่วนกลางส่งพระยาสุริยเดช (กาจ) มาเป็นข้าหลวงเมืองสกลนครคนแรก และมีพระยาประจันตประเทศธานี (โง่นคำ พรหมสาขา ณ สกลนคร) เป็นผู้ว่าราชการจังหวัดคนแรก

จังหวัดสกลนคร อยู่ห่างจากกรุงเทพฯ ประมาณ 647 กิโลเมตร มีพื้นที่ทั้งสิ้นประมาณ 9,605 ตารางกิโลเมตร แบ่งการปกครองออกเป็น 18 อำเภอ คือ อำเภอเมืองสกลนคร อำเภอกุสุมาลย์ อำเภอกุดบาก อำเภอ พรรณานิคม อำเภอวาริชภูมิ อำเภอส่องดาว อำเภอสว่างแดนดิน อำเภอวานรนิวาส อำเภออากาศอำนวย อำเภอบ้านม่วง อำเภอพังโคน อำเภอคำตากล้า อำเภอนิคมน้ำอูน อำเภอเต่างอย อำเภอโคกศรีสุพรรณ อำเภอเจริญศิลป์ อำเภอโพนนาแก้ว และอำเภอภูพาน ปัจจุบันเป็นจังหวัดท่องเที่ยวที่สำคัญในแถบภาคอิสาน โดยเฉพาะการท่องเที่ยวเชิงภูมิศาสตร์ ศิลปวัฒนธรรมภูไท อิสานล้านช้างและภูมิประเทศที่สวยงาม

อาณาเขตติดต่อ

สกลนครมีอาณาเขตติดกับจังหวัดอื่น ๆ ดังนี้

• ทิศเหนือ จรดจังหวัดบึงกาฬและจังหวัดหนองคาย
• ทิศตะวันออก จรดจังหวัดมุกดาหารและจังหวัดนครพนม
• ทิศใต้ จรดจังหวัดกาฬสินธุ์
• ทิศตะวันตก จรดจังหวัดอุดรธานี

ภูมิประเทศ

ลักษณะภูมิประเทศโดยทั่วไปเป็นที่ราบสูง สูงกว่าระดับน้ำทะเลโดยเฉลี่ยประมาณ 172 เมตร ด้านทิศเหนือของจังหวัด (บริเวณอำเภอบ้านม่วง อำเภอคำตากล้า อำเภอสว่างแดนดิน อำเภออากาศอำนวย และอำเภอเจริญศิลป์) มีลักษณะภูมิประเทศเป็นที่ราบลุ่มลอนคลื่นไม่สม่ำเสมอกัน ใช้น้ำจากลำห้วยสาขาในการทำนา ทิศเหนือของอำเภออากาศอำนวยเป็นที่ราบน้ำท่วมถึง เนื่องจากติดกับแม่น้ำสงคราม ทำให้เหมาะแก่การทำนากว่าพื้นที่โดยรอบ แต่พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นป่าทาม ที่ขึ้นริมน้ำและปล่อยรกร้างว่างเปล่า ส่วนทางตอนใต้มีลักษณะเป็นแอ่งกระทะขนาดใหญ่ เรียกว่าแอ่งสกลนคร จุดต่ำสุดของแอ่งคือ ทะเลสาบหนองหาน อำเภอเมืองสกลนคร และหนองญาติ อำเภอเมืองนครพนม นอกจากนี้ยังมีทิวเขาภูพานทางด้านทิศตะวันตกและทิศใต้บริเวณอำเภอภูพานและอำเภอกุดบาก มีลักษณะภูมิประเทศแบบภูเขาสูงสลับกับที่ราบลูกคลื่นที่อยู่ช่วงกลางระหว่างทิวเขาภูพานในเขตจังหวัดกาฬสินธุ์และจังหวัดสกลนคร

