สมเด็จพระราชินี

สำหรับพระราชสวามีของสมเด็จพระราชินีนาถผู้ทรงปกครองประเทศนั้น ส่วนมากมักไม่ได้ใช้พระอิสริยยศ "พระมหากษัตริย์พระราชสวามี" (King Consort) แม้ว่าจะมีปรากฏบ้างในสมัยก่อน เช่นพระเจ้าฟรองซัวที่ 2 แห่งฝรั่งเศส^[1]ทรงดำรงพระยศพระมหากษัตริย์พระราชสวามี (King consort) ใน สมเด็จพระราชินีนาถแมรีที่ 1 แห่งสกอตแลนด์ พระเจ้าเฟลิเปที่ 2 แห่งสเปน^[2] ทรงดำรงตำแหน่งพระมหากษัตริย์พระราชสวามีในสมเด็จพระราชินีนาถแมรีที่ 1 แห่งอังกฤษ ส่วนมากมักทรงได้รับพระราชทานยศ "เจ้าชาย" และมักถวายพระอิสริยยศว่า "เจ้าชายพระราชสวามี" มากกว่า

สมเด็จพระราชินี เป็นพระอิสริยยศที่เท่าเทียมกับ สมเด็จพระราชาธิบดี เหมือนดั่งที่ดยุค เท่ากับ ดัชเชส หรือ เจ้าชาย เท่ากับเจ้าหญิง ถ้าหากว่าฝ่ายชายดำรงยศอะไร ฝ่ายหญิงที่สมรสกันโดยถูกต้องตามกฎหมายก็ย่อมต้องดำรงยศนั้นที่เท่าเทียมกันด้วย สำหรับองค์กษัตริย์นั้น มีทั้งจักรพรรดิ (และจักรพรรดินี) พระราชา (และพระราชินี) เจ้าชาย (และเจ้าหญิง) แต่สำหรับประเทศที่มีระบบ "ผัวเดียวหลายเมีย" polygamy มีกฎเกณฑ์มากกว่านั้น มิใช่เพียงว่าเป็นภรรยาของพระมหากษัตริย์และจะเป็นพระราชินีไปเสียหมด

โดยทั่วไปองค์พระราชสวามีหรือพระมเหสีจะไม่มีพระราชอำนาจในทางการเมือง แม้ว่าพระองค์จะมีพระอิสริยยศในระดับเดียวกันกับองค์พระมหากษัตริย์ก็ตามที อย่างไรก็ตามอาจมีบางกรณีที่พระราชินีในรัชกาลก่อน จะทรงดำรงพระอิสริยยศเป็นผู้สำเร็จราชการ ซึ่งนั่นก็หมายความว่าสมเด็จพระราชินีผู้สำเร็จราชการ (Queen Regent) นั้นมีพระราชอำนาจเกือบจะเหมือนและเสมอกับสมเด็จพระราชินีนาถ (Queen Regnant) เลยทีเดียว ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดก็ดังเช่นสมเด็จพระราชินีแคทเธอรีน เดอ เมดิชิ ซึ่งทรงเป็นผู้สำเร็จราชการตลอดระยะเวลาอันยาวนานของกษัตริย์ถึง 4 รัชกาล ^[3]

อีกบางกรณี แม้องค์พระราชินีจะไม่ทรงว่าราชการเองในฐานะผู้สำเร็จราชการ แต่อาจเป็นในลักษณะ "อำนาจหลังราชบัลลังก์" ก็ได้ พระราชินีที่เข้มแข็งและเฉลียวฉลาด อาจทรงมีอิทธิพลครอบงำเหนือพระราชาที่อ่อนแอได้ ดังเช่นสมเด็จพระราชินีมารี อองตัวเนต พระมเหสีในพระเจ้าหลุยส์ที่ 16 แห่งฝรั่งเศส, จักรพรรดินีอะเลคซันดรา ฟอโดรอฟนา แห่งรัสเซีย พระมเหสีในจักรพรรดินิโคลัสที่ 2 แห่งรัสเซีย หรือ จักรพรรดินีมย็องซ็อง พระมเหสีในจักรพรรดิควางมูแห่งเกาหลี เป็นตัวอย่างที่เห็นได้ชัดในกรณีนี้

ผู้ปกครองร่วม

มีบางกรณีที่ทั้งสองพระองค์ปกครองประเทศร่วมกัน เช่น พระเจ้าเฟร์นันโดที่ 2 แห่งอารากอน พระมเหสีของพระองค์คือสมเด็จพระราชินีนาถอิซาเบลที่ 1 แห่งกัสติยานั้น เป็นสมเด็จพระราชินีนาถ ผู้ปกครองราชอาณาจักรกัสติยา ด้วยสิทธิ์ของพระองค์เอง ทั้ง 2 พระองค์ปกครองราชอาณาจักรอารากอนและราชอาณาจักรกัสติยาร่วมกัน

สมเด็จพระราชินีนาถแมรีที่ 2 พระราชธิดาในพระเจ้าเจมส์ที่ 2 แห่งอังกฤษ นั้นอภิเษกสมรสกับลูกพี่ลูกน้องของพระองค์คือเจ้าชายวิลเลี่ยมแห่งออเร้นจ์ (พระเจ้าวิลเลียมที่ 3 แห่งอังกฤษ) หลังจากเสกสมรสกันแล้ว ทั้งสองพระองค์ปกครองประเทศร่วมกัน ตราบจนกระทั่งสมเด็จพระราชินีนาถแมรี่สวรรคต สมเด็จพระเจ้าวิลเลี่ยมจึงเริ่มปกครองประเทศโดยลำพังพระองค์เอง

อื่น ๆ

เช่นเดียวกับจักรพรรดินีก็คือพระอัครมเหสีของจักรพรรดิ และมียศเหนือกว่าสมเด็จพระราชินี (เพราะสมเด็จพระจักรพรรดิมียศเหนือกว่าสมเด็จพระราชาธิบดี) สมเด็จพระจักรพรรดินีก็เช่นเดียวกันกับสมเด็จพระราชินีคือไม่มีพระราชอำนาจในทางการเมือง พระองค์ทรงเป็นจักรพรรดินีเพียงเพราะการเสกสมรสเท่านั้น

• สมเด็จพระราชินีนาถ