Рымскі мартыралог

Рымскі мартыралог (грэч. μάρτυς (mártys) — «сведка», адсюль пазней лац.: Martyr — «мучанік») — адзіны афіцыйны мартыралог (спіс святых, насуперак назве, не толькі мучанікаў) Каталіцкай царквы, літургічная кніга, якая, нароўні з Рымскім календаром, вызначае структуру літургічнага года. Мартыралог, як і многія іншыя каталіцкія рэлігійныя тэксты, напісаны на латыні.

Мартыралогі складаліся з даўніх часоў, але, як правіла, мелі мясцовы характар, гэта значыць спіс мучанікаў адрозніваўся ад правінцыі да правінцыі. Вядомасцю карыстаўся, у прыватнасці, Мартыралог Ераніма, складанне якога прыпісваецца Святому Ераніму, і які ўзыходзіць да першага тысячагоддзя нашай эры.

Рымскі мартыралог, які спалучыў звесткі мясцовых мартыралогаў, быў упершыню выдадзены ў 1583 годзе, пры Папе Рымскім Грыгорыі XIII, які больш за ўсё вядомы як рэфарматар календара (Грыгарыянскі каляндар). Яго рэдагаваннем займаўся вядомы каталіцкі гісторык, кардынал Цэзар Бароній (Чэзарэ Бароніа), разам з менш вядомым кардыналам Гульема Сірлета  (англ.) (бел..

Складанне мартыралога было звязана не толькі з каляндарнай рэформай, але і стала адказам царквы на падзеі Рэфармацыі, таму што пратэстанты адмаўлялі шанаванне святых. Рымскі мартыралог павінен быў, па задуме стваральнікаў, зрабіць шанаванне святых у каталіцтве больш сістэматызаваным, аднастайным ад дыяцэзіі да дыяцэзіі, і, такім чынам, больш аўтарытэтным у вачах вернікаў, хоць ні пра які навуковы падыход (у сучасным сэнсе) да фактаў пра мучанікаў, выкладзеных у мартыралогу, гаворкі не ішло.

За наступныя стагоддзі ў мартыралог неаднаразова ўносіліся змены, галоўным чынам, звязаныя з праслаўленнем новых святых. Перадапошняя на гэты момант рэдакцыя была зроблена ў 1956 годзе, наступная — у 2001. У гэтым апошнім выданні былі ўлічаны рашэнні Другога Ватыканскага сабору, і са спісу было выключана мноства святых, чыя дзейнасць не была прызнана пацверджанай дакументальна. Тым не менш, нават пасля гэтага святых у мартыралогу засталося каля сямі тысяч.

Інфармацыя пра кожнага святога ўключае дзень яго памяці, лік святасці (сам гэты тэрмін у каталіцтве не выкарыстоўваецца, а падзел святых па групах трохі адрозніваецца ад прынятага ў праваслаўі) — дзева, апостал, мучанік, вызнаўца і інш, і кароткія біяграфічныя звесткі.

За рэдагаванне мартыралога ў наш час адказвае Кангрэгацыя богаслужэння і дысцыпліны таінстваў. Нягледзячы на памеры спісу, ён не прэтэндуе на стопрацэнтную паўнату, і ў мясцовых дыяцэзіях да яго могуць дадаваць належным чынам зацверджаныя дадаткі са спісамі мясцовашанаваных святых.

Чытанне мартыралога ў адпаведны дзень з’яўляецца часткай каталіцкай літургіі.