Спіс кіраўнікоў Беларусі

спіс артыкулаў у адным з праектаў Вікімедыя

Гісторыя дзяржаўнасці на тэрыторыі Беларусі пачынаецца з Полацкага княства. З XIII ст. землі сучаснай Беларусі былі асноўнай часткай Вялікага Княства Літоўскага, якое ў 1569 годзе разам з Польшчай утварыла Рэч Паспалітую. У канцы XVIII ст. тэрыторыі сучасных Беларусі і Літвы анексаваны Расійскай імперыяй, у яе складзе яны ўмоўна называліся Паўночна-Заходнім краем. У пачатку XX ст. абвешчана Беларуская Народная Рэспубліка, а ў 1919 годзе — Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусь, якая ў 1922 годзе стала часткай СССР — Беларускай ССР. У 1991 годзе Беларусь стала незалежнай краінай.

Міфалагічныя кіраўнікі

У беларускім эпасе як князь апісваецца першачалавек — Бай, ад якога паходзяць беларусы. Пасля Бая князем быў яго сын Белаполь, ад Бая і Белаполя, быццам, паходзяць усе князі пазнейшых плямён.

Дагістарычны перыяд

Герадот паведамляў пра племя неўраў, чые цары бралі ўдзел у Савеце цароў Скіфіі, некаторыя даследчыкі лічаць, што неўры жылі на тэрыторыі сучаснай Беларусі.

У эпасе захавалася паданне пра князя славянскага племені дулебаў — Кумара, дулебы мігравалі з поўдню на тэрыторыю сучаснай Беларусі пад ціскам авараў, тут Кумар загінуў у барацьбе з готамі.

Саксон Граматык у «Дзеях данаў» паведамляе пра полацкага князя Веспасія, у падзеях магчыма V—VI стст., які змагаўся супраць данаў. У Сазе пра Ода Стралу згадваецца полацкі князь Палтэс. Сага пра Тыдрэка Бернскага паведамляе пра князя Русі і Полацка Вальдэмара, які кіраваў Полацкам падчас вайны з гунамі. Аднак, усе гэтыя творы маюць пазнейшы літаратурны характар, у дэталях яны не грунтуюцца на сапраўдныя падзеі.

З летапісу вядомы Радзім і Вятка, кіраўнікі славянскіх плямён, што быццам па іх атрымалі свае назвы — радзімічы і вяцічы. Некаторыя даследчыкі лічаць, што магчыма і крывічы з дрыгавічамі таксама атрымалі назвы ад імёнаў кіраўнікоў — Крыва і Драга.

У дагаворы Русі з Візантыяй 907 года згадваецца князь Полацка, але яго імя не названа, таксама ёсць думка пра літаратурны, «рэканструкцыйны» характар дагавора 907 года. На думку некаторых даследчыкаў, княгіня Прадслава, згадваецца ў дагаворы Русі з Візантыяй у 944 годзе, магла быць полацкай княгіняй, але гэта сумнеўнае меркаванне. Таксама ёсць гіпотэзы пра дынастыю мясцовых князёў у Полацку X ст.

Княжацкі перыяд

Князі полацкія

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Рагвалод920978945977
Ізяслаў 97910019861001
Усяслаў Ізяславіч 990-я100310011003
Брачыслаў 997104410031044
Усяслаў Брачыславіч ок. 1029110110441101
Мсціслаў Ізяславіч?106910691069
Святаполк Ізяславіч1050111310691071
Рагвалод ІІ-Барыс да 1057112811011128
Давыд паміж 1047 і 1057112911281128
Рагвалод ІІІ-Васіль ?пасля 117111281129
Ізяслаў Мсціславіч 1097115411291132
Святаполк Мсціславіч ?115411321132
Васілька Святаславіч ?114411321144
Рагвалод ІІІ-Васіль ?пасля 117111441151
Расціслаў Глебавіч ?116511511159
Рагвалод ІІІ-Васіль ?пасля 117111591162
Усяслаў Васількавіч ?каля 118611621167
Валадар Глебавіч 1090-япасля 116711671167
Усяслаў Васількавіч ?каля 118611671180
Барыс Давыдавіч ?пасля 118411801186
Уладзімір Валадаравіч ?121611861216
Васілька Валадаравіч ?1220-я12161222
Святаслаў Мсціславіч ?пасля 123812221232
Брачыслаў ?пасля 124212321242

Князі тураўскія

  • Тур (X ст.) — князь тураўскі (970-я)

Князі смаленскія

Князі гарадзенскія

Вялікія князі літоўскія

Да Люблінскай уніі

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Міндоўг1195126312401263
Транята?126412631264
Войшалк1223126712641267
Шварн1230126912671268
Від ?127012681270
Трайдзень1220128212701282
Даўмонт ?128512821285
Будзікід?129012851290
Будзівід?129412901294
Віцень?131612941316
Гедымін1275134113161341
Яўнут1300136613411345
Альгерд1296137713451377
Ягайла1362143413771381
Кейстут1297138213811382
Ягайла1362143413821392
Скіргайла(як намеснік)1354139713861392
Вітаўт1350143013921430
Свідрыгайла 1370145214301432
Жыгімонт I 1365144014321440
Казімір Ягелончык 1427149214401492
Аляксандр Ягелончык 1461150614921506
Жыгімонт II Стары 1467154815061544
Жыгімонт III Аўгуст 1520157215441572