ภูมิอากาศ

ลักษณะภูมิประเทศของภาคตะวันออกเฉียงเหนือเป็นที่ราบสูง มีทิวเขาล้อมรอบทั้งด้านทิศตะวันตกและด้านใต้ ได้แก่ ทิวเขาเพชรบูรณ์ และทิวเขาดงพญาเย็นอยู่ทางตะวันตก ทิวเขาสันกำแพงและทิวเขาพนมดงรักอยู่ทางด้านใต้ ทำให้ฝนที่เกิดจากมรสุมตะวันตกเฉียงใต้มีน้อย ส่วนมากเป็นฝนที่เกิดจากร่องความกดอากาศต่ำพายุดีเปรสชันจากอ่าวตังเกี๋ยและทะเลจีนใต้ที่เคลื่อนผ่านเข้ามาระหว่างเดือนสิงหาคม-กันยายน ค่าปานกลางของปริมาณน้ำฝนจังหวัดสกลนครประมาณปีละ 1,578 มิลลิเมตร สกลนครมีลักษณะอากาศหนาวอย่างชัดเจนกระแสลมที่เย็นและแห้ง หย่อมความกดอากาศสูงที่แผ่ปกคลุมมาจากประเทศจีน ส่งผลกระทบต่อดินฟ้าอากาศในจังหวัดสกลนครมาก เนื่องจากลักษณะภูมิประเทศเป็นแอ่งกระทะ และมีฉากรับลมเป็นทิวเขาภูพาน ประกอบกับเมื่อมีลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือจากประเทศจีนที่พัดเข้ามา เมื่อพัดผ่านหนองหานน้ำจะเป็นตัวลดอุณหภูมิลง จึงทำให้สกลนครมีอากาศที่หนาวเย็นกว่าพื้นที่อื่น จังหวัดสกลนครเคยมีอุณหภูมิต่ำสุดจนถึง -1.4 องศาเซลเซียส เมื่อวันที่ 2 มกราคม พ.ศ. 2517 ที่สถานีอากาศเกษตร อำเภอเมืองสกลนคร และวัดได้ 2.5 เมื่อวันที่ 24 ธันวาคม พ.ศ. 2542 สถานีตรวจอากาศเกษตรสกลนคร ซึ่งเป็นสถิติอุณหภูมิพื้นราบที่ต่ำสุดของประเทศไทยในขณะนี้^[6]

การปกครองแบ่งออกเป็น 18 อำเภอ 125 ตำบล 1323 หมู่บ้าน

แหล่งท่องเที่ยว

อุทยานแห่งชาติ/วนอุทยาน

สกลนครเป็นจังหวัดที่มีทรัพยากรธรรมชาติทั้งภูเขาและป่าไม้ที่อุดมสมบูรณ์ เป็น1ใน5จังหวัด(5จังหวัดที่ประกาศเป็นพื้นที่ต้นน้ำลำธารของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ;จังหวัดนครราชสีมา-แม่น้ำมูล-ลำตะคอง-ลำมูลบน,จังหวัดชัยภูมิ-แม่น้ำชี-ลำน้ำพรหม-ลำน้ำเชิญ,จังหวัดเลย-แม่น้ำเลย-ลำน้ำพอง-แม่น้ำเหือง,จังหวัดอุดรธานี-แม่น้ำสงคราม-แม่น้ำปาว-ลำน้ำห้วยหลวงและจังหวัดสกลนคร-แม่น้ำสงคราม-ลำน้ำก่ำ-ลำน้ำพุง)ที่เป็นแหล่งต้นน้ำลำธารที่สำคัญของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีอุทยาน/วนอุทยานที่สำคัญดังนี้

