Аперацыя «Нгуен Хюэ»
Аперацыя «Нгуен Хюэ» (в’етн.: Chiến dịch Nguyễn Huệ) альбо Вялікоднае наступленне (англ.: Easter Offensive) — афіцыйная назва наступальнай аперацыі паўночнав’етнамскай арміі вясной 1972 года падчас В’етнамскай вайны. Разам з вясновым наступленнем 1975 года, наступальная аперацыя 1972 года з’яўляюцца найбуйнейшай ваеннай кампаніяй В’етнамскай вайны.
| Аперацыя «Нгуен Хюэ» | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Вайна ў В’етнаме | |||
 Напрамкі ўдараў паўночнав’етнамскай арміі ў ходзе наступлення. | |||
| Дата | 30 сакавіка — 22 кастрычніка 1972 | ||
| Месца | В’етнам, прылеглыя да яго тэрыторыі Камбоджы і Лаоса, акваторыя Паўднёва-Кітайскага мора | ||
| Вынік | кожны бок абвясціў аб сваёй перамозе, значныя страты ў варагуючых войсках, Паўночны В’етнам не завяршыў вайну ў 1972 годзе, Паўднёвы В’етнам даказаў сваю баяздольнасць | ||
| Праціўнікі | |||
| |||
| Камандуючыя | |||
| |||
| Сілы бакоў | |||
| |||
| Страты | |||
| |||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Перадумова
Да 1972 года партызанскі рух у Паўднёвым В’етнаме быў у значнай меры аслаблены цяжкімі стратамі ў Тэцкім наступленні 1968 года, шырокамаштабнымі наземнымі аперацыямі войск ЗША і сумеснай амерыкана-паўднёвав’етнамскай аперацыяй «Фенікс». У той жа час разгорнуты ў ЗША антываенны рух прымусіў прэзідэнта Рычарда Ніксана пачаць вывад амерыканскіх войск з В’етнама і праграму «в’етнамізацыі». Напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 1972 года Ніксан быў зацікаўлены ў дасягненні прагрэсу на парыжскіх мірных перамовах. Паўночнав’етнамскае кіраўніцтва вырашыла скарыстацца гэтым і выступіць на перамовах з пазіцыі сілы, для чаго патрабавалася дасягнуць якога-небудзь буйнога поспеху на поле бою. Была распрацавана аперацыя «Нгуен Хюэ». Назва дадзена ў гонар в’етнамскага імператара Нгуена Хюэ, які разграміў кітайскія сілы ў 1789 годзе. Аперацыя мела на мэце разгром паўднёвав’етнамскай арміі і захоп шэрагу важных гарадоў Паўднёвага В’етнама. Значная роля адводзілася псіхалагічнаму ўздзеянню гэтага наступлення на пазіцыю амерыканскай дэлегацыі ў Парыжы і на антываенны рух у ЗША.
Ход
Аперацыя «Нгуен Хюэ» пачалася 30 сакавіка 1972 года, падчас каталіцкай Страсной пятніцы (з-за чаго гэта наступленне вядома ў краінах Захаду як «Велікоднае»). У ёй былі задзейнічаны, па розных даных, больш за 10 паўнавартасных дывізій і больш 20 асобных палкоў (амаль уся рэгулярная армія Паўночнага В’етнама), якія мелі на ўзбраенні некалькі сотняў танкаў і значную колькасць артылерыі. Такім чынам, стаўка рабілася на класічную форму вядзення вайны. Наступленне праводзілася на трох франтах:
- на поўначы — удар праз дэмілітарызаваную зону і з Лаоса на Хюэ;
- у цэнтры — удар з тэрыторыі Лаоса ў напрамку Кантуму і Плейку;
- на поўдні — удар з тэрыторыі Камбоджы праз Лакнінь і Анлок на сталіцу краіны Сайгон
Акрамя таго, наносіліся некалькі дапаможных удараў.
У баях паўднёвав’етнамская армія панесла значныя страты ў жывой сіле, бранятэхніцы і артылерыі, аднак здолела спыніць прасоўванне праціўніка на цэнтральным і паўднёвым франтах[6]. Найбольшага поспеху паўночнав’етнамская армія дасягнула на паўночным фронце, дзе ёй удалося ўзяць горад Куанчы, цэнтр аднайменнай правінцыі. Аднак далейшае прасоўванне тут таксама было спынена. Вырашальную ролю ў адлюстраванні наступлення на ўсіх франтах згулялі амерыканскія ваенныя саветнікі, якія знаходзіліся ў паўднёвав’етнамскіх падраздзяленнях, а таксама амерыканская авіяцыйная падтрымка (асабліва прымяненне стратэгічных бамбардзіроўшчыкаў Boeing B-52 Stratofortress). Адначасова авіяцыя ЗША аднавіла бамбардзіроўкі Паўночнага В’етнама і замініравала гавань Хайфона, праз якую праходзілі амаль усе ваенныя матэрыялы і тэхніка, якія пастаўляліся краіне. Амерыканскія наземныя падраздзяленні не ўдзельнічалі ў баявых дзеяннях, так як да гэтага часу амаль усе баявыя часці ўжо пакінулі краіну.
Улетку паўночнав’етнамская армія практычна спыніла наступальныя аперацыі. Да ліпеня яна кантралявала каля 10% тэрыторыі Паўднёвага В’етнама[7]. У канцы чэрвеня паўднёвав’етнамская армія пачала контрнаступленне, кульмінацыяй якога стала вяртанне кантролю над Куанчы ў верасні таго ж года.
Вынік
Па амерыканскіх заявах (Ф. Дэвідсан) паўночнав’етнамская армія пацярпела паразу ў наступленні 1972 года, тлумачачы гэта высокімі стратамі паўночнікаў — па яго даных 40 тысяч чалавек забітымі, 60 тысяч параненымі, 450 танкаў[8]. Прычым гэтыя страты не прызнаны паўночнікамі, так як яны прызналі страту толькі 250 танкаў — 134 Т-54, 56 ПТ-76 і 60 Т-34-85[9]. Міністр абароны Паўночнага В’етнама Во Нгуен Зіяп быў адхілены ад прамога камандавання войскамі на поўдні, якое перайшло да яго намесніка Ван Ц’ен Зунга. Паўднёвав’етнамскія страты таксама апынуліся вялікімі: 213[10] тысяч забітымі, параненымі, палоннымі, страты бранятэхнікі не апублікаваны да гэтага часу, вядома толькі што 3-я дывізія і 20-ы полк страцілі ўсе танкі да аднаго[11], аднак для арміі Рэспублікі В’етнам гэта бітва стала момантам трыумфу: у сярэдзіне 1960-х гадоў яна лічылася небаяздольнай, але дзякуючы праграме «в’етнамізацыі» і падтрымцы ЗША даказала, што здольна эфектыўна супрацьстаяць войскам НФВПВ і ДРВ.
Правал наступлення перашкодзіў Паўночнаму В’етнаму выйграць вайну ў 1972 годзе[12]. Гэта прывяло да змены пазіцыі яго дэлегацыі на мірных перамовах у Парыжы, што ўвосень дапамагло дасягнуць значнага перамоўнага прагрэсу.
Сучасныя в’етнамскія гісторыкі лічаць, што Паўночны В’етнам атрымаў перамогу ў наступленні 1972 года. Аналагічнага меркавання прытрымліваліся савецкія даследчыкі.
Зноскі
Літаратура
- Дэвидсон Ф. Война во Вьетнаме (1946—1975) = Vietnam at War: The History 1946-1975. — М.: Изографус, Эксмо, 2002. — С. 816.