ภาษาไอนุ

ภาษาไอนุ
	Ainuic
ภูมิภาค:	ปัจจุบันอยู่ในเกาะฮกไกโด; อดีตรวมถึงพื้นที่เกาะซาฮาลินตอนใต้และตอนกลาง หมู่เกาะคูริล และอาจรวมถึงเกาะฮนชูตอนเหนือ
การจําแนก; ทางภาษาศาสตร์:	หนึ่งในตระกูลของภาษาหลักของโลก
กลุ่มย่อย:	; ไอนุฮกไกโด; †ไอนุซาฮาลิน; †ไอนุคูริล; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;
ISO 639-2 / 5:	ain
ISO 639-3:	ain
กลอตโตลอก:	ainu1252
	แผนที่บริเวณที่มีการใช้ภาษาและภาษาย่อยไอนุ

ภาษาไอนุ หรือ ไอนู /ˈaɪnuː/^[2] (ไอนุ: アイヌイタㇰ ไอนู อีตัก; ญี่ปุ่น: アイヌ語 ไอนูโงะ) เป็นภาษาของชาวไอนุ ชนกลุ่มน้อยในเกาะฮกไกโด ครั้งหนึ่งเคยใช้พูดในหมู่เกาะคูริล ทางภาคเหนือของเกาะฮนชูและภาคใต้ของเกาะซาฮาลิน คำหลายคำของภาษาไอนุก็ได้กลายเป็นคำในภาษาญี่ปุ่นเลยด้วย เช่นชื่อเมืองซัปโปโระบนเกาะฮกไกโด และคำว่ารักโกะ ที่แปลว่าแมวน้ำ

การจัดลำดับ

Vovin (1993) แยก "ภาษาย่อย" ไอนุได้ ดังนี้:^[3]

ไอนุดั้งเดิม
- ฮกไกโด–คูริลดั้งเดิม
  - ภาษาย่อยฮกไกโด
  - ภาษาย่อยคูริล
- ซาฮาลินดั้งเดิม
  - ภาษาย่อยซาฮาลิน

ไวยากรณ์

ภาษาไอนุเรียงประโยคแบบประธาน - กรรม - กริยา ใช้ปรบท ประธานและกรรมระบุด้วยปรบทคำนามสามารถจับกลุ่มกันเพื่อขยายกันเอง คำหลักอยู่ข้างท้าย ลักษณะทางไวยากรณ์ทั่วไปใกล้เคียงกับภาษาญี่ปุ่นและภาษาเกาหลี

สัทศาสตร์

เสียงสระ

ภาษาไอนุมีสระอยู่ 5 เสียง โดยในสำเนียงฮกไกโดจะไม่มีการแยกความยาวเสียงสระ แต่สำเนียงซาฮารินจะมีการแยกความแตกต่างระหว่างเสียงสั้นกับเสียงยาว

คาตากานะ	อักษรละติน	IPA	เทียบภาษาไทย
ア	a	a	อา
イ	i	i	อี
ウ	u	u	อู
エ	e	e	เอ
オ	o	o	โอ

เสียงพยัญชนะต้น

ภาษาไอนุมีเสียงพยัญชนะต้นอยู่ 12 เสียง โดยจะไม่มีการแยกเสียงพ่นลมกับเสียงไม่พ่นลม และเสียงก้องกับเสียงไม่ก้อง โดยพื้นฐานแล้ว k, t, c, p จะออกเสียงเป็นแบบไม่ก้องไม่พ่นลม [k], [t], [t͡ʃ], [p] (เทียบเท่ากับเสียง ก, ต, จ, ป ในภาษาไทย) แต่ก็สามารถออกเสียงเป็น [g], [d], [d͡ʒ], [b] ได้เช่นกัน โดยถือเป็นหน่วยเสียงเดียวกัน

s [s] กับ sh [ʃ] ถือเป็นหน่วยเสียงเดียวกัน ไม่มีการแยกความแตกต่าง แต่อาจออกเสียงต่างไปตามสำเนียงหรือผู้พูดหรือตำแหน่งในคำ

