Белавежскія пагадненні
Белавежскае пагадненне — тэрмін, які выкарыстоўваецца ў СМІ для абазначэння дакумента, які называецца Пагадненне аб стварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў (СНД), падпісанага кіраўнікамі Расійскай Федэрацыі (РСФСР), Рэспублікі Беларусь і Украіны[2] 8 снежня 1991 года; было канстатавана спыненне існавання Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік.
| Пагадненне аб стварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў | |
|---|---|
 Падпісанне Белавежскага пагаднення. 8 снежня 1991 года | |
| Тып дагавора | Дагавор аб заснаванні міжнароднай арганізацыі |
| Дата падпісання | 8 снежня 1991 года |
| Месца падпісання | Віскулі (Белавежская пушча, Беларусь) |
| Увайшоў у сілу | Храналогія ратыфікацыі парламентамі:
|
| Падпісалі | .svg){kind=small} РСФСР Украіна.svg){kind=small} Беларусь |
| Бакі | Барыс Мікалаевіч Ельцын, Генадзь Эдуардавіч Бурбуліс, Леанід Макаравіч Краўчук, Вітольд Паўлавіч Фокін, Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч, Вячаслаў Францавіч Кебіч |
| Мовы | беларуская, руская і украінская мова |
| Сайт | cis.minsk.by/rees… (руск.) |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
.svg){kind=small}
Перадгісторыя
Пасля спробы зрушэння М. С. Гарбачова з пасады прэзідэнта СССР па-ранейшаму працягвалася праца над новым Саюзным дагаворам. Главы большасці рэспублік заяўлялі пра свой намер далучыцца да дагавора аб Саюзе Суверэнных Дзяржаў. Апошні раз такая заява была зроблена ў лістападзе 1991 года і трансліравалася на тэлебачанні, а само падпісанне было прызначана на снежань.
1 снежня ва Украіне быў праведзены рэферэндум па пытанні яе незалежнасці ад СССР, які паказаў 90 % сцвярджальных адказаў.
Прэзідэнт ЗША Джордж Буш у сваёй заяве ад 25 снежня 1991 года, пасля таго як Гарбачоў паведаміў яму па тэлефоне пра сваю адстаўку, падкрэсліў: «Злучаныя Штаты вітаюць гістарычны выбар на карысць свабоды, зроблены новымі дзяржавамі Садружнасці. Нягледзячы на патэнцыйную магчымасць нестабільнасці і хаосу, гэтыя падзеі відавочна адпавядаюць нашым інтарэсам» (газета «Известия» за 26 снежня 1991 г.)[3].
Змест
Пагадненне падпісалі ў Віскулях (Белавежская пушча, Беларусь) вышэйшыя службовыя асобы і главы ўрадаў трох саюзных рэспублік:
Барыс Ельцын і Генадзь Бурбуліс (РСФСР), Станіслаў Шушкевіч і Вячаслаў Кебіч (БССР), Леанід Краўчук і Вітольд Фокін (Украіна).
Прэамбула дакумента канстатавала, што «Саюз ССР як суб'ект міжнароднага права і геапалітычная рэальнасць спыняе сваё існаванне».
Артыкул 1-ы Пагаднення абвяшчаў: «Высокія Дагаворныя Бакі ўтвараюць Садружнасць Незалежных Дзяржаў» (СНД).
Пагадненне заяўляла пра імкненне развіваць супрацоўніцтва ў палітычнай, эканамічнай, гуманітарнай, культурнай і іншых абласцях.
Артыкул 14-ы вызначаў Мінск «афіцыйным месцам знаходжання каардынацыйных органаў садружнасці».
Адлюстраванне ў літаратуры і мастацтве
Факт падпісання Белавежскага пагаднення выклікаў рэакцыю літаратараў, нярэдка іранічную. Напрыклад, Рыгор Барадулін пісаў: «Змікіціўшы на трох пад вецер свежы, / Рашылі тры дзяржаўныя зубры / Пасунуць Спаскую / Да Белай вежы, / Дзе вольна палявалі ўсе цары»[4]. Сямён Гафштэйн перадаў сэнс пагаднення ў наступных радках: «Жылі мы ўсе ў вялікай згодзе, / За стол адзін нас не ўсадзіць, / Дык хай у кожным агародзе / Свой прэзідэнт цяпер сядзіць… / Няхай сядзіць і грэе пуза, / І радуе рабочы клас, / Садружнасць хай замест Саюза / Навекі будзе тут у нас…»[4]
Гл. таксама
- Распад СССР
- Постсавецкая прастора
- Белавежская эпоха
Зноскі
Літаратура
- Гарэлік Я. Р. Белавежскія пагадненні // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — С. 381. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).