Ваенныя злачынствы ў ходзе грамадзянскай вайны ў Сірыі
У ходзе ваеннага канфлікту ў Сірыі як прыхільнікі ўрада, так і сілы апазіцыі абвінавачвалі адзін аднаго ў здзяйсненні разнастайных злачынстваў, якія таксама фіксаваліся рознымі праваабарончымі арганізацыямі. Разам з тым, незадаволенасць вылучаліся ў адрас замежных сіл, якія ўдзельнічалі ў вайне, у прыватнасці Расіі і ЗША за празмернае ўжыванне сілы і нанясенне невыбарчых авіяўдараў па жылых кварталах населеных пунктаў.
Абвінчаванні
Урадавыя сілы
Практычна з самага пачатку грамадзянскіх пратэстаў у Сірыі сірыйскія ўлады і сілавыя органы абвінавачваліся ў празмерным ужыванні гвалту і парушэннях правоў чалавека пры падаўленні акцый антыўрадавай апазіцыі. Відавочцы далі сведчанні выкарыстання спецслужбамі снайпераў і прымянення агню на паражэнне супраць удзельнікаў беспарадкаў і звычайных грамадзян[1]. Армія і спецслужбы адмаўлялі параненым дэманстрантам у атрыманні медыцынскай дапамогі, ажыццяўлялі катаванні і збіванні затрыманых, блакавалі дастаўкі медыкаментаў і харчавання ў гарады, якія былі ахоплены пратэстамі[2].
У 2012 годзе ААН абвінаваціла сірыйскую армію, спецслужбы і праўрадавыя паўваенныя фармаванні «Шабіха» ў бязладных абстрэлах жылых раёнаў, забойствах актывістаў апазіцыі і прымяненні катаванняў[3][4][5]. Шэраг парушэнняў правоў чалавека з боку сірыйскіх урадавых сіл кваліфікаваўся як злачынствы супраць чалавечнасці[6] і ваенныя злачынствы[7][8].
Паводле даных ААН і праваабарончых арганізацый, сірыйская армія і спецслужбы нясуць адказнасць за незаконныя забойствы, катаванні, масавыя арышты, прымяненне танкаў і баявых верталётаў у густанаселеных раёнах, бязладныя абстрэлы жылых раёнаў, прымяненне калектыўных пакаранняў смерцю, выкраданні людзей, маштабнае і сістэматычнае знішчэнне і разрабаванне маёмасці, сістэматычныя адключэнні населеных пунктаў ад вода- і электразабеспячэння, а таксама паставак харчавання, неаказанне медыцынскай дапамогі, у тым ліку дзецям[9][10][11][12].
У кастрычніку 2012 года арганізацыя Human Rights Watch абвінаваціла сірыйскія ВПС ва ўжыванні касетных[13][14] і запальных авіябомбаў супраць мірнага насельніцтва[15].
У жніўні 2017 года член Камісіі ААН па расследаванні падзей у Сірыі Карла дэль Понтэ заявіла, што камісіяй сабрана дастаткова доказаў для асуджэння Башара Асада за ваенныя злачынствы, але стварэнне такога трыбунала не ўяўляецца магчымым з-за наяўнасці ў саюзнай яму Расіі права вета ў Савеце Бяспекі ААН[16].
Антыўрадавыя групоўкі
Праваабарончыя арганізацыі Human Rights Watch і Amnesty International абвінавачваюць апазіцыйныя сілы ва ўжыванні катаванняў, здзекаў і пазасудовых публічных пакараннях смерцю мірных жыхароў і захопленых у палон сірыйскіх вайскоўцаў[17][18][19][20][21][22][23][24][25][26][27][28][29]. Маюцца шматлікія выпадкі марадзёрства і апаганення рэлігійных аб’ектаў, нападаў, выкраданняў і забойстваў хрысціянскіх святароў[30][31][32][33], разрабавання і разбурэння хрысціянскіх храмаў[34].
Найбольшая колькасць абвінавачванняў тычыцца дзеянняў «Ісламскай дзяржавы», прызнанай на міжнародным узроўні тэрарыстычнай арганізацыяй[35][36][37][38][39][40][41][42]. У адным з дакладаў ААН ІДІЛ была, у прыватнасці, абвінавачана ў генацыдзе езідаў[43][44].
Тэрарыстычнай арганізацыяй таксама прызнана групоўка «Фронт аль-Нусра», канкурэнт папярэдняй[45][46][47]. 6 жніўня 2013 года шэраг крыніц са спасылкай на іранскія СМІ паведамілі аб масавым забойстве курдаў, учыненым на поўначы Сірыі баевікамі яе атрадаў. Ахвярамі сталі 450 чалавек, сярод іх 120 дзяцей[48][49][50]. Захопліваючы населеныя пункты, тэрарысты выяўлялі ўсіх прадстаўнікоў рэлігійных і этнічных меншасцяў (друзаў, алавітаў, армян, асірыйцаў і інш.) і дзяржслужачых, пасля чаго бязлітасна забівалі іх цэлымі сем’ямі[51][52][53][54].
