يوان کورنۍ

په 1271ز کال کې، قوبلای د ستر يوان نوم تحميل کړ، او په دې ډول يې د يوان واکمنې کورنۍ بنسټ کېښود. د (大元) ټکی د "大哉乾元" له فقرې څخه اخيستل شوی دی، (چين ستر دی، پيلونکی) کومه چې د لومړي مسدس "کين" (乾) په اړه د «Classic of Changes» کتاب په اړوند تبصرو کې موجوده ده. په مغولي ژبه کې د دي مساوي ټکی « Dai Ön Ulus» و، چې د « Ikh Yuan Üls» یا « Yekhe Yuan Ulus» په توګه هم بلل کېږي. په مغولي ژبه کې، «Dai Ön» ټکی (چې د چينايي ژبې د Dà Yuán ټکي مغولي شوې بڼه ده) عموماً د "Yeke Mongghul Ulus" عبارت په تړاو کارېدو (چې تحت اللفظي معنا يې ده "ستر مغولي دولت")، کوم چې په مغولي ژبه کې د «  ᠳᠠᠢ ᠥᠨ ᠶᠡᠬᠡ ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠯᠤᠰ» په بڼه منځ ته راغی (او په چينايي ژبه کې په大元也克蒙古兀魯思 بڼه ليکل کېږي) او معنا يې ده لوی يوان – لوی مغولي دولت (大元大蒙古國).^[۹][۱۰]

د تاریخ ليکنې د معاصرو اصولو تر مخې، يوان واکمنه کورنۍ، عموماً هغې قلمرو ته اشاره کوي، چې مرکزي پلازمېنه يې «دادو» (اوسنی بجنګ) وه. په هر حال، د هان په سبک د واکمنې کورنۍ نوم "لوی يوان" او چينايي سياسي عقيدې ادعا څخه موخه ټوله مغولي سترواکي وه. دا استعمال، د غېر چینايي متنونو په ګډون، په لیکنو کې ليدل کېدای شي، کومې چې د يوان واکمنې کورنۍ پر مهال لېکل شوي دي. له دې سره سره، د مغولي سترواکۍ د خپرېدونکي طبيعيت له امله، نوي پوهان د تعريف په پراخه معنا کې د يوان واکمنه کورنۍ ډېره کمه کارول کېږي.^{[۱۱][۱۲][۱۳]}

يوان واکمنه کورنۍ همدا راز د لوېديځوالو له خوا د مغول واکمنې کورنۍ يا د چين مغولې واکمنې کورنۍ په توګه هم پېژندل کېږي، چې د «مانچو» واکمنې کورنۍ يا د چين مانچو واکمنۍ کورنۍ له نوم سره ورته دی، کوم نومونه چې د لوېديځوالو له خوا د «شينګ» واکمنې کورنۍ لپاره کارېدل. سربېره پر دې، يوان کله کله د لوی خان د سترواکۍ يا د لوی خان خانات په نوم هم پېژندل کېږي، کوم چې په ځانګړي ډول د يوان په ځینو نقشو څرګند شوی دی، ځکه چې يوان سترواکانو تش په نوم د لوی خان لقب خپل کړی و. سره له دې، دواړه اصطلاحات په 1271ز کال کې د قوبلای خان له خوا د يوان واکمنې کورنۍ د واقعي بنسټ اېښودلو څخه مخکې د مغول سترواکۍ په داخل کې خاناتو ته هم اشاره کولای شي، په کومو چې نېغ په نېغه خانانو واکمني کوله. ^{[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]}

مخينه

چنګيز خان د اوارو سيمو مغول قبيلې سره متحدې او په 1206ز کال کې لوی خان شو. نوموړي او د هغه ځای ناستو په اسيا کې مغولي سترواکۍ پراخه کړه. د چنګيز د درېيم زوی اوګتای خان تر واکمنۍ لاندې، مغولو په 1234ز کال کې کمزورې شوې «جين» واکمنه کورنۍ له منځه یوړه، او د شمالي چین ډېره برخه يې ونيوله. اوګتای خان خپل وراره قوبلای خان ته په «شينګ چو»، «هيبي» کې د يوې دندې وړانديز وکړ. قوبلای چينايي ژبه نه شوه لوستلای، خو د ژوند له لومړيو کلونو راهيسې د خپلې مور «سرقويتي» په واسطه يې ګڼ هان ښوونکي درلودل چې له هغه سره ملګري وو. نوموړي د چينايي بودايانو او «کنفيشس» (لرغوني چينايي عقايد او د هغوی پيروان) سلاکارانو څخه مشوررې غوښتې. مونکو خان په 1251ز کال کې د اوګتای خان د زوی «ګيوک خان» پر ځای ستر خان شو. نوموړي خپل ورور قوبلای خان ته په چین کې د مغولو تر واک لاندې سيمو واک وسپاره. قوبلای د «کنفيشس» پوهانو لپاره ښوونځي جوړ کړل، کاغذي پيسې يې صادرې کړې، چينايي مذهبي رسومات يې راژوندي کړل، او هغه تګلارې يې تايید کړې چې کرنيزه او سوداګريزه وده يې په خوځښت راوستلای شوای. نوموړي د منګوليا په داخل کې «کاپنګ» د خپلې پلازمېنې په توګه غوره کړه، چې وروسته د «شينګډو» نوم ورکړل شو.^{[۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]}

ډيری هان چينايان او «کايتن» د «جن» پر ضد جنګېدو په موخه له مغولو سره يوځای شول. دوه هان چینايي رهبران هر يو «شي تياينزا»، «ليو هيما»، او «کايتن» «شاو ژوالا» جلا او د مغولو په پوځ کې يې د درې پوځي واحدونو (Tumen د لس زره سرتېرو واحد و) مشري وکړه. «ليو هيما» او «شي تياينزا» د اوګدای خان خدمت وکړ. ليو هيما او «شي تيان شيانګ» د لوېديځ «شا» پر ضد د مغولو په پلوۍ د پوځونو مشري وکړه. په دې ځای کې څلور هان پوځي واحدونه او درې کايتن پوځي واحدونه موجود وو، چې هر واحد يې له لس زره سرتېرو جوړ و. درې کايتن جنرالان هر يو «شيموبايډير»، «تبوير» او «چونګ شي»، د «شاوجا چي» زوی، د درې کايتن پوځي واحدونو مشري په غاړه درلوده، او څلورو هان جنرالانو هر يو «چانګ رو»، «يان شي»، «شي تيانزا» او «ليو هيما» د اوګدای خان تر قوماندې لاندې د څلورو هان پوځي واحدونو مشري وکړه.^{[۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹]}