Bill Clinton
William „Bill“ Jefferson Clinton (talaffuzi: Uillyam „Bill“ Jefferson Klinton; 1946-yil 19-avgustda tugʻilgan) amerikalik siyosatchi va prokuror boʻlib, 1993-yildan 2001-yilga qadar Amerika Qoʻshma Shtatlarining 42-prezidenti lavozimini bajargandir. Bungacha 1977-yildan 1979-yilga qadar Arkansas shtati bosh prokurori, 1979-yildan 1981-yilgacha va 1983-yildan 1992-yilgacha Arkansas shtati gubernatori vazifalarida faoliyat yuritgan. Demokratlar partiyasi aʼzosi boʻlgan Clinton siyosatida „Uchinchi yoʻl“ siyosiy falsafasi aks etgani ortidan „Yangi demokrat“ oʻlaroq tanildi. Uning rafiqasi Hillary Clinton boʻlib, u 2001-yildan 2009-yilga qadar New York shtatidan senator, 2009-yildan 2013-yilga qadar davlat kotibi va 2016-yilgi prezidentlik saylovida Demokratlar partiyasidan nomzod boʻlgan.
| Bill Clinton | |
|---|---|
 Rasmiy portret (1993) | |
| 42-Amerika Qoʻshma Shtatlari Prezidenti | |
| Mansab davri 20-yanvar 1993-yil – 20-yanvar 2001-yil | |
| Vitse-prezident | Al Gore |
| Oʻtmishdoshi | George H. W. Bush |
| Vorisi | George W. Bush |
| 40- va 42-Arkansas gubernatori | |
| Mansab davri 11-yanvar 1983-yil – 12-dekabr 1992-yil | |
| Oʻtmishdoshi | Frank D. White |
| Vorisi | Jim Guy Tucker |
| Mansab davri 9-yanvar 1979-yil – 19-yanvar 1981-yil | |
| Oʻtmishdoshi | Joe Purcell |
| Vorisi | Frank D. White |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi | William Jefferson Blythe III 19-avgust 1946-yil Hope, Arkansas, AQSh |
| Fuqaroligi |  AQSh |
| Siyosiy partiyasi | Demokratlar partiyasi |
| Boʻyi | Demokratlar |
| Turmush oʻrtogʻi | Hillary Rodham (turm. 1975) |
| Bolalari | Chelsea Clinton |
| Ota-onasi |
|
| Istiqomat joy(lar)i |
|
| Taʼlim | Georgetown universiteti (bakalavr) Oxford universiteti (daraja yoʻq) Yale universiteti (JD) |
| Kasbi |
|
| Imzosi |  |
Clinton Arkansas shtatida tugʻilib oʻsgan. Maktabni tugatgach, Georgetown universitetiga oʻqishga kirgan. U Oxford universitetida Rhodes nomidagi stipendiya asosida oʻqidi, keyinchalik Yale universitetining huquqshunoslik fakultetini tamomladi. U Hillary Rodham bilan Yaleda uchrashgan; ular 1975-yilda turmush qurishgan. Yaleni tugatgach, Clinton Arkansasga qaytdi va shtat bosh prokuroriligi saylovlarida qatnashib, gʻalaba qozondi, keyinchalik ikki muddat (ketma-ket emas) Arkansas gubernatori lavozimini (1979-1981, 1983-1992) bajardi. Gubernator sifatida, u shtat taʼlim tizimiga eʼtibor qaratdi va Gubernatorlar milliy assotsiatsiyasi raisi lavozimida faoliyat olib bordi. Clinton 1992-yilgi prezidentlik saylovida qatnashdi va Respublikachilar partiyasidan George H. W. Bush va mustaqil nomzod Ross Perot ustidan gʻalaba qozondi. Shunday qilib, 46 yoshida AQSh prezidenti lavozimini egallab, buning ortidan AQSh tarixida uchinchi eng yosh prezident boʻldi.
