Tỉnh (Việt Nam)

cấp hành chính địa phương cao nhất ở Việt Nam

Tỉnh là đơn vị hành chính nông thôn cấp cao nhất tại Việt Nam.[1][2] Theo phân cấp hành chính Việt Nam hiện nay, tỉnh và thành phố trực thuộc trung ương được gọi chung là đơn vị hành chính cấp tỉnh, là cấp hành chính cao nhất.

Dưới tỉnh có các đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc bao gồm huyện, thị xãthành phố thuộc tỉnh.

Việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới hành chính tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do Quốc hội quyết định[3]. Từ năm 2008 đến nay, Việt Nam có 63 đơn vị hành chính cấp tỉnh, trong đó có 58 tỉnh.

Quy định trong luật pháp

Phân cấp hành chính Việt Nam theo Hiến pháp 2013

Cấp hành chính

  • Trong Hiến pháp 2013, Chương IX: Chính quyền địa phương[4], Khoản 1 Điều 110 có viết:

1. Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được phân định như sau:

Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;

Tỉnh chia thành huyện, thị xãthành phố thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc trung ương chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương;

Huyện chia thành , thị trấn; thị xã và thành phố thuộc tỉnh chia thành phường và xã; quận chia thành phường.

Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập.

  • Trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015[2] (sửa đổi, bổ sung 2019[5]), quy định tại Điều 2: Đơn vị hành chính, Chương I: Những quy định chung:

Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gồm có:

1. Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh);

2. Huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp huyện);

3. Xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là cấp xã);

4. Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

Như vậy, tỉnh nằm ở cấp hành chính thứ nhất trong 3 cấp hành chính (cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã) của Việt Nam.

Tiêu chuẩn của đơn vị hành chính

Theo Nghị quyết số 27/2022/UBTVQH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 ngày 25 tháng 5 năm 2016[1] của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính, tại Điều 1, Mục 1: Tiêu chuẩn của đơn vị hành chính nông thôn, Chương I: Tiêu chuẩn của đơn vị hành chính thì một tỉnh cần phải đáp ứng các tiêu chuẩn như sau:[6]

Điều 1. Tiêu chuẩn của tỉnh

1. Quy mô dân số:

a) Tỉnh miền núi, vùng cao từ 900.000 người trở lên;

b) Tỉnh không thuộc điểm a khoản này từ 1.400.000 người trở lên.

2. Diện tích tự nhiên:

a) Tỉnh miền núi, vùng cao từ 8.000 km² trở lên;

b) Tỉnh không thuộc điểm a khoản này từ 5.000 km² trở lên.

3. Số đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc có từ 09 đơn vị trở lên, trong đó có ít nhất 01 thành phố hoặc 01 thị xã.

