Шекаран диабет
Шекаран диабет (лат. diabetes mellītus) — эндокринин цамгарийн тоба йу. И цамгар йоьзна йу дегӀо марзалла (глюкоза) тӀеэцар талхарца а, инсулин гормон йуьззина йа гӀехьа кепехь цатоарца а. Цу хьокъехь кхуьу гипергликеми — иза цӀийнехь глюкоза совйалар ду. Цайоьрзу кепехь токху шекаран диабет. Оцу цамгарца йерриг а хӀумаллийн хийцамийн тайпанаш (углеводан а, хьоналлин а, белокийн а, минералан а, хинан- туьхан а) йуху[3][4]. Иштта цхьайолчу дийнатийн а хуьлу шекаран диабет, масала цицкийн а, жӀалийн а[5].
| Шекаран диабет | |
|---|---|
 | |
| МКБ-10-КМ | E08-E13, E10.E14, E11 |
| МКБ-9-КМ | 250[1][2] |
| MedlinePlus | 001214 |
| MeSH | D003920 |
Шекаран диабет классашка екъар
Шекаран диабетан тайп-тайпанчу билгалонашца классификацеш йу. Йерриг а цхьаьна уьш диагнозан хӀоттаме йукъайоху. Цаьрца лазархочунна цамгаран ма-дарра сурт хӀоттадо.
Этиологин классификаци
Ӏ. Хьалхарчу тайпанан йа «жимчу стеган» шекаран диабет. Жимачунна а, воккхачунна а хила тарло (валлалц инсулин цатоар кхиош йолу β-клеткийн йохар)
- Аутоиммуннан, цунна йукъахь LADA
- Идиопатикан
II. Шекаран диабетан 2-гӀа тайпа (инсулинорезистентност кхиаран хьокъехь инсулинан секрецин дефект)
- MODY - β-клеткийн белхан генетикан сакхташ
IӀI. Диабетан кхийолу кепаш:
- инсулинан а/йа цуьнан рецепторийн генетикан сакхташ,
- набан (Pancreas) экзокринан цамгарш,
- эндокринин цамгарш (Иценкон-Кушинган синдром), акромегали а, къаьсташ йоцу дӀаьвше йекхахӀоъ йар (оьрс. диффузный токсический зоб), феохромоцитом и дӀ.кх.,
- молханаш меттахйаьккхина диабет,
- уьно карзахйаьккхина диабет,
- шекаран диабетаца йолу генетикан синдромаш.
IV. Бераха болчу зударийн шекаран диабет — гипергликемица доьзна патологин хьал ду. Цхьацца бераха болчу зударийн хуьлу гипергликеми. Бера дуьненчу даьллачул тӀаьхьа цӀаьххьана дӀайолу иза.
Дуьненайукъарчу могушалла Ӏалашйаран кхолламо (ВОЗ-о) магорца къастайо рогӀера берах болчу зударийн шекаран диабет:
- Берах хилле шекаран диабетан 1-ра тайпа
- Берах хилале шекаран диабетан 2-гӀа тайпа
- Берахчера шекаран диабет — оцу терминаца билгалйоккху берах йолчу муьрехь муьлха а глюкозаца толеранталла йохар[6].
Цамгар чӀагӀйалар классификаци
- Диабетикан микро- а макроангиопати
- Диабетикан нейропати
- Диабетикан ретинопати
- Диабетикан нефропати
- Диабетикан ког