1. อุทยานแห่งชาติภูพาน ที่ทำการอุทยานฯตั้งอยู่ที่ตำบลห้วยยาง อำเภอเมืองสกลนคร(สกลนคร-กาฬสินธุ์)
2. อุทยานแห่งชาติภูผายล/ห้วยหวด ที่ทำการอุทยานฯตั้งอยู่ที่บ้านห้วยหวด ตำบลจันทร์เพ็ญ อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร (สกลนคร-นครพนม-มุกดาหาร)
3. อุทยานแห่งชาติภูผาเหล็ก ที่ทำการอุทยานฯตั้งอยู่ที่บ้านท่าวัด ตำบลปทุมวาปี อำเภอส่องดาว จังหวัดสกลนคร (สกลนคร-อุดรธานี-กาฬสินธุ์)
4. วนอุทยานภูผาแด่น ที่ทำการวนอุทยานฯตั้งอยู่ที่บ้านหนองไผ่ ตำบลดงมะไฟ อำเภอเมืองสกลนคร

• เทศกาลนมัสการองค์พระธาตุเชิงชุมและหลวงพ่อองค์แสน
• เทศกาลตรุษไทสกล คนจีน เวียดนาม จังหวัดสกลนคร
• งานรวมน้ำใจไทสกลและงานกาชาดจังหวัดสกลนคร
• เทศกาลโส้รำลึก
• เทศกาลบุญข้าวจี่
• เทศกาลเซิ้งผีโขน
• เทศกาลวันวิสาขบูชา จังหวัดสกลนคร
• ประเพณีแห่ปราสาทผึ้ง
• เทศกาลลอยพระประทีปพระราชทาน สิบสองเพ็งไทสกล
• ประเพณีแห่ดาว เทศกาลคริสต์มาส จังหวัดสกลนคร

การคมนาคมทางบก

• สถานีขนส่งผู้โดยสารเทศบาลนครสกลนคร
• สถานีขนส่งผู้โดยสาร แห่งที่ 2 เทศบาลนครสกลนคร
• สถานีขนส่งผู้โดยสารอำเภอสว่างแดนดิน (ยกเลิกให้บริการ)

รถยนต์ จากกรุงเทพมหานคร ไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1 (พหลโยธิน) ถึงจังหวัดสระบุรี จากนั้นเลี้ยวขวาเข้าทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2 (มิตรภาพ) ผ่านจังหวัดนครราชสีมา แล้วเลี้ยวแยกเข้าทางไปในเขตอำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น ตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2 ไปจนถึงบ้านท่าพระ แล้วเลี้ยวขวาเข้าทางหลวงหมายเลข 23 ผ่านจังหวัดมหาสารคาม และจังหวัดกาฬสินธุ์ ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 213 เพื่อเข้าสู่จังหวัดสกลนคร

รถไฟ สามารถเดินทางโดย การรถไฟแห่งประเทศไทย ซึ่งมีบริการรถไฟออกจากสถานีรถไฟกรุงเทพ (หัวลำโพง) ไปลงที่จังหวัดอุดรธานี แล้วเดินทางต่อไปโดยรถประจำทางไปจังหวัดสกลนครอีกประมาณ 159 กิโลเมตร (ดูข้อมูลที่ "รถโดยสารประจำทาง เส้นทางระหว่างจังหวัด")

