Kraków
An Kraków (Pinolako nga kaluwas: [krakuf] 
pamati-a; Winaray nga fonetika: "KRA-kuf") o Krakovya (alternatibo nga kasurat ha Winaray: Krakovia; Kinatsila: Cracovia; agsob liwat nga igsurat ha Ininglis nga Krakow (kaluwás ha Ininggles: /ˈkrækaʊ,
Nagtubo an syudad tikang hin Panahon hin Kabatoan nga panimungto ngadto han ikaduhá nga pinaka-importante nga syudad han Polonya. Nagtikáng iní nga usá nga baranggay ha Pungtod han Wawel ngan daan na iní kilalado nga usá nga sentro hin masurong nga negosyo ha Butnga nga Europa dida han 965.[3] Ha pagtukod hin mga bag-o nga mga unibersidad ngan mga kamutangan nga pankultura dida han paggawás han Ikaduha nga Republika Polaka han 1918 ngan han panahon han ika-20 nga gatostuig, nabalik an Kraków han papel hiní nga usá nga dako nga sentro han nasod hin akademia ngan arte. Mayda an syudad kamolupyohan hin mga 770,000, ngan hin mga 8 ka milyon nga dugáng nga mga tawo nga nangungukoy hin 100 ka kilometro (62 ka milyas) nga radius tikang han plaza hin merkado hiní.[6]
Katapos han invasyon ha Polonya han Nazi nga Alemanya ha pagtikang han Ikaduha nga Gera Pangkalibotan, an bag-o nga ginhimo nga Distrikt Krakau (Distrito han Kraków) nagin pamunuan han Aleman nga Kagamhanan hin Kasahiran. An Hudeyo nga kamolupyohan han syudad ginpirit ngadto hin ginbungbung nga zona nga gintawag nga Ghetto han Kraków, ngan tikang dinhi, ginpadara hirá ngadto hin mga kampo hin exterminasyon sugad han harani nga Auschwitz nga diri na mabalik, ngan hin mga Nazi nga mga kampo hin konsentrasyon sugad han Płaszów.[7] Bisan pa man, natalwas an syudad tikang hin pagkabungkag ngan hin dagko nga panbomba.
Han 1978, hi Karol Wojtyła, nga arsobispo han Kraków, napili ngadto han papado nga Papa Juan Pablo II—an syahan nga diri-Italyano nga papa hin 455 ka tuig.[8] Hadto gihapon nga tuig, gin-aprobahan han UNESCO an an bug-os nga Daan nga Bungto ngan makasaysayan nga sawang han Kraków nga syahan dida han World Heritage List upod han Quito.[9][10] Ginklasipika an Kraków nga usá nga global nga syudad nga mayda pagranggo hin hitaas nga pagkasufisyente han GaWC.[11] An damo nga kultural nga panurondon hiní tikang han mga panahon han Gothic, Renasimyento ngan Baroque nga arkitektura naglalakip han Katedral han Wawel ngan an Kastilyo han hadi ha pangpang han Vistula, an Basilica ni Santa Maria, Singbahan nira San Pedro ngan San Pablo ngan an gidakoi nga medieval nga plaza hin merkado ha Europa, an Rynek Główny.[12] An Kraków amo an balayan han Unibersidad Jagiellonika, usá han mga gimaihai nga mga unibersidad han kalibotan ngan an minat-an nga pinakamaupay hin pagkakiklala nga institusyon hin hataas nga pag-aram ha Polonya.
Etimolohiya
An ngaran han Kraków minat-an nga ginhuhunahuna nga ginkuha tikang kan Krakus (Krak, Grakch), an lehendaryo nga nagtukod han Kraków ngan usá nga namuuno han tribo hin mga Lechita. Ha Pinolako, it Kraków usá nga kadaan nga posesivo nga kahimo han Krak ngan nangangahulogan nga "kan Krak (bungto)". An ngaran ni Krakus bangin nagtikang han "krakula", usá nga Proto-Slavic nga pulong[13] nga nangangahulogan nga baston hin maghuhukom, o kundi man tikang han "krak", usá nga Proto-Slavic nga pulong nga nangungulogan nga roble, nga han una usa nga baraan nga kahoy nga nahanunungod han konsepto hin heneyolohiya. An syahan nga sinurat nga pagpahayag kan Prinsipe Krakus (nga ginsurat nga Grakch) natikang han 1190, bisan pa man kun an bungto dida na hin sayo tikang han ika-7nga gatostuig, han panahon nga gin-ukyan ini han tribo hin mga Vistula.[3]
An bug-os nga opisyal nga ngaran han syudad Stołeczne Królewskie Miasto Kraków,[14] nga puyde maihubad nga "Hadianon nga Syudad hin Pamunuan han Kraków". Ha Ininggles, it tawo nga natawo o naukoy ha Kraków tinatawag nga Cracovian (Pinolako: krakowianin). Dida han dekada han mga 1990 an Ininggles nga bersyon han ngaran agsob nga ginsurat nga Cracow, an pinakadamo hin paggamit nga bersyon ha ininggles yana Krakow.[15]
Mga pinambasaran
Mga sumpay ha gawás
| An Wikimedia Commons mayda media nga nahahanungod han: Kraków |