İngiliz Milletler Topluluğu bölgesi
Commonwealth bölgesi (İngilizce: Commonwealth realm) Milletler Topluluğu'na üye olan ve devlet başkanı olarak III. Charles'ı kabul eden, dolayısı ile anayasal monarşi ile yönetilen egemen devlettir. Diğer bölgelerden farklı bir şekilde kraliyeti sürdürür. 2021 yılı itibarıyla 15 Commonwealth bölgesi bulunmaktadır. Bunlar: Antigua ve Barbuda, Avustralya, Belize, Kanada, Grenada, Jamaika, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine, Saint Kitts ve Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent ve Grenadinler, Solomon Adaları, Bahamalar, Tuvalu ve Birleşik Krallık.
Westminster Yasası (1931) o zamanki 10 dominyon için - Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika Birliği, Bağımsız İrlanda Cumhuriyeti ve Newfoundland - İngiliz Milletler Topluluğu'nun eşit üyeleri olarak tam veya neredeyse tam yasal yönden bağımsızlık sağlamıştır. Daha sonrasında Hindistan, Pakistan (ikisi de 1947'de) ve o zamanki adıyla Seylan (1948) Dominyon olmuştur. 1950'lerin başlarında grupta yer alan üyelerin arasındaki eşitliği belirtmek için (Birleşik Krallık da dâhil; fakat sonradan cumhuriyet olan Bağımsız İrlanda Cumhuriyeti buna dâhil olmamıştır) her bir üye bölge (realm) olarak adlandırılmaya başlandı. Bu kelime resmî olarak 1952 yılında Britanya'nın II. Elizabeth'i kraliçe ilan edildiğinde kullanıldı ve her ülke için sonrasında kraliyet işleri için yasal olarak kullanılmaya başlandı. Bu kural diğer ülkeler Commonwealth bölgesine girdiğinde de geçerliliğini korudu ve bundan dolayı Topluluk içerisinde doğrudan egemen devlet statüsü kazandılar. Commonwealth bölgesi her ne kadar resmî işler için kullanılsa da yasal olarak kullanılmaz.
Şu anki İngiliz Milletler Topluluğu bölgeleri
1983 ile 1987 arasında 18 bağımsız devlet İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth) bölgesine dahildi. 2021'da bu sayı 15'e düştü ve kapsadığı alan 18.7 milyon km², nüfus ise 151 milyondur.[1] Bu nüfusun çoğunluğu; Birleşik Krallık, Kanada, Avustralya, Papua Yeni Gine, Yeni Zelanda ve Jamaika'da yaşar.
| Ülke | Nüfus | Monarşi | Tarih | Kral'ın unvanı | Egemenin kraliyet arması |
|---|---|---|---|---|---|
| Antigua ve Barbuda | 91,295 | Antigua ve Barbuda Monarşisi | 1981 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Antigua and Barbuda ve diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı. | Yok |
| Avustralya | 24,023,100 | Avustralya Monarşisi | 1942 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Avustralya ve diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı. | |
| Bahamalar | 321,834 | Bahamalar Monarşisi | 1973 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Bahamalar Topluluğu'nun ve diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı. | Yok |
| Belize | 347,369 | Belize Monarşisi | 1981 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Belize ve diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı. | Yok |
| Kanada | 35,985,751 | Kanada Monarşisi | 1931 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, of the Birleşik Krallık, Kanada, diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı, İnancın Savunucusu. Fransızca: Charles Troisième, par la grâce de Dieu Reine du Royaume-Uni, du Canada et de ses autres royaumes et territoires, Chef du Commonwealth, Défenseur de la Foi |  |
| Grenada | 109,590 | Grenada Monarşisi | 1974 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Birleşik Krallık ve Grenada'nın ve diğer bölgelerin Kralı, Commonwealth'in Başkanı. | Yok |
| Jamaika | 2,950,210 | Jamaika Monarşisi | 1962 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Jamaika ve diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı. | |
| Yeni Zelanda | 4,596,700 | Yeni Zelanda Monarşisi | 1947 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Yeni Zelanda ve diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı. İnancın Savunucusu. Māori: Erihāpeti Te Tuarua, I te atawhai a te Atua, ko ia nei te Kuini o Aotearoa me Ērā Atu o Ōna Whenua, Rohe hoki, te Ūpoko o te Kotahitanga o Ngā Whenua i Raro i Tōna Maru, te Kaipupuri i te Mana o te Hāhi o Ingarangi | |