Danh sách tỉnh tại Việt Nam

STTTên tỉnhDiện tích
(km²)[7]
Dân số
(người)[8]
Mật độ
(người/km²)
Hành chínhTỉnh lỵ
Thành phốThị xãHuyện
1
An Giang
3.536,7
1.908.352
540
2
2
7
Thành phố
Long Xuyên
2
Bà Rịa – Vũng Tàu
1.989,5
1.148.313
577
2
1
5
Thành phố
Bà Rịa
3
Bạc Liêu
2.468,7
907.236
367
1
1
5
Thành phố
Bạc Liêu
4
Bắc Giang
3.849,5
1.803.950
469
1
1
8
Thành phố
Bắc Giang
5
Bắc Kạn
4.859,4
313.905
65
1
0
7
Thành phố
Bắc Kạn
6
Bắc Ninh
822,7
1.368.840
1.664
2
2
4
Thành phố
Bắc Ninh
7
Bến Tre
2.359,8
1.288.463
546
1
0
8
Thành phố
Bến Tre
8
Bình Dương
2.694,4
2.426.561
901
4
1
4
Thành phố
Thủ Dầu Một
9
Bình Định
6.050,6
1.486.918
246
1
2
8
Thành phố
Quy Nhơn
10
Bình Phước
6.871,5
994.679
145
1
3
7
Thành phố
Đồng Xoài
11
Bình Thuận
7.813,1
1.230.808
158
1
1
8
Thành phố
Phan Thiết
12
Cà Mau
5.294,9
1.194.476
226
1
0
8
Thành phố
Cà Mau
13
Cao Bằng
6.673,4
530.341
79
1
0
9
Thành phố
Cao Bằng
14
Đắk Lắk
13.125,4
1.869.322
142
1
1
13
Thành phố
Buôn Ma Thuột
15
Đắk Nông
6.515,6
622.168
95
1
0
7
Thành phố
Gia Nghĩa
16
Điện Biên
9.562,9
598.856
63
1
1
8
Thành phố
Điện Biên Phủ
17
Đồng Nai
5.907,2
3.097.107
524
2
0
9
Thành phố
Biên Hòa
18
Đồng Tháp
3.378,8
1.599.504
473
3
0
9
Thành phố
Cao Lãnh
19
Gia Lai
15.536,9
1.513.847
97
1
2
14
Thành phố
Pleiku
20
Hà Giang
7.914,9
854.679
108
1
0
10
Thành phố
Hà Giang
21
Hà Nam
862,0
852.800
989
1
1
4
Thành phố
Phủ Lý
22
Hà Tĩnh
5.997,8
1.288.866
215
1
2
10
Thành phố
Hà Tĩnh
23
Hải Dương
1.656,0
1.892.254
1.143
2
1
9
Thành phố
Hải Dương
24
Hậu Giang
1.602,4
733.017
457
2
1
5
Thành phố
Vị Thanh
25
Hòa Bình
4.608,7
854.131
185
1
0
9
Thành phố
Hòa Bình
26
Hưng Yên
926,0
1.252.731
1.353
1
1
8
Thành phố
Hưng Yên
27
Khánh Hòa
5.217,7
1.231.107
236
2
1
6
Thành phố
Nha Trang
28
Kiên Giang
6.348,5
1.723.067
271
3
0
12
Thành phố
Rạch Giá
29
Kon Tum
9.689,6
540.438
56
1
0
9
Thành phố
Kon Tum
30
Lai Châu
9.068,8
460.196
51
1
0
7
Thành phố
Lai Châu
31
Lạng Sơn
8.320,8
781.655
94
1
0
10
Thành phố
Lạng Sơn
32
Lào Cai
6.383,9
730.420
114
1
1
7
Thành phố
Lào Cai
33
Lâm Đồng
9.773,5
1.296.606
133
2
0
10
Thành phố
Đà Lạt
34
Long An
4.495,0
1.688.547
376
1
1
13
Thành phố
Tân An
35
Nam Định
1.653,2
1.780.393
1.077
1
0
9
Thành phố
Nam Định
36
Nghệ An
16.490,0
3.327.791
202
1
3
17
Thành phố
Vinh
37
Ninh Bình
1.377,6
982.487
713
2
0
6
Thành phố
Ninh Bình
38
Ninh Thuận
3.358,3
590.467
176
1
0
6
Thành phố
Phan Rang – Tháp Chàm
39
Phú Thọ
3.533,3
1.463.726
414
1
1
11
Thành phố
Việt Trì
40
Phú Yên
5.060,6
961.152
190
1
2
6
Thành phố
Tuy Hòa
41
Quảng Bình
8.065,3
895.430
111
1
1
6
Thành phố
Đồng Hới
42
Quảng Nam
10.438,4
1.495.812
143
2
1
15
Thành phố
Tam Kỳ
43
Quảng Ngãi
5.152,7
1.231.697
239
1
1
11
Thành phố
Quảng Ngãi
44
Quảng Ninh
6.102,3
1.320.324
216
4
2
7
Thành phố
Hạ Long
45
Quảng Trị
4.739,8
632.375
133
1
1
8
Thành phố
Đông Hà
46
Sóc Trăng
3.311,6
1.199.653
362
1
2
8
Thành phố
Sóc Trăng
47
Sơn La
14.174,4
1.248.415
88
1
0
11
Thành phố
Sơn La
48
Tây Ninh
4.032,6
1.169.165
290
1
2
6
Thành phố
Tây Ninh
49
Thái Bình
1.570,8
1.860.447
1.184
1
0
7
Thành phố
Thái Bình
50
Thái Nguyên
3.533,2
1.286.751
364
3
0
6
Thành phố
Thái Nguyên
51
Thanh Hóa
11.129,5
3.640.128
327
2
2
23
Thành phố
Thanh Hóa
52
Thừa Thiên Huế
5.033,2
1.128.620
224
1
2
6
Thành phố
Huế
53
Tiền Giang
2.509,3
1.764.185
703
1
2
8
Thành phố
Mỹ Tho
54
Trà Vinh
2.341,2
1.009.168
431
1
1
7
Thành phố
Trà Vinh
55
Tuyên Quang
5.867,3
784.811
134
1
0
6
Thành phố
Tuyên Quang
56
Vĩnh Long
1.520,2
1.022.791
673
1
1
6
Thành phố
Vĩnh Long
57
Vĩnh Phúc
1.237,5
1.154.154
933
2
0
7
Thành phố
Vĩnh Yên
58
Yên Bái
6.886,3
821.030
119
1
1
7
Thành phố
Yên Bái

