Dinastía Yuan
Plantía:Historia de ChinaLa dinastía Yuan (mongol: 
Dai-ön Yeke Mongγol Ulus; chinu: 元, Wade-Giles: Yüen, pinyin: Yuán) (1279 - 1368) foi una dinastía china fundada polos invasores mongoles.
| ||||
|---|---|---|---|---|
| estáu imperial chinu | ||||
 | ||||
| Alministración | ||||
| Nome oficial | ᠳᠠᠢ ᠦᠨ ᠶᠡᠬᠡ ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠯᠤᠰ (mn) 大元 (zh) | |||
| Capital | Khanbaliq | |||
| Forma de gobiernu | Monarquía absoluta | |||
| División | ver
| |||
| Xeografía | ||||
| Coordenaes | 39°54′54″N 116°23′24″E / 39.915°N 116.39°E | |||
 | ||||
 | ||||
Historia
L'ascensu de Kublai Kan
Genghis Khan unificó les tribus mongoles y turques de les estepes y convirtióse en Gran Khan en 1206. Él y los sos socesores espandieron l'imperiu mongol en toa Asia. Sol reináu del tercer fíu de Gengis, Ogodei, los mongoles destruyeron la debilitada dinastía Jin en 1234, conquistando la mayor parte del norte de China. Ögedei ufiertó al so sobrín Kublai una posición en Xingzhou, Hebei. Kublai foi incapaz de lleer chinu, pero tuvo dellos profesores chinos de la tribu Han contrataos pola so madre Sorgaqtani. Él buscó'l conseyu de chinos budistes y conseyeros confucianos. Möngke asocedió al fíu de Ögedei, Kuyuk, como Gran Khan en 1251. Él concedió al so hermanu Kublai los territorios mongoles en China. Este construyó escueles pa los estudiosos confucianos, emitió papel moneda, alicó rituales chinos y polítiques aprobaes qu'aguiyaron la crecedera agrícola y comercial. Fundo la ciudá de Kaiping, en Mongolia Interior, más tarde rebautizada Shangdu, la so capital.
Möngke empecipió una campaña militar contra la dinastía Song del sur de China. Morrió en 1259 ensin un socesor. Kublai tornó de la llucha contra la dinastía en 1260, cuando s'enteró de que'l so hermanu, Ariq Böke, taba desafiando'l so derechu al tronu. Kublai convocó una kurultai na ciudá china de Kaiping que lo escoyó Gran Khan. Un kurultai rival en Mongolia proclamu a Ariq Böke Gran Khan, empezando una guerra civil. Kublai Khan dependía de la cooperación de los sos súbditos chinos p'asegurase de que'l so exércitu recibiera amplios recursos. Él reforzó la so popularidá ente los sos súbditos modelando'l so gobiernu na burocracia de les dinastíes chines tradicionales y adoptando el nome chinu de Zhongtong. Ariq Böke viose atrabancáu por suministros desaparentes y rindióse en 1264. Los otros trés kanatos mongoles reconocieron como Gran Khan a Kublai, pero fueron funcionalmente autónomos. La llucha civil terminara definitivamente.
Reináu de Kublai Khan
Kublai khan establez la capital en Beixín
Llista d'Emperadores de la Dinastía Yuan
| Nomes | Nome Póstumu | Nome del Kan | Nome Dau | Reináu | Nome de la Era |----- | Convencional: use primer nome (e.g. Temujin) o nome del Khan antes de Kublai Khan. Use "Yuan" + nome o dempués del nome póstumu. Un amiestu de los trés pa Kublai Khan. | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nota: 1) tolos primeros nomes de los soberanos son más familiares a los llectores occidentales. | |||||||||||
| Taizu (太祖 Tàizǔ) | non usáu al referise a esti soberanu | Gengis Kan | Borjigin Temujin (孛兒只斤鐵木真 Bèi'érzhījīn Tiěmùzhēn) | 1206-1227 | nun esiste | ||||||
| Ruizong (睿宗 Ruìzōng) | non usáu al referise a esti soberanu | ? | Borjigin Tolui (孛兒只斤拖雷 Bèi'érzhījīnTuōléi) | rexente1228 | nun esiste | ||||||
| Taizong (太宗 Tàizōng) | non usáu al referise a esti soberanu | Ogodei Kan | Borjigin Ögedei (孛兒只斤窩闊台 Bèi'érzhījīn Wōkuòtái) | 1229-1241 | nun esiste | ||||||
| nun esiste | nun esiste | Töregene Khâtûn (乃馬真 Nǎimǎzhēn) | rexente 1241-1246 | nun esiste | |||||||
| Dingzong (定宗 Dìngzōng) | non usáu al referise a esti soberanu | Kuyuk Kan | Borjigin Güyük (孛兒只斤貴由 Bèi'érzhījīn Guìyuó) | 1246-1248 | nun esiste | ||||||
| nun esiste | nun esiste | ? | Oghul Ghaymish (海米失 Hǎimǐshī) | rexente 1248-1251 | nun esiste | ||||||