รถโดยสารประจำทาง เส้นทางไป-กลับ กรุงเทพฯ มีรถโดยสารปรับอากาศชั้น 1 และชั้น 2 สาย 26 (กรุงเทพฯ - นครพนม แต่รถผ่านจังหวัดสกลนคร ใช้เส้นทาง สระบุรี นครราชสีมา อ.เมืองพล อ.บ้านไผ่ มหาสารคาม อ.กันทรวิชัย กาฬสินธุ์ อ.สมเด็จ บ้านคำเพิ่ม (อ.ภูพาน) สกลนคร บ้านท่าแร่ อ.กุสุมาลย์) , สาย 27 (กรุงเทพฯ - สกลนคร หรือ กรุงเทพฯ - สกลนคร - เรณูนคร) ใช้เส้นทางร่วมกับสาย 26 จนถึงสกลนคร แล้วแยกไป บ้านโพนยางคำ อ.โคกศรีสุพรรณ อ.นาแก อ.ธาตุพนม อ.เรณูนคร , สาย 930 (กรุงเทพฯ - นครพนม แต่รถผ่านจังหวัดสกลนคร ใช้เส้นทาง สระบุรี นครราชสีมา ขอนแก่น อุดรธานี หนองหาน สว่างแดนดิน พังโคน พรรณานิคม บ้านดงมะไฟ สกลนคร บ้านท่าแร่ กุสุมาลย์) วิ่งให้บริการจาก สถานีขนส่งผู้โดยสารกรุงเทพฯ (จตุจักร) หรือ หมอชิต 2 มายังจังหวัดสกลนคร รถจะจอดที่สถานีขนส่งผู้โดยสารจังหวัดสกลนคร แห่งที่ 2 (บขส.ใหม่) โดยมีบริษัท ขนส่ง จำกัด (บขส.) ให้บริการรถประจำทางปรับอากาศ มาตรฐาน ม.2 (รถชั้นเดียว) , ม.4ค (รถสองชั้น) , ม.1ข , ม.1ก (รถชั้นเดียว 15 เมตร) , ม.4ข , ม.4ก (รถสองชั้น 12 เมตร) สาย 26 , 27 และบริษัทเดินรถเอกชน ที่ได้รับสัมปทานการเดินรถจาก บขส. ให้เปิดบริการเดินรถโดยสารสาย 26 , 27 และ 930 จำนวน 3 ราย ได้แก่

• บริษัท นครชัยแอร์ จำกัด ให้บริการรถประจำทางปรับอากาศ สาย 26 และ 27 ทั้งแบบหมดระยะที่สกลนคร และหมดระยะที่เรณูนคร (เป็นรถผ่าน) ใช้รถมาตรฐาน ม.1ข (Silver) และ ม.1พ (Gold+) เป็นรถชั้นเดียว 12 เมตร

• บริษัท เชิดชัยมอเตอร์เซลล์ จำกัด (เชิดชัยทัวร์) ให้บริการรถประจำทางปรับอากาศ สาย 930 ใช้รถมาตรฐาน ม.4ข (รถสองชั้น 12 เมตร) และ ม.2 (รถชั้นเดียว 12 เมตร)

• บริษัท เจเจบี ทรานสปอร์ต จำกัด (โลตัสพิบูลทัวร์) ให้บริการรถประจำทางปรับอากาศ สาย 930 ใช้รถมาตรฐาน ม.1ข (รถชั้นเดียว 12 เมตร) และ ม.4กพ (รถสองชั้น 12 เมตร มาตรฐานผสม ชั้นบน พ. ชั้นล่าง ก.)

รถโดยสารประจำทาง เส้นทางระหว่างจังหวัด

• บริษัท อุดร-สกลเดินรถ จำกัด สาย 230 สกลนคร - อุดรธานี (ผ่าน บ้านดงมะไฟ อ.พรรณานิคม อ.พังโคน อ.สว่างแดนดิน อ.หนองหาน อุดรธานี) ใช้รถมาตรฐาน ม.3 (รถพัดลม 12 เมตร) และ ม.2 (รถปรับอากาศชั้นเดียว 12 เมตร)

• บริษัท สหอุดรเดินรถ 1974 จำกัด สาย 231 อุดรธานี - สกลนคร - นครพนม (ผ่าน อ.หนองหาน อ.สว่างแดนดิน อ.พังโคน อ.พรรณานิคม บ้านดงมะไฟ สกลนคร บ้านท่าแร่ อ.กุสุมาลย์ นครพนม) ใช้รถมาตรฐาน ม.2 และ ม.1ข (รถชั้นเดียว 12 เมตร)

• บริษัท แสงประทีปเดินรถ จำกัด สาย 237 สกลนคร - กาฬสินธุ์ (รถตู้) และสาย 238 สกลนคร - กาฬสินธุ์ - มหาสารคาม (รถมินิบัส)