Thống kê

Tính đến ngày 1 tháng 1 năm 2021, Việt Nam có 58 tỉnh và 5 thành phố trực thuộc trung ương.

Tỉnh có diện tích lớn nhất là tỉnh Nghệ An với 16.500 km².

Tỉnh có diện tích nhỏ nhất là tỉnh Bắc Ninh với 822,7 km².

Tỉnh đông dân nhất là tỉnh Thanh Hóa với 3.640.128 người.

Tỉnh ít dân nhất là tỉnh Bắc Kạn với 313.905 người.

Tỉnh có nhiều đơn vị hành chính cấp huyện nhất là tỉnh Thanh Hóa với 27 đơn vị hành chính.

Tỉnh có ít đơn vị hành chính cấp huyện nhất là tỉnh Hà Nam với 6 đơn vị hành chính.

Lịch sử

Khái niệm "tỉnh" lần đầu tiên được dùng để chỉ loại đơn vị hành chính địa phương cấp cao nhất ở Việt Nam là vào năm 1831, trong cuộc cải cách hành chính của vua Minh Mạng nhà Nguyễn. Trước đó, hành chính Đàng TrongĐàng Ngoài nhà Lê trung hưng, hành chính nhà Tây Sơn, và hành chính thời đầu nhà Nguyễn (thời vua Gia Long, Minh Mạng), thì khái niệm tương đương và là tiền thân của "Tỉnh" được gọi là trấn. Thời kỳ đầu nhà Nguyễn, trên cấp trấn còn có cấp tổng trấn, với 2 tổng trấn ở hai đầu đất nước là Bắc ThànhGia Định Thành (quản lý hành chính được phân quyền bớt cho các tổng trấn ở xa triều đình trung ương), tuy nhiên các tỉnh ở miền trung thì thuộc trực tiếp triều đình Huế quản lý. Từ năm 1831 trở đi, giống như nhà Thanh Trung Quốc, nhà Nguyễn đặt ra tỉnh thay cho trấn (với 30 tỉnh trên cả nước vào thời kỳ nhà Nguyễn độc lập, kể cả kinh đô Huế), nhưng vẫn ghép từ 2 đến 3 tỉnh lại đặt dưới sự quản hạt của một viên quan Tổng đốc. Ban đầu, 17 tỉnh đầu tiên được lập ở Bắc Thành cũ vào tháng 10 (âm lịch) năm 1831 gồm: Hưng Hóa, Sơn Tây, Hà Tuyên, Bắc Thái, Bắc Ninh, Cao Lạng, Hải Dương, Quảng Yên, Nam Định, Hưng Yên, Hà Nội, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị.[9] Một năm sau, 12 tỉnh còn lại được lập ở Gia Định Thành cũ vào tháng 10 (âm lịch) năm 1832 gồm: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên, Bình Định, Bình Thuận, Khánh Hòa, Gia Định, Biên Hòa, Vĩnh Long, Định Tường, An Giang, Hà Tiên.[10] Ngoài ra còn có phủ Thừa Thiên đặt Kinh đô, được xem là tương đương hàng tỉnh. Nhiều tỉnh Việt Nam ngày nay còn giữ nguyên tên gọi và ngày thành lập từ lần lập tỉnh đầu tiên các năm 1831–1832 trong cuộc cải cách hành chính thời Nguyễn triều Minh Mạng. Một vài tỉnh trong số đó còn hầu như ít thay đổi địa giới so với thời đó, như tỉnh Thanh Hóa.

Xem thêm

Tham khảo