| Xianzong (憲宗 Xiànzōng) | non usáu al referise a esti soberanu | Möngke Kan | Borjigin Möngke (孛兒只斤蒙哥 Bèi'érzhījīn Ménggē) | 1251-1259 | nun esiste | ||||||
| Shizu (世祖 Shìzǔ) | non usáu al referise a esti soberanu | Kublai Kan | Borjigin Kublai (孛兒只斤忽必烈 Bèi'érzhījīn Hūbìliè) | 1260-1294 | Zhongtong (中統 Zhōngtǒng) 1260-1264 | ||||||
| Chengzong (成宗 Chéngzōng) | non usáu al referise a esti soberanu | Timur Kan | Borjigin Temür (孛兒只斤鐵木耳 Bèi'érzhījīn Tiěmù'ěr) | 1294-1307 | Yuanzhen (元貞 Yuánzhēn) 1295-1297 | ||||||
| Wuzong (武宗 Wǔzōng) | non usáu al referise a esti soberanu | Kulug Khan (Qayshan Gülük) | Borjigin Qayshan (孛兒只斤海山 Bèi'érzhījīn Hǎishān) | 1308-1311 | Zhida (至大 Zhìdà) 1308-1311 | ||||||
| Renzong (仁宗 Rénzōng) | non usáu al referise a esti soberanu | Ayurparibhadra | Borjigin Ayurparibhadra (孛兒只斤愛育黎拔力八達 Bèi'érzhījīn Àiyùlíbálìbādá) | 1311-1320 | Huangqing (皇慶 Huángqìng) 1312-1313 | ||||||
| Yingzong (英宗 Yīngzōng) | non usáu al referise a esti soberanu | Suddhipala Gege'en | Borjigin Suddhipala (孛兒只斤碩德八剌 Bèi'érzhījīn Shuòdébālá) | 1321-1323 | Zhizhi (至治 Zhìzhì) 1321-1323 | ||||||
| Convencional: namái pal soberanu siguiente, usa "yuan" + nome póstumu, i.e. 元泰定帝 Yuán Tài Dìng Dì. | |||||||||||
| Jinzong (晉宗 Jìnzōng) | Taiding Di (泰定帝 Tàidìng Dì) | Yesün-Temür | Borjigin Yesün-Temür (孛兒只斤也孫鐵木兒 Bèi'érzhījīn Yěsūntiěmùér) | 1323-1328 | Taiding (泰定 Tàidìng) 1321-1328 Zhihe (致和 Zhìhé) 1328 | ||||||
| nun esiste | Tianshun Di (天順帝 Tiānshùn Dì) | Arigaba | Borjigin Arigaba (孛兒只斤阿速吉八 Bèi'érzhījīn Āsùjíbā) | 1328 | Tianshun (天順 Tiānshùn) 1328 | ||||||
| Wenzong (文宗 Wénzōng) | non usáu al referise a esti soberanu | Jijaghatu Toq-Temür | Borjigin Toq-Temür (孛兒只斤圖鐵木兒 Bèi'érzhījīn Tútiěmùér) | 1328-1329 y 1329-1332 | Tianli (天曆 Tiānlì) 1328-1330 | ||||||
| Mingzong (明宗 Míngzōng) | non usáu al referise a esti soberanu | Qoshila Qutuqtu | Borjigin Qoshila (孛兒只斤和世剌 Bèi'érzhījīn Héshìlà) | 1329 | nun esiste | ||||||
| Ningzong (寧宗 Níngzōng) | non usáu al referise a esti soberanu | Irinchibal | Borjigin Irinchibal (孛兒只斤懿璘質班 Bèi'érzhījīn Yìlínzhìbān) | 1332 | Zhishun (至順 Zhìshùn) 1332 | ||||||
| Convencional: namái pal soberanu siguiente, usa "yuan" + nome póstumu. | |||||||||||
| Huizong (惠宗 Huìzōng) | Shundi (順帝 Shùndì) | Toghan-Temür | Borjigin Toghan-Temür (孛兒只斤妥懽鐵木兒 Bèi'érzhījīn El toǒhuān Tiěmùér) | 1333-1370 | Zhishun (至順 Zhìshùn) 1333 | ||||||
| Nomes | Nome Póstumu | Nome Khan | Nome Nacencia | Reináu | Nome Yera |----- | Convencional: usa'l nome del khan names o nome de nacencia. | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nota: 1) tolos primeros nomes de los soberanos son más familiares a los llectores occidentales. | |||||||||||
| Convencional: namái pal soberanu siguiente, usa "yuan" + nome póstumu. | |||||||||||
| Huizong (惠宗 Huìzōng) (continua) | Shundi (順帝 Shùndì) | Toghan-Temür | Borjigin Toghan-Temür (孛兒只斤妥懽鐵木兒 Bèi'érzhījīn El toǒhuān Tiěmùér) | 1333-1370 | Zhishun (至順 Zhìshùn) 1333 | ||||||
| Zhaozong (昭宗 Zhāozōng) | nun esiste | Biligtü Khan | Ayushiridara del clan Borjigin (孛兒只斤愛育識里達臘 Bèi'érzhījīn Àiyùshílǐdálà) | 1370-1378 | Xuanguang (宣光 Xuānguāng) 1371-1378 | ||||||
| nun esiste | nun esiste | Usakhal Khan | Tögüs Temür del clan Borjigin (孛兒只斤脫古思鐵木兒 Bèi'érzhījīn El toōgǔsī Tiěmùér) | 1378-1387 | Tianguang (天光 Tiānguāng) 1378-1387 | ||||||
| Nota:....5 Khanes más primero que la familia Bei-Er-Zhi-Jin ocuparen el tronu.... | |||||||||||
Ver tamién
- Historia de China
- Emperadores de China
- Yuan (apellíu)
Referencies
Enllaces esternos
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Dinastía Yuan.- Curtia cronoloxía histórica de China
- Otru cuadru cronolóxicu de la historia de China
- China Imperial nel Muséu Nacional d'Antropoloxía (Méxicu).
Bibliografía
- Gernet, Jacques. El Mundo Chinu. Crítica, Barcelona, 2005.
- Hansen, Valerie. The Open Empire. A History of China to 1600. W.W. Norton and Company, Nueva York, 2000.
Datos: Q7313- Multimedia: Yuan Dynasty