Пасля Люблінскай уніі

Выбарныя каралі польскія і вялікія князі літоўскі

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Генрык Валезы 1551158915741574
Стэфан Баторы 1533158615761586
Жыгімонт IV Ваза 1566163215871632
Уладзіслаў Ваза 1595164816321648
Ян Казімер Ваза 1609167216481668
Міхал Вішнявецкі 1640167316691673
Ян Сабескі 1629169616741696
Аўгуст Моцны 1670173316971704
Станіслаў Ляшчынскі 1677176617041709
Аўгуст Моцны 1670173317091733
Станіслаў Ляшчынскі 1677176617331734
Аўгуст Саксонскі 1696176317331763
Станіслаў Аўгуст Панятоўскі 1732179817641795

Інтэррэксы

На час бескаралеўя — пасля смерці караля і вялікага князя да выбараў новага — пэўныя манаршыя абавязкі выконваў прымас (архібіскуп гнезненскі), які ў гэтай сувязі менаваўся інтэррэксам («міжкаралём»). Упершыню інтэррэкс паўстае ў 1572 годзе, не быў прадугледжаны ранейшымі актамі. Праз тое, што паводле Люблінскай уніі (1569) выбары манарха мусілі быць агульныя, яго называюць «інтэррэксам Рэчы Паспалітай». Аднак, у розныя бескаралеўі ў Вялікім Княстве Літоўскім інтэррэксы прызнаваліся ў рознай ступені. У бескаралеўі 1573—1574, 1574—1576, 1586—1587 гадоў Княствам кіравалі і выбары наступнага вялікага князя арганізоўвалі Паны-Рада і ўрэшце галоўны з’езд, пры тым што паводле Люблінскай уніі гэтыя інстытуты не прадугледжаны ва ўладнай сістэме Рэчы Паспалітай, як і асобныя выбары вялікага князя. У бескаралеўе 1632—1633 гадоў сітуацыя была іншай, але статус інтэррэкса для Княства адрозніваўся ад яго статуса ў Кароне.

  • 1572—1573 — Якуб Уханьскі
  • 1575—1576 — Якуб Уханьскі
  • 1586—1587 — Станіслаў Карнкоўскі
  • 1632—1633 — Ян Вэнжык
  • 1648 — Мацей Лубеньскі
  • 1668—1669 — Мікалай Пражмоўскі
  • 1673—1674 — Казімір Фларыян Чартарыйскі
  • 1674 — Андрэй Тжэбіцкі
  • 1696—1697 — Міхал Радзеёўскі
  • 1704—1705 — Міхал Радзеёўскі
  • 1733—1734 — Тэадор Патоцкі
  • 1763—1764 — Уладзіслаў Аляксандр Лубеньскі

Прэзідэнты Часовага ўрада Вялікага княства Літоўскага

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Юзэф Сіракоўскі 1765183118 ліпеня 1812 гады24 жніўня 1812 гады
Станіслаў Солтан 27 жніўня 1756183624 жніўня 1812 гадыверасень 1812
Дзірк ван Гогендорп3 кастрычніка 176129 кастрычніка 1822пачатак верасня 1812сярэдзіна верасня 1812
Станіслаў Солтан27 жніўня 17561836сярэдзіна верасня 1812 гадыканец верасня 1812

Старшыні часовага ўрада ВКЛ пад час паўстання 1830—1831 гадоў

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Тадэвуш Тышкевіч 6 (17) верасня17743 (15) красавіка 185218301831

Дыктатары Паўстання 1863—1864

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Людвік Мераслаўскі 17 студзеня 181422 лістапада 187822 студзеня 1863люты 1863
Марыян Лангевіч 5 жніўня 182711 мая 188711 сакавіка 186318 сакавіка 1863
Рамуальд Траўгут 16 студзеня 18265 жніўня 1864ліпень 1863жнівень 1863

Старшыні Беларускага нацыянальнага камітэта

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Раман Аляксандравіч Скірмунт 25 красавіка 18687 кастрычніка 1939сакавік 1917ліпень 1917

Старшыні выканаўчага камітэта Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Аркадзь Антонавіч Смоліч 29 верасня 189117 чэрвеня 1938ліпень 1917кастрычнік 1917

Старшыні выканаўчага камітэта Вялікай беларускай рады

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Вячаслаў Антонавіч Адамовіч 19 лютага 186421 лютага 1939кастрычнік 1917снежань 1917

