วิกรมสัมวัต

วิกรมสัมวัต (IAST: Vikrama Samvat; ย่อเป็น VS) หรือ พิกรมสัมพัต (IAST: Bikrama Sambat; ย่อเป็น BS) หรือ ปฏิทินวิกรมี เป็นปฏิทินฮินดูที่มีใช้ในประวัติศาสตร์ของอินเดียและเนปาล โดยปกติปีของวิกรมสัมวัตจะเร็วกว่าคริสต์ศักราชตามปฏิทินเกรกอเรียนอยู่ 57 ปี ยกเว้นในระหว่างเดือนมกราคมถึงเมษายน ซึ่งจะเหลือที่ไวกว่า 56 ปี วิกรมสัมวัตเป็นหนึ่งในสองปฏิทินทางการของประเทศเนปาล ควบคู่กับเนปาลสัมพัต^[1][2]

เอกสารและจารึกโบราณจากยุคกลางจำนวนมากที่พบในอินเดียใช้ระบบปีแบบวิกรมสัมวัต ว่ากันว่าชื่อนี้ตั้งตามกษัตริย์ในตำนาน วิกรมาทิตยะ และไม่ปรากฏชื่อวิกรมสัมวัตในหลักฐานใด ๆ ก่อน ศตวรรษที่ 9 มีพบระบบปฏิทินเดียวกันแต่ใช้คนละชื่อ เช่น กฤตะ (Krita) และ มลวะ (Malava)^[3] ในสมัยอาณานิคม นักวิชาการเชื่อว่าระบบปีวิกรมสัมวัตอ้างอิงจากการฉลองการที่วิกรมาทิตยะสามารถขับไล่สกะออกจากอุชไชนะสำเร็จ กระนั้น ในภายหลังไม่ปรากฏหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่สนับสนุนข้อเสนอแนะนี้ งานเขียนเริ่มปรากฏใช้วิกรมสัมวัตในศตวรรษที่ 9 โดยเฉพาะของฮินดู ในขณะที่ชิ้นงานพุทธและไชนะยังคงใช้ปีที่อ้างอิงจากพระพุทธเจ้าและพระมหาวีระตามลำดับ^[4]

วิกรมสัมวัตปราฏใช้งานโดยชาวฮินดู, ซิกข์^[5] และ ปาทาน^[6] วิกรมสัมวัตเป็นหนึ่งในระบบปฏิทินฮินดูท้องถิ่นมากมายที่มีใช้ในอนุทวีปอินเดีย ระบบวิกรมสัมวัตใช้สิบสองเดือนซีนอดิกแบบจันทรคติ และ 365 วันตามสุริยคติ^[5] ส่วนในเนปาล ระบบปฏิทินนี้ถูกนำมาใช้โดยราชวงศ์รานาซึ่งประกาศให้ปฏิทินวิกรมสัมวัตเป็นปฏิทินทางการของประเทศในปี ค.ศ. 1901 หรือ ปีวิกรมสัมวัตที่ 1958^[7]