• บริษัท สหมิตรอุบล จำกัด สาย 235 อุบลราชธานี - สกลนคร - อุดรธานี ใช้รถปรับอากาศมาตรฐาน ม.2 , ม.1ข (รถชั้นเดียว 12 เมตร) ใช้เส้นทาง ม่วงสามสิบ ลืออำนาจ อำนาจเจริญ เลิงนกทา มุกดาหาร ธาตุพนม นาแก โคกศรีสุพรรณ สกลนคร พรรณานิคม พังโคน สว่างแดนดิน หนองหาน),(เฉพาะรถ ม.2 เข้านาแก เรณูนคร ธาตุพนม) , สาย 241 อุบลราชธานี-สกลนคร,มุกดาหาร-สกลนคร (รถตู้,มินิบัส) , สาย 235 มุกดาหาร-อุดรธานี (รถตู้)

• สาย 287 สกลนคร - อ.บ้านแพง (จ.นครพนม) ใช้รถมาตรฐาน ม.3 (รถพัดลม)

• สาย 559 สกลนคร - อ.บ้านม่วง - อ.โซ่พิสัย ใช้รถมาตรฐาน ม.3 (รถพัดลม 12 เมตร) และ ม.2 (รถปรับอากาศชั้นเดียว 12 เมตร)

• บริษัท เชิงชุมเดินรถ จำกัด (ชัยวัฒน์เซอร์วิส) สาย 586 ขอนแก่น - นครพนม ใช้เส้นทาง เชียงยืน กาฬสินธุ์ สมเด็จ บ้านคำเพิ่ม(อ.ภูพาน) สกลนคร บ้านท่าแร่ กุสุมาลย์ ใช้รถมาตรฐาน ม.1ข (รถชั้นเดียว 12 เมตร)

• บริษัท เทพสมบัติ จำกัด (สมบัติทัวร์) สาย 661 นครพนม - เชียงราย ใช้เส้นทาง กุสุมาลย์ สกลนคร พรรณานิคม พังโคน สว่างแดนดิน หนองหาน อุดรธานี หนองบัวลำภู นากลาง วังสะพุง เลย ด่านซ้าย นครไทย วังทอง พิษณุโลก อุตรดิตถ์ เด่นชัย แพร่ พาน พะเยา ใช้รถมาตรฐาน ม.1ข และ ม.1พ (รถชั้นเดียว 12 เมตร)

• บริษัท ขอนแก่นชาญเทรดดิ้ง จำกัด (ชาญทัวร์) สาย 827 นครพนม - ระยอง ใช้รถมาตรฐาน ม.4พ (รถสองชั้น 12 เมตร) และสาย 837 นครพนม - นครศรีธรรมราช ใช้รถมาตรฐาน ม.4พ (รถสองชั้น 12 เมตร) / นครพนม - เกาะสมุย ใช้รถมาตรฐาน ม.1พ (รถชั้นเดียว 15 เมตร)

• บริษัท เพชรประเสริฐ จำกัด สาย 876 เชียงใหม่ - นครพนม ใช้รถมาตรฐาน ม.4พ (รถสองชั้น 12 เมตร)

จากจังหวัดชัยภูมิ มายังจังหวัดสกลนคร

1.จากชัยภูมิ ต้องมาต่อรถที่ขอนแก่น โดยนั่งรถสาย ขอนแก่น-ชัยภูมิ แล้วมาต่อรถสาย 586 ขอนแก่น-นครพนม (รถผ่าน) ถึงสกลนคร

2.จากชัยภูมิ ต้องมาต่อรถที่อุดรธานี โดยนั่งรถตู้ หรือรถ ป.1 สาย 809 หนองคาย-ชัยภูมิ มาต่อรถที่อุดรธานี จากอุดรธานีมาสกลนคร มีรถหลายสาย 230 อุดรธานี-สกลนคร,สาย 231 อุดรธานี-สกลนคร-นครพนม,สาย 235 อุดรธานี-มุกดาหาร,อุดรธานี-อุบลราชธานี