Старшыні СНК Заходняй вобласці і фронту

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Карл Іванавіч Ландэр 17 красавіка 188329 ліпеня 1937лістапад 1917снежань 1917
Аляксандр Фёдаравіч Мяснікоў 28 студзеня (9 лютага188622 сакавіка 19251-я дэкада студзеня 1918
Майсей Іосіфавіч Калмановіч 188827 лістапада 19372-я дэкада студзеня 1918
Калегія камісараўпачатак 2-й дэкады студзеня — люты 1918

Старшыні Народнага сакратарыята

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Язэп Якаўлевіч Варонка 4 красавіка 18914 ліпеня 195221 лютага 19189 сакавіка 1918

Старшыні рады БНР

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Іван Серада 13 мая 1879пасля 19 лістапада 19439 сакавіка 191814 мая 1918
Язэп Лёсік 6 (18) лістапада 18831 красавіка 194014 мая 191813 снежня 1919

Старшыні Часовага рабоча-сялянскага ўрада

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Зміцер Жылуновіч 22 кастрычніка (4 лістапада188711 красавіка 193731 снежня 19183 лютага 1919

Першыя сакратары ЦК КП(б)Б

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Аляксандр Фёдаравіч Мяснікоў9 лютага 188622 сакавіка 19253 лютага 191927 лютага 1919

Першыя сакратары ЦК КП(б)ЛіБ

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Вінцас Міцкявічус-Капсукас 7 жніўня 18798 сакавіка 192827 лютага 191925 жніўня 1919

Старшыні рады БНР пад час савецка-польскай вайны

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Пётр Антонавіч Крачэўскі 7 жніўня 18798 сакавіка 192813 снежня 19191920

Старшыня СНК Беларускай ССР

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Аляксандр Рыгоравіч Чарвякоў 8 сакавіка 189216 чэрвеня 193719201924

Першыя сакратары ЦК КПБ

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Яфім Барысавіч Генкін 10 снежня 189610 лютага 193811 лістапада 192025 лістапада 1920
Вільгельм Георгіевіч Кнорын 17 жніўня 189029 ліпеня 193825 лістапада 1920май 1922
Вацлаў Антонавіч Багуцкі188419 снежня 1937май 1922люты 1924
Аляксандр Мікалаевіч Асаткін-Уладзімірскі 3 кастрычніка 18852 верасня 1937люты 1924верасень 1924
Аляксандр Іванавіч Крыніцкі28 жніўня 189430 кастрычніка 1937верасень 19247 мая 1927
Вільгельм Георгіевіч Кнорын 17 жніўня 189029 ліпеня 19387 мая 19274 снежня 1928
Ян Барысавіч Гамарнік 2 чэрвеня 189431 мая 19374 снежня 19288 студзеня 1930
Канстанцін Веньямінавіч Гей189625 лютага 19398 студзеня 193018 студзеня 1932
Мікалай Фёдаравіч Гікала 8 сакавіка 189725 красавіка 193818 студзеня 193218 сакавіка 1937
Васіль Фаміч Шаранговіч20 лютага 189715 сакавіка 193818 сакавіка 193727 ліпеня 1937
Якаў Аркадзевіч Якаўлеў9 чэрвеня 189629 ліпеня 193827 ліпеня 193711 жніўня 1937
Аляксей Аляксеевіч Волкаў7 студзеня 18904 сакавіка 194211 жніўня 193719 чэрвеня 1938
Панцеляймон Кандратавіч Панамарэнка9 жніўня 190218 студзеня 198419 чэрвеня 19387 сакавіка 1947
Мікалай Іванавіч Гусараў3 жніўня 190517 сакавіка 19857 сакавіка 19475 жніўня 1950
Мікалай Сямёнавіч Патолічаў 10 верасня 19081 снежня 19895 ліпеня 195028 ліпеня 1956
Кірыл Трафімавіч Мазураў7 красавіка 191419 снежня 198928 ліпеня 195630 сакавіка 1965
Пётр Міронавіч Машэраў13 лютага 19184 кастрычніка 198030 сакавіка 19654 кастрычніка 1980
Ціхан Якаўлевіч Кісялёў30 ліпеня 191711 студзеня 198321 кастрычніка 198011 студзеня 1983
Мікалай Мікітавіч Слюнькоў 26 красавіка 19299 жніўня 202211 студзеня 19831987
Яфрэм Яўсеевіч Сакалоў25 красавіка 19265 красавіка 202219871990
Анатоль Аляксандравіч Малафееў 14 мая 193319 студзеня 202219901991

Старшыні Вярхоўнага Савета

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч 15 снежня 19343 мая 202225 жніўня 199126 студзеня 1994
Вячаслаў Мікалаевіч Кузняцоў 21 лютага 194726 студзеня 199428 студзеня 1994
Мечыслаў Іванавіч Грыб 28 верасня 193828 студзеня 19949 студзеня 1996

Прэзідэнты

ПартрэтІмяДата нараджэнняДата смерціПачатак кіраванняКанец кіравання
Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка30 жніўня 195420 ліпеня 1994сённяшні час

Гл. таксама

Зноскі

Спасылкі