สิ่งมีชีวิตตัวแบบ
สิ่งมีชีวิตตัวแบบ หรือ สิ่งมีชีวิตแบบจำลอง[1](อังกฤษ: model organism)เป็นสปีชีส์สิ่งมีชีวิตที่ไม่ใช่มนุษย์ ที่ใช้อย่างกว้างขวางในการศึกษาเพื่อเข้าใจปรากฏการณ์ทางชีววิทยาต่าง ๆ โดยคาดหวังว่า สิ่งที่ค้นพบในแบบจำลองจะช่วยให้เข้าใจธรรมชาติของสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ[2]สิ่งมีชีวิตแบบจำลองจะเป็นแบบยังมีชีวิตอยู่ และได้ใช้อย่างกว้างขวางในงานวิจัยโรคมนุษย์ที่การทดลองในมนุษย์เป็นไปไม่ได้หรือไม่ถูกจริยธรรม[3]กลยุทธ์นี่ใช้ได้ก็เพราะสิ่งมีชีวิตทั้งหมดสืบเชื้อสายร่วมกันจากบรรพบุรุษเดียวกัน โดยได้อนุรักษ์วิถีเมแทบอลิซึม วิถีพัฒนาการ และกระบวนการอื่น ๆ ทางพันธุกรรมตลอดวิวัฒนาการ[4]
.jpg)
แม้การศึกษาสิ่งมีชีวิตตัวแบบจะให้ข้อมูลที่ดี แต่ก็ต้องระวังเมื่อประยุกต์ใช้กับสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ[5][ต้องการเลขหน้า]ในการวิจัยโรคมนุษย์ สิ่งมีชีวิตตัวแบบจะทำให้เข้าใจกระบวนการของโรคดีขึ้นโดยไม่ต้องเสี่ยงทำอันตรายแก่มนุษย์สปีชีส์ที่เลือกปกติจะผ่านเกณฑ์ความสมมูลทางอนุกรมวิธาน (taxonomic equivalency) บางอย่างกับมนุษย์ คือสัตว์จะมีปฏิกิริยาทางสรีรภาพต่อโรคหรือต่อการรักษา ในรูปแบบที่คล้าย ๆ กับของมนุษย์ถึงแม้จะไม่สามารถระบุได้อย่างชัดเจนว่า กระบวนการทางชีววิทยาที่พบในสัตว์ตัวแบบจะเป็นอย่างเดียวกันในมนุษย์แต่วิธีการรักษาและยาจำนวนมากที่ใช้ในโรคมนุษย์ ก็ได้พัฒนาอาศัยแนวคิดที่ได้จากสัตว์ตัวแบบเป็นบางส่วน[6][7]
มีแบบจำลองโรค 3 ประเภทหลัก ๆ คือ homologous (กำเนิดเดียวกัน), isomorphic (สมสัณฐาน) และ predictive (พยากรณ์)สัตว์จำลองแบบกำเนิดเดียวกันจะมีเหตุโรค อาการ และการรักษาเหมือนกับของมนุษย์ที่มีโรคสัตว์จำลองแบบสมสัณฐานจะมีอาการและการรักษาเหมือนกันสัตว์จำลองแบบพยากรณ์จะมีสภาพเพียงแค่บางอย่างที่คล้ายกับมนุษย์ผู้มีโรค แต่ก็มีประโยชน์ในการคาดหมายกลไกต่าง ๆ เกี่ยวกับโรค[8]
เชิงอรรถและอ้างอิง
แหล่งข้อมูลอื่น
- Wellcome Trust description of model organisms เก็บถาวร 2006-10-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- WWW Virtual Library guide to several model organism resource lists
- The Generic Model Organism Database project
- The Model Organism Database ftp site and info เก็บถาวร 2019-07-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- The US National Institutes of Health page
- Model Organisms in Developmental Biology เก็บถาวร 2013-12-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- Ludwig-Maximillians-Universit?t Department Biologie II เก็บถาวร 2007-09-29 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- Zebrafish GenomeWiki Community Annotation Project เก็บถาวร 2009-06-08 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน maintained by the Institute of Genomics and Integrative Biology
- Workhorse Zoo by Adam Zaretsky
- Mandoli DF, Olmstead R (2000) : The importance of emerging model systems in plant biology[ลิงก์เสีย]. Journal of plant growth regulation 19 (3) : 249-252
- Tuskan GA, Difazio S, Jansson S; และคณะ (Sep 2006). "The genome of black cottonwood, Populus trichocarpa (Torr. & Gray)". Science. 313 (5793): 1596–604. Bibcode:2006Sci...313.1596T. doi:10.1126/science.1128691. PMID 16973872.
{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (ลิงก์) - Sequencing Project, International Rice Genome (Aug 2005). "The map-based sequence of the rice genome". Nature. 436 (7052): 793–800. Bibcode:2005Natur.436..793l. doi:10.1038/nature03895. PMID 16100779.
- FishMap: The Zebrafish Community Genomics Browser[ลิงก์เสีย] maintained at the Institute of Genomics and Integrative Biology