จากจังหวัดร้อยเอ็ด มายังจังหวัดสกลนคร

1.นั่งรถจากร้อยเอ็ด สาย 275 ร้อยเอ็ด-กาฬสินธุ์ มาต่อรถที่กาฬสินธุ์ แล้วต่อรถที่กาฬสินธุ์มาสกลนคร มีรถสาย 237 รถตู้ สกลนคร-กาฬสินธุ์,รถมินิบัส สาย 238 สกลนคร-มหาสารคาม,รถสาย 586 ขอนแก่น-นครพนม , และรถที่มาจากกรุงเทพฯ สาย 26,27

การคมนาคมภายในตัวจังหวัดสกลนคร

• รถสองแถว สีเหลือง วิ่งรอบเมือง ราคา 10 บาท ตลอดสาย (เส้นทาง บขส.ใหม่ ศูนย์ราชการ รร.สกลพัฒน์ ตลาด ต.การค้า บิ๊กซี รพ.ศูนย์สกลนคร วัดพระธาตุเชิงชุม สภ.เมืองสกลนคร รร.สกลราชฯ ประตูเมือง ถนนข้างตลาด ต.การค้า และวิ่งกลับเส้นทางเดิม ไป บขส.ใหม่)

• รถสองแถว มีหลายสาย คิดค่าโดยสารตามระยะทาง

• รถจักรยานยนต์รับจ้าง คิดค่าโดยสารตามระยะทาง

• รถสามล้อเครื่อง (รถสกายแล็บ) คิดค่าโดยสารตามระยะทาง (เป็นรถเหมา)

• แท็กซี่ คิดค่าโดยสารตามระยะทางบนมิเตอร์

• รถสามล้อถีบ คิดค่าโดยสารตามระยะทาง

การคมนาคมทางอากาศ

• ท่าอากาศยานสกลนคร

การเดินทางโดยเครื่องบินโดยมีสายการบินที่ให้บริการ 2 สายการบินคือ

• นกแอร์ สกลนคร ไป-กลับ กรุงเทพฯ (ดอนเมือง) วันละ 3 เที่ยวบิน

• แอร์เอเชีย สกลนคร ไป-กลับ กรุงเทพฯ (ดอนเมือง) วันละ 2 เที่ยวบิน

• พระตำหนักภูพานราชนิเวศน์

• ศูนย์กีฬาครบวงจร มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร อำเภอเมือง

ระดับอนุบาล/ประถมศึกษา

• โรงเรียนวิถีธรรมแห่งมหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร อำเภอเมืองสกลนคร
• โรงเรียนเชิงชุมราษฎร์นุกูล อำเภอเมืองสกลนคร
• โรงเรียนอนุบาลสกลนคร อำเภอเมืองสกลนคร
• โรงเรียนอนุบาลสว่างแดนดิน อำเภอสว่างแดนดิน
• โรงเรียนนิรมลวิทยา บ้านป่าหว้าน

ระดับมัธยมศึกษา

• โรงเรียนสกลราชวิทยานุกูลอำเภอเมืองสกลนคร
• โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ อำเภอสว่างแดนดิน
• ดูที่ รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดสกลนคร

ระดับอาชีวศึกษา

สังกัดรัฐบาล

• วิทยาลัยสารพัดช่างสกลนคร
• วิทยาลัยเทคนิคสว่างแดนดิน
• วิทยาลัยการอาชีพพรรณานิคม