Clinton 1996-yilgi prezidentlik saylovlarida ham gʻalaba qozonib, ikkinchi muddatga qayta saylandi. Ikkinchi muddati davomida Clinton 22 yoshli Oq uy xodimasi Monica Lewinsky bilan jinsiy aloqa qilganligi ortidan 1996-yilda boshlangan Monica Lewinsky mojarosi uning nufuziga putur yetkazdi. Bu mojaro yil davomida avj oldi va shu yilning 19-dekabrida Vakillar palatasi unga qarshi impichment eʼlon qildi va Clinton AQSh tarixida Andrew Johnsondan keyin impichment eʼlon qilingan ikkinchi prezident boʻldi. Clinton sudga yolgʻon koʻrsatmalar berganlikda hamda prezidentlik vakolatlaridan foydalangan holda haqiqatni qaror toptirishga toʻsqinlik qilganlikda ayblandi. Keyingi yili Sentada impichment boʻyicha sud jarayoni boshlandi, ammo Senatda unga qarshi 67 ta ovoz toʻplanmadi va buning ortidan Clinton ikkala ayblov boʻyicha ham oqlandi.
Clinton prezidentlik lavozimini muddati tugab tark etganidan soʻng, turli ommaviy tadbirlarda chiqish qildi va insonparvarlik ishlari bilan shugʻullandi. Uning prezidentlik davri AQSh prezidentlari tarixiy reytingida yuqori oʻrinni egallagan. Clinton OITSga qarshi kurash va global iqlim oʻzgarishi bilan shugʻullanuvchi Clinton Jamgʻarmasiga asos soldi. 2009-yilda BMTning Gaiti boʻyicha maxsus vakili etib tayinlandi. 2010-yili sodir boʻlgan Gaiti zilzilasidan soʻng, Clinton va George W. Bush birgalikda Clinton Bush Haiti Fund xayriya fondiga asos solishdi. Clinton Demokratlar partiyasi siyosatida faolligicha qolib, turmush oʻrtogʻini 2008- va 2016-yilgi saylovlarda qoʻllab-quvvatladi.
Dastlabki hayoti va karyerasi
Clinton 1946-yil 19-avgustda Arkansas shtatining Hope shahrida Julia Chester shifoxonasida dunyoga kelgan.[1] Tugʻilgan paytida ismi William Jefferson Blythe III (talaffuzi: Uilyam Jefferson Blayt III) boʻlgan. Otasi William Jefferson Blythe Jr. oʻgʻli tugʻilishidan uch oy avval avtomobil halokati tufayli vafot etgan. Onasi — Virginia Dell Cassidy (keyinchalik Virginia Kelley).[2] Ular 1943-yil 4-sentyabrda turmush qurishgan.[3] Virginia oʻgʻli Bill tugʻilganidan soʻng, hamshiralikka oʻqish uchun Billni ota-onasi Eldridge va Edith Cassidyga tashlab, Yangi Orleanga ketadi va Billni ota-onasi Eldridge va Edith Cassidyga tashlab ketadi. Billning bobosi va buvasi boʻlmish Cassidylar Hope shahrida oziq-ovqat doʻkoniga egalik qilishib, uni yurgizishgan.[4] Ular AQSh janubida irqchilik ketayotgan bir davrda barcha irqdagilar uchun mahsulotlarini kredit asosida berishgan.[4][5][6][7][8] 1950-yili Billning onasi hamshiralik maktabidagi oʻqishdan qaytib kelgach, Roger Clinton Sr.ga turmush quradi. Roger Arkansas shtatining Hot Springs shahrida akasi Earl T. Ricks bilan birgalikda avtomobil sotadigan firmaga egalik qilgan.[4] Shunday qilib, oila 1950-yili Hot Springsga koʻchib oʻtgan.[9]
Bill qisqa fursatda oʻgay otasini familiyasini oldi.[4][10] Clinton oʻgay otasini muntazam ravishda onasini va oʻgay ukasi Roger Clinton Jr.ni uradigan qimorboz va piyonista sifatida tasvirlaydi. Bill ularni himoya qilganda koʻp marota oʻgay otasi unga kuch ishlatishi bilan tahdid qilgan.[11]
Hot Springsda Clinton St. Johnʼs katolik boshlangʻich maktabi, Ramble boshlangʻich maktabi va Hot Springs oʻrta maktabida oʻqigan va u yerda faol oʻquvchilar lideri, gʻayratli kitobxon va musiqachi boʻlgan.[4] Oʻquvchilik yillarida saksofon ham chalgan.