Вярхоўны камісар ААН па правах чалавека Наві Пілэй абвінавачвала паўстанцаў у арганізацыі шматлікіх тэрарыстычных актах з ужываннем выбуховых прылад (уключаючы выкарыстанне тэрарыстаў-смяротнікаў)[55][56], а таксама ў выкарыстанні бежанцаў у якасці «жывога шчыта»[57][58][59].
Баевікі незаконных узброеных фарміраванняў у якасці застрашвання мірнага насельніцтва на тэрыторыі, кантраляванай урадам, шырока ўжывалі мінамётныя абстрэлы жылых кварталаў і аб’ектаў жыццезабеспячэння[60][61][62].
Адзначаны шматлікія выпадкі напады апазіцыянераў на супрацоўнікаў дабрачынных, гуманітарных і іншых міжнародных арганізацый, абстрэлаў, выкраданняў і забойстваў[63][64][65].
Паўстанцы выкарыстоўвалі блакаду населеных пунктаў[66][67][68].
У лютым 2016 года Незалежная камісія ААН па расследаванні злачынстваў на тэрыторыі Сірыі апублікавала даклад, у якім заявіла, што злачынствы супраць чалавецтва здзяйсняюцца як урадавымі сіламі, так і «Ісламскай дзяржавай»[69].
Замежныя ўдзельнікі
Авіяцыйная група ПКС Расіі ў Сірыі, паводле справаздач праваабарончых арганізацый і сірыйскай апазіцыі, ажыццяўляла ўдары па месцах дыслакацыі мірнага насельніцтва, сярод якіх жылыя кварталы, медыцынскія ўстановы і школы[70][71][72]. Акрамя таго, сцвярджалася аб ужыванні касетных і некіравальных бомбаў пры нападах на густанаселеныя гарадскія раёны[73]. На лета 2019 года SOHR паведамляла аб 8208 мірных грамадзян, якія загінулі падчас расійскіх бамбаванняў[74].
У сваю чаргу, шматнацыянальную кааліцыю пад кіраўніцтвам ЗША таксама абвінавачваюць у гібелі сотняў мірных жыхароў Ірака і Сірыі ў выніку нанясення невыбарчных авіяўдараў[75][76][77][78][79]. Штаты прызналі прымяненне ў Сірыі боепрыпасаў, у якіх выкарыстаны збеднены ўран, што выклікае анкалагічныя захворванні і прыроджаныя дэфекты развіцця[80]. Па даных сірыйскай праваабарончай арганізацыі SNHR, з пачатку інтэрвенцыі заходняй кааліцыі да восені 2018 года былі забіты 2286 мірных жыхароў, сярод якіх 674 дзіцяці і 504 жанчыны[81].
Выкарыстанне хімічнай зброі
Улады Сірыйскай Арабскай Рэспублікі на афіцыйным узроўні прызнавалі факт наяўнасці ў сябе хімічнай зброі, а таксама актыўна праводзілі працэс па яго ліквідацыі, што было цалкам завершана ў 2016 годзе[82].
Падчас канфлікта неаднаразова паведамлялася аб выкарыстанні тым ці іншым бокам хімічнай зброі[83]. Удзельнікі канфлікту адмаўлялі факт выкарыставаннем атрутных рэчываў і скідалі ўсю віну на сваіх праціўнікаў[84][85][86][87]. Больш за тое, асобныя выпадкі выкарыстання баявых газаў часам ставяцца пад сумнеў[88][89], што было выклікана некаторымі пастановачнымі ролікамі ад арганізацыі «Белыя каскі», дзе нібыта дэманстравалася аказанне медыцынскай дапамогі ахвярам хімічных нападаў[90][91].
Спіс буйных інцыдэнтаў
- Тэракты ў Алепа (люты 2012)
- Выбухі ў універсітэце Алепа
- Выбухі ля будынка МУС Сірыі
- Масавыя забойствы ў Хуле
- Выкраданне хрысціянскіх біскупаў у Сірыі
- Прымяненне хімічнай зброі ў Гуце
- Прымяненне хімічнай зброі ў Думе
- Разня ў Адрэ
- Разня ў Маане
- Тэракты ў Дамаску (2011)
- Тэракты ў Дамаску (чэрвень 2013)
- Забойства Хамза Алі аль-Хаціба
- Хімічная атака ў Хан аль-Асаль
- Хімічная атака на Хан-Шэйхун
Крыніцы
Спасылкі
- Стороны сирийского конфликта перестали стесняться в методах Lenta.ru, 13.07.12
- Грабёж в городе Ада www.fondsk.ru 12.12.13
- Д/ф «Сирийский дневник» канала Россия-24 2014