| Papua Yeni Gine | 7,059,653 | Papua Yeni Gine Monarşisi | 1975 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Papua Yeni Gine ve diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı. | Yok |
| Saint Kitts ve Nevis | 54,961 | Saint Kitts ve Nevis Monarşisi | 1983 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Saint Kitts ve Nevis ve diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı. | Yok |
| Saint Lucia | 183,600 | Saint Lucia Monarşisi | 1979 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Saint Lucia ve diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı. | Yok |
| Saint Vincent ve Grenadinler | 103,000 | Saint Vincent ve Grenadinler Monarşisi | 1979 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Saint Vincent ve Grenadinler ve diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı. | Yok |
| Solomon Adaları | 523,000 | Solomon Adaları Monarşisi | 1978 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Solomon Adaları ve diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı. | Yok |
| Tuvalu | 10,837 | Tuvalu Monarşisi | 1978 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Tuvalu ve diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı. | Yok |
| Birleşik Krallık | 64,716,000 | Birleşik Krallık Monarşisi | 1931 | III. Charles, Tanrı'nın lütfu ile, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda ve diğer bölgeleri ile toprakların Kralı, Commonwealth'in Başkanı. İnancın Savunucusu. Latin: Charles III, Dei Gratia Britanniarum Regnorumque Suorum Ceterorum Rex, Consortionis Populorum Princeps, Fidei Defensor | 
|
Bölgelerin ilişkileri
Commonwealth bölgeleri uluslararası ilişkilerde bağımsız ülkelerdir. Monarşik birime gönüllülük prensibine dayanmaları bu bölgeleri birleştiren etmendir.[2] Veraset, Kral, egemenin kendisi ve Kraliyet'in 1936'da "bölgeler arasındaki en önemli ve hayati bir bağ" olduğu dile getirilmiştir.[3] Politik bilimci Peter Boyce farklı ülkelerin oluşturduğu bu grup için "uluslararası ilişkiler ve anayasa hukuku tarihinde eşi görülmemiş bir başarı" şeklinde bahseder.[4] Şahsi birlik, paylaştırılmış monarşi gibi terimler Commonweath'in kullanılmaya başladığı zamandan beri ilerletilmiş, fakat hangi terimin doğru olduğu yönünde kesin bir fikir birliği yoktur.[5] Birleşik Krallık artık kendinden başka ülke için yasama gücüne sahip değildir. Buna rağmen bazı ülkeler bunu kendi iradesini kullanarak devam ettirmektedirler. Judicial Committee of the Privy Council adli sistemde en yüksek mevkiye sahiptir ve Commonwealth bölgesindeki belli ülkeler bu anayasal kurumu en son başvurulabilecek temyiz mahkemesi olarak kullanabilirler.[6]
Her bölgenin monarkı aynı kişi olduğu için, büyükelçileri güven mektubu ile karşılık alıp vermek gereksizdir. Bundan dolayı bölgeler arasındaki ilişkiler kabine seviyesinde temsil edilir ve yüksek temsilciler (high commissioner) değiş tokuş edilir. Yüksek temsilcinin tam unvanı "Majestelerinin Devleti için Yüksek Temsilci" (High Commissioner for Her Majesty's Government in [Country]). Belli törenlerde, bölgenin yüksek temsilcileri arasındaki kıdem sırası veya millî bayraklar kronolojik sıraya göre belirlenir - ülkenin ne zaman Dominyono olduğu ve ne zaman bağımsızlığın kazandığı gibi.[7]
Çıkar ilişkileri bağımsızlık kazandıktan sonra üye ülkeler arasında çıkmıştır ve bu sorunlar küçük diplomatik konulardan — monarkın kabinelerinden birine verdiği tavsiyenin diğer kabinelerin fikrine ters olması gibi — askeri çatışmaları içeren daha ciddi sorunlara kadar değişmektedir. Bu durumda monark, diğer iki devletin de başı olarak üçüncü bir ülke ile aynı anda hem savaş hem de barış halinde olabileceği gibi, iki düşman devletin başı olarak kendisi ile bile savaş haline düşebilir.[8] Bazı durumlarda genel-valiler egemen devleti çatışmanın tam ortasına çekmekten kaçınırlar. Bunun anlamı da genel-vali sahip olduğu gücü kullanarak durumu kendi kişisel fikrine göre şekillendirip, tartışmalı kararlara imza atabilir.[9]