สังกัดเอกชน

• วิทยาลัยเทคโนโลยีเทคนิคเอเชีย
• วิทยาลัยเทคโนโลยีบริหารธุรกิจพรรณา
• โรงเรียนเทคนิคเจริญบัณฑิต
• วิทยาลัยเทคโนโลยีพุทธรักษา
• วิทยาลัยเทคโนโลยีพณิชยการสกลนคร
• วิทยาลัยเทคโนโลยีพังโคนพณิชยการ
• วิทยาลัยอาชีวศึกษาสกลนครพัฒนศิลป์
• วิทยาลัยยเทคโนโลยีเทคนิคภูพาน
• วิทยาลัยเทคโนโลยีภาคตะวันออกเฉียงเหนือสกลนคร
• วิทยาลัยเทคโนโลยีสว่างแดนดิน

ระดับอุดมศึกษา

สถาบันอุดมศึกษาของรัฐ

• มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร
• มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตสกลนคร
• มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช ศูนย์การศึกษาทางไกลจังหวัดสกลนคร (สนามสอบ :โรงเรียนสกลราชวิทยานุกูล โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาฯ )

สถาบันอุดมศึกษาในกำกับของรัฐ

• มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดสกลนคร
• มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย (หน่วยวิทยบริการสกลนคร)

สถาบันอุดมศึกษาในกำกับสำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา

• สถาบันการอาชีวศึกษาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ๒ (วิทยาลัยเทคนิคสกลนคร)

สถาบันอุดมศึกษาเอกชน

• มหาวิทยาลัยเวสเทิร์น ศูนย์สกลนคร
• สถาบันรัชต์ภาคย์ ศูนย์สกลนคร

พระเถระ

• พระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต
• พระอาจารย์ฝั้น อาจาโร
• พระอุดมวิสุทธิเถร (หลวงปู่วัน อุตตโม) วัดถ้ำพวง ตำบลปทุมวาปี อำเภอส่องดาว จังหวัดสกลนคร
• หลวงตาแตงอ่อน กัลญาณธร พระหลวงตาแตงอ่อน กัลญาณธรรมโม วัดป่าโชคไพศาล ตำบลนาซอ อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร
• หลวงปู่ผ่าน ปัญญาปทีโป
• หลวงปู่บุญหนา ธมฺมทินโน
• หลวงปู่แบน ธนากโร วัดดอยธรรมเจดีย์ อำเภอโคกศรีสุพรรณ
• หลวงปู่อว้าน เขมโก วัดป่านาคนิมิตต์ อำเภอโคกศรีสุพรรณ
• พระอาจารย์สมภพ โชติปญฺโญ วัดไตรสิกขาทลามลตาราม บ้านฝาง ตำบลบ้านแพด อำเภอคำตากล้า จังหวัดสกลนคร

การเมือง ราชการ นักพัฒนาชุมชน ปราชญ์ท้องถิ่น

• ครอง จันดาวงศ์
• จิตร ภูมิศักดิ์
• เตียง ศิริขันธ์
• ทองพันธ์ สุทธิมาศ
• อดิศร เพียงเกษ
• พระยาประจันตประเทศธานี (โง่นคำ)
• เฉลิมชัย อุฬารกุล
• มาลีรัตน์ แก้วก่า
• อนงค์ ตงศิริ
• อภิชาติ ตีรสวัสดิชัย
• เอกพร รักความสุข
• สาคร พรหมภักดี
• นาวาโทรุ่งเพชร ศรีหลิ่ง
• เสรี สาระนันท์
• สกุณา สาระนันท์
• พัฒนา สัพโส
• จิรัชยา สัพโส

