Антрацит

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Кăмрăк (пĕлтерĕшсем) пăхăр.
Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Антрацит (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Çĕркăмрăкĕ — çĕр айĕнче выртакан çунакан чул пек япала, хăмăр кăмрăкпа антрацит хушшинче.

Çĕркăмрăкĕ
Битумланнă çĕркăмрăкĕ
çĕркăмрăкĕн химилле структури

Истори

Çĕркăмрăкне авалхи тенчерех пĕлнĕ. Малтан асăннине Аристотельпе (IV ĕ. п.т.) çыхăнтараççĕ[1]. Темиçĕ вунăçуллăх каярах ун веренекенĕ Теофраст Эресский «Чул çинчен трактатĕнче» çапла çырнă:

«... Носят эти ископаемые вещества название антрацита (или угля) ... они вспыхивают и горят подобно древесному углю...»[2]

Авалхи римлянсем çуртсене ăшăтма çĕркăмрăк хальхи Аслă Британи кăларнă. Юньнань китай провинцинче I ĕ. п.т. çĕркăмрăкне сывлăшсар ăшатса кокс тунă[3].

Характеристики

Хура е сăра-хура тачă ту породи. Метал е сăмала евĕр йăлтаркка. Çĕркăмрăкра 75-92% углерод, 2,5-5,7% водород, 1,5-15% кислород. 2-48% вĕçекен япаласем. Нӳрлехĕ 1-12%.

Çĕруправĕсем

2006-мĕш çул тĕлне çирĕплетнĕ çĕркăмрăкĕ саппасĕсем, млн тонн[4]
ÇĕршывÇĕркăмрăкХăмăр кăмрăкПĕтĕмпе%
АПШ11133813530524664327,1
Раççей4908810792215701017,3
Китай622005230011450012,6
Ĕнчĕ9008523609244510,2
Австрали3860039900785008,6
Кăнтăр Африка487500487505,4
Украина1627417879341533,8
Казахстан281513128312793,4
Польша140000140001,5
Бразили010113101131,1
Германи183655667390,7
Колумби623038166110,7
Канада3471310765780,7
Чехи2094345855520