คาตากานะ	อักษรละติน	IPA	เทียบภาษาไทย
ア, イ, ウ, エ, オ	-	ʔ	อ
カ, キ, ク, ケ, コ	k	k ~ g	ก
サ, シ, ス, セ, ソシャ, シュ, シェ, ショ	s sh	s ʃ	ซ ช
タ, トゥ, テ, ト	t	t ~ d	ต
チャ, チ, チュ, チェ, チョ	c	t͡ʃ ~ d͡ʒ t͡s ~ d͡z	จ
ナ, ニ, ヌ, ネ, ノ	n	n	น
ハ, ヒ, フ, ヘ, ホ	h	h	ฮ
パ, ピ, プ, ペ, ポ	p	p ~ b	ป
マ, ミ, ム, メ, モ	m	m	ม
ヤ, ユ, イェ, ヨ	y	j	ย
ラ, リ, ル, レ, ロ	r	ɾ	ร
ワ, ウィ, ウェ, ウォ	w	w	ว

เสียงตัวสะกด

ภาษาไอนุมีเสียงตัวสะกดทั้งหมด 10 เสียง อย่างไรก็ตาม เสียงตัวสะกด h จะมีในสำเนียงซาฮารินเท่านั้น ไม่มีในสำเนียงฮกไกโด

คาตากานะ	อักษรละติน	IPA	เทียบภาษาไทย
ㇰ	-k	-k̚	ก
ㇱ, ㇲ	-s -sh	-s -ɕ	ส ช
ッ, ㇳ	-t	-t̚	ต
ㇴ, ン	-n	-n	น
ㇵ, ㇶ,ㇷ, ㇸ, ㇹ	-h	-x	ฮ
ㇷ゚	-p	-p̚	ป
ㇺ	-m	-m	ม
イ	-y	-j	ย
ㇻ, ㇼ, ㇽ, ㇾ, ㇿ	-r	-ɾ	ร์
ウ	-w	-w	ว

ในการเขียนด้วยอักษรคาตากานะ อักษรตัวเล็กจะถูกใช้แทนตัวสะกด เช่น ㇰ, ㇷ゚, ㇺ เป็นอักษรตัวเล็กของ ク, プ, ム ใช้แทนตัวสะกด ก, ป, ม เป็นต้น

สำหรับ r นั้นจะใช้ ㇻ, ㇼ, ㇽ, ㇾ, ㇿ (อักษรตัวเล็กของ ラ, リ, ル, レ, ロ) ขึ้นอยู่กับเสียงสระที่นำหน้า

ผู้พูด

ภาษาไอนุถือเป็นภาษาใกล้ตายหรือใกล้สูญพันธุ์อย่างวิกฤต ในปี ค.ศ. 1960 ชาวไอนุในญี่ปุ่นกว่า 15,000 คน ใช้ภาษาญี่ปุ่นเป็นภาษาแม่เพียงภาษาเดียว ปี ค.ศ. 1980 ในเมืองนิบูตานิยังเหลือผู้ใช้ภาษาไอนุกว่าร้อยคนแต่มีเพียง 15 คนเท่านั้นที่ใช้พูดกันในชีวิตประจำวัน^[4] และในปี พ.ศ. 2550 มีผู้พูดเหลืออยู่เพียง 10 คน ซึ่งผู้พูดมีอายุมากกว่า 80 ปี และผู้ใช้ที่พูดเป็นภาษารองหรือพอพูดได้บ้างก็มีอายุกว่า 60 ปี

อ้างอิง

บรรณานุกรม

Vovin, Alexander (1993). A Reconstruction of Proto-Ainu. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-09905-0.

แหล่งข้อมูลอื่น

Literature and materials for learning Ainu
The Book of Common Prayer in Ainu, translated by John Batchelor, digitized by Richard Mammana and Charles Wohlers
Institute for the Study of Languages and Cultures of Ainu in Samani, Hokkaido
A Grammar of the Ainu Language by John Batchelor
An Ainu-English-Japanese Dictionary, including A Grammar of the Ainu Language by John Batchelor
"The 'Greater Austric' hypothesis" by John Bengtson (undated)
Ainu for Beginners by Kane Kumagai, translated by Yongdeok Cho
(ในภาษาญี่ปุ่น) Radio lessons on Ainu language presented by Sapporo TV
A talking dictionary of Ainu: a new version of Kanazawa's Ainu conversational dictionary, with recordings of Mrs. Setsu Kurokawa

[2]

[1]

[3]

[4]

Search