Бага (меже)
Бага, Бат, Баганан хара[1] (лат. cavum oris[2]), муцӀар — анатомехь дийнаташ кхача чуоьцу а, аьзнаш доху а Ӏуьрг (адаман баганан системех лаьцна хьажа Баганан хара йаззаме). Арахьара Ӏуьрган тӀаьхьа Хьеран-чуьйрин трактан тӀехула лаьтта хара, арахьара доза балдаш ду, ткъа чоьхьа къамкъарг а, лакхара букъсурт долчеран мотт а, цергаш а[3]. Оцу харах кхин а олу беснин хар, латинан bucca («бесни»)[4]. Бетан арахьара куц тайп-тайпана кепара хуьлу. Адаман гуонаха балдаш хуьлу, олхазарийн зӀок хуьлу. Бето кхача ахьаран процессехь дакъа лаьцна ца Ӏаш, са деӀаран процессехь дакъа лоцу. Бат лелайо оьзгаша, цуо таро йо бетан харанан йерриг ладаме функцеш лелош.
Цхьадолчу дийнатийн тайпаний, царна йукъахь букъасурт дерш, хуьлу йуьззина кхача охьу систему, цхьаьна йуьххьехь бат а, вукха йуьххьехь гоьта а долуш. Кийрахь кхуьучу хенахь бат гучуйалар, дийнаташ хьалха бат йолучарна а, шолгӀа бат йолучарна а декъадаларан хьесап ду.
Организм куьучу хенахь бат гучуйалар
Дуьххьарлера дукха клеткийн дийнатийн, бат йа йоьхь ца хила тарлора, кхачанан дакъалгаш худура дегӀан тӀехулара клеткашца, эндоцитоз олучу процессаца. Кхачанан дакъалгаш вакуолаш чуоьхура, царна чохь секреции йинера ферменташа, тӀаккха клеткин чохь йуург охьура. Аьхьна кхача цитоплазмо чуозабора, кхечу клеткашка диффунди йора. Оцу тайпана кхача ахьар хӀинца леладо цхьалхачара, масала, амёбаша а, парамецеша а, кхин а губкаша, уьш йаккхий йолушехь бат йа чуьйраш йоцуш йу, эндоцитозца кхача буу[5].
Билгалдахарш
Литература
- Пушкарева Н. «Мед и млеко под языком твоим…» Архивйина 2021-07-23 — Wayback Machine // Этнографическое обозрение. № 1, 2004, с. 63-76