Clintonning hayotidagi ikki hodisa uning jamoat arbobi boʻlish qaroriga muhim taʼsir oʻtkazgan boʻlib, ularning ikkalasi ham 1963-yilda sodir boʻlgan. Birinchisi, Boys Nation senatori sifatida prezident John F. Kennedy bilan uchrashish uchun Oq uyga tashrifi boʻlgan.[11] Ikkinchisi, Martin Luther King Jr.ning „I Have a Dream“ („Menda orzu bor“) nomli nutqini televizor orqali tomosha qilgani boʻlgan, ushbu nutq uni shunchalik lol qoldirganki, keyinchalik uni yod oladi.[12]
Saylov tarixi
| Yil | Lavozim | Yurisdiksiya | Demokratlar | Respublikachilar | Boshqa | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1974 | Arkansas 3-okrug | Arkansas | Bill Clinton | 48 % | John Paul Hammerschmidt | 52 % | ||
| 1976 | Arkansas bosh prokurori | Arkansas | Bill Clinton | Lavozim yoʻq | ||||
| 1978 | Arkansas gubernatori | Arkansas | Bill Clinton | 63 % | Lynn Lowe | 37 % | ||
| 1980 | Arkansas gubernatori | Arkansas | Bill Clinton | 48 % | Frank White | 52 % | ||
| 1982 | Arkansas gubernatori | Arkansas | Bill Clinton | 55 % | Frank White | 45 % | ||
| 1984 | Arkansas gubernatori | Arkansas | Bill Clinton | 63 % | Woody Freeman | 37 % | ||
| 1986 | Arkansas gubernatori | Arkansas | Bill Clinton | 64 % | Frank White | 36 % | ||
| 1990 | Arkansas gubernatori | Arkansas | Bill Clinton | 57 % | Sheffield Nelson | 42 % | ||
| 1992 | AQSh prezidenti | AQSh | Bill Clinton | 43 % | George H. W. Bush | 37 % | Ross Perot (I) | 19 % |
| 1996 | AQSh prezidenti | AQSh | Bill Clinton | 49 % | Bob Dole | 41 % | Ross Perot (Reform) | 8 % |
Kitoblari
- Putting People First: How We Can All Change America. New York: Three Rivers Press, 12-sentabr 1992-yil. ISBN 978-0-8129-2193-9.
- Between Hope and History. New York: Times Books, 1996. ISBN 978-0-8129-2913-3.
- My Life, 1-, New York: Vintage Books, 2004. ISBN 978-1-4000-3003-3.
- Giving: How Each of Us Can Change the World, 1-, New York: Knopf, 2007. ISBN 978-0-307-26674-3.
- Back to Work (book), 1-, New York: Knopf, 2011. ISBN 978-0-307-95975-1.
- The President Is Missing, 1-, Knopf, 2018. ISBN 978-0-316-41269-8.
- The President's Daughter, 1-, Knopf, 2021. ISBN 978-0-316-54071-1.
Manbalar
Oʻqish uchun
Havolalar
 | Vikiomborda Bill Clinton haqida turkum mavjud |
- Bill Clinton kutubxonasi va muzeyi (ingl.)
- Clinton Jamgʻarmasi (ingl.)
- Oq uy biorafiyasi (ingl.)
- Arxivlangan Oq uy sayti (ingl.)
- Bill Clinton Curlie katalogida (ingl.)