นักวิชาการ

• นิพนธ์ อินสิน
• จำลอง นวลมณี
• พสุธา โกมลมาลย์
• สพสันต์ เพชรคำ

นักธุรกิจ

• สุรินทร์ วรรัตนธรรม
• เจริญ ฑีฆธนานนท์

วงการบันเทิง

• มณีรัตน์ คำอ้วน (เอ๋)
• พุฒิพงศ์ พรหมสาขา ณ สกลนคร (เสนาเพชร)
• วิเชียร กุศลมโนมัย (ดีเจเพชรจ้า)
• สุริวิภา กุลตังวัฒนา (แหม่ม)
• สุ ไทรงาม ศิลปินเพลงเพื่อชีวิต
• หนุ่มสกล ศิลปินเพลงเพื่อชีวิต
• นก พรพนา ศิลปินเพลงลูกทุ่ง
• เอิ้นขวัญ วรัญญา ศิลปินเพลงลูกทุ่ง
• แพ็กกี้ สกลนรี
• ปอ ปาริชาต ศิลปินเพลงลูกทุ่ง
• ราชนิกร แก้วดี (ผู้ชนะเลิศการแข่งขันไทยแลนด์ก็อตทาเลนต์ ฤดูกาลที่ 2)
• ปณิธาน ธารชัย (ฟาร์ม เดอะวอยซ์ ฤดูกาลที่ 3)
• สิรภพ สมผล
• แตงกวา ณัฐรดา ศิลปินเพลงลูกทุ่ง
• ก้องหล้า ยอดจำปา (ก้อง ห้วยไร่) ศิลปินลูกทุ่ง
• ภัชราภรณ์ แก้วมุงคุณ (นาขวัญ แก้วสกล) ศิลปินลูกทุ่ง
• สินทร บุญญาเพชร ศิลปินลูกทุ่ง
• พาขวัญ น้อยใจบุญ (สมาชิกวงบีเอ็นเคโฟร์ตีเอต รุ่น 2)
• ปริศนา วงศ์ศิริ ศิลปินเพลงลูกทุ่ง
• กนกญาดา จิตรอำพัน นักแสดงไอดอล
• บุ๊ค ศุภกาญจน์ ศิลปินเพลงลูกทุ่ง

นักกีฬา

นักฟุตบอล

• ดุสิต เฉลิมแสน
• สุรีย์ สุขะ
• สุรัตน์ สุขะ
• โกสินทร์ หทัยรัตนกุล
• แซมมวล ป.คันนิ่งแฮม

นักมวย

• กาจก้อง แดนภูไท
• เนตรน้อย ศ.วรสิงห์
• โผน แสงมรกต
• พูนสวัสดิ์ กระทิงแดงยิม
• สายรุ้ง ดัทซ์บอยยิม

นักปั่นจักรยาน

• จันทร์เพ็ง นนทะสิน
• มนฤดี ชาภูคำ

กรีฑา(วีลแชร์เรซซิ่ง)

• อธิวัฒน์ แพงเหนือ

• สโมสรฟุตบอลสกลนคร
• รายชื่อวัดในจังหวัดสกลนคร
• รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดสกลนคร
• รายชื่อห้างสรรพสินค้าในจังหวัดสกลนคร

• เว็บไซต์เพื่อการศึกษา แลกเปลี่ยนเรียนรู้ ข้อมูลจังหวัดสกลนคร
• เว็บไซต์รวบรวมข้อมูลข่าวสารของจังหวัดสกลนคร เก็บถาวร 2019-11-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• เว็บไซต์อย่างเป็นทางการของจังหวัด เก็บถาวร 2020-11-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• โครงการศึกษาเพื่อจัดทำกรอบการพัฒนาและแผนปฏิบัติการพัฒนาเมืองชายแดนมุกดาหาร สกลนคร นครพนม และอุดรธานี เก็บถาวร 2011-05-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน (pdf-zip)
• หน้าจังหวัดสกลนครในเฟซบุ๊ก
• จังหวัดสกลนคร - อีสานร้อยแปด

17°10′N 104°09′E / 17.17°N 104.15°E / 17.17; 104.15

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ จังหวัดสกลนคร
  • แผนที่ จาก มัลติแมป โกลบอลไกด์ หรือ กูเกิลแผนที่
  • ภาพถ่ายทางอากาศ จาก เทอร์ราเซิร์ฟเวอร์
  • ภาพถ่ายดาวเทียม จาก วิกิแมเปีย