Son yıllarda bölge fikrinin savunucuları Commonwealth bölgeleri arasında vatandaşların serbest dolaşım hakkı olması gerektiğini savunmaktalardır: Birleşik Krallık, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda; "aynı devlet başkanına sahipler, aynı ana dili konuşuyorlar ve ortak hukuka aynı saygıyı göstermekteler.[10] Planın gerçekleşmesi hakkında şüpheler bulunmaktadır.[11] İngiliz Avrupa şüpheciler (Birleşik Krallık'ın AB'den çıkması gerektiğini savunanlar) doğası ve amacı itibarı ile AB'ninkine benzeyen ve bu dört ülke arasında uygulanması istenen CANZUK Union (Birlik) adlı bir örgütün kurulması yönünde isteklerini belirtmiştir.[12]
Eski Commonwealth bölgeleri
Ülke listesi
| Ülke [Note 1] | Başlangıç | Bitiş | Geçiş dönemi sonrası politik sistem | Geçiş yöntemi | Kraliyet arması |
|---|---|---|---|---|---|
| Seylan [Note 2] | 1948 | 1972 | Parlamenter cumhuriyet | Yeni anayasa | |
| Fiji | 1970 | 1987 | Parlamenter cumhuriyet | Askeri darbe | |
| Gambiya | 1965 | 1970 | Başkanlık sistemi | Referandum | |
| Gana | 1957 | 1960 | Başkanlık sistemi | Referandum | |
| Guyana | 1966 | 1970 | Parlamenter cumhuriyet | Anayasal değişiklik | |
| Hindistan [Note 3] | 1947 | 1950 | Parlamenter cumhuriyet | Yeni anayasa | |
| Bağımsız İrlanda Cumhuriyeti /İrlanda | 1931 | 1949 | Parlamenter cumhuriyet | Parlamento yasası | |
| Kenya | 1963 | 1964 | Başkanlık sistemi | Anayasal değişiklik | |
| Malavi | 1964 | 1966 | Tek-parti sistemi | Yeni anayasa | |
| Malta | 1964 | 1974 | Parlamenter cumhuriyet | Anayasal değişiklik | .svg){kind=small} |
| Mauritius | 1968 | 1992 | Parlamenter cumhuriyet | Anayasal değişiklik |  |
| Newfoundland Dominyonu [Note 4] | 1931 | 1934 | İngiliz Mandası | Yasama organları Birleşik Krallık'tan Dominyon statüsünün kaldırılması yönünde rica bulundu. Birleşik Krallık Newfoundland Yasası olarak bilinen yasayı 1933'te parlamentoda onayladı ve doğrudan yönetim 1934'te başladı. 1949'da ise Kanada'nın eyaleti olmuştur. | |
| Nijerya | 1960 | 1963 | Parlamenter cumhuriyet | Anayasal değişiklik | |
| Pakistan | 1947 | 1956 | Parlamenter cumhuriyet | Yeni anayasa | |
| Sierra Leone | 1961 | 1971 | Başkanlık sistemi | Yeni anayasa |  |
| Güney Afrika Birliği | 1931 | 1961 | Parlamenter cumhuriyet | Referandum ve Yeni anayasa | |
| Tanganyika [Note 5] | 1961 | 1962 | Başkanlık sistemi | Yeni anayasa | |
| Trinidad ve Tobago | 1962 | 1976 | Parlamenter cumhuriyet | Yeni anayasa | .svg){kind=small} |
| Uganda | 1962 | 1963 | Parlamenter cumhuriyet | Anayasal değişiklik | |
| Barbados | 1966 | 2021 | Parlamenter cumhuriyet | Anayasal değişiklik | .svg){kind=small} |
Cumhuriyet referandumları
Bazı Commonwealth bölgeleri cumhuriyet olma yönünde referandum düzenlemiştir. 2017 itibarıyla yapılan sekiz referandum sadece üçü başarılı olmuştur. Bu ülkeler: Gana ve ikinci referandumda Gambiya. Bu tasarıyı reddeden ülkeler ise Avustralya, Tuvalu (2 kere) ve Saint Vincent ve Grenadinler. Şu an için planlanan referandum olmamakla beraber, Avustralya'da ikinci bir referandum yapılması 2010 yılında tartışılmıştır.[13]
| Yıl | Ülke | Evet | Hayır | Oran farkı (%) | Cumhuriyet |
|---|---|---|---|---|---|
| 1937 | Bağımsız İrlanda Cumhuriyeti | 685,105 (56.52%) | 526,945 (43.48%) | 158,160 (13%) |  |
| 1960 | Gana | 1,008,740 (88.49%) | 131,145 (11.51%) | 877,595 (77%) | |
| 1960 | Güney Afrika Birliği | 850,458 (52.29%) | 775,878 (47.71%) | 74,580 (5%) | |
| 1965 | Gambiya | 61,563 (65.85%) | 31,921 (34.15%) | N/A1 |  |
| 1970 | Gambiya | 84,968 (70.45%) | 35,638 (29.55%) | 49,330 (41%) | |
| 1986 | Tuvalu | 121 (5.34%) | 2,144 (94.66%) | 2,023 (89%) | |
| 1999 | Avustralya | 5,273,024 (45.13%) | 6,410,787 (54.87%) | 1,137,763 (10%) | |
| 2008 | Tuvalu | 679 (35.02%) | 1,260 (64.98%) | 581 (30%) | |
| 2009 | Saint Vincent ve Grenadinler | 22,646 (43.71%) | 29,167 (55.29%) | 6,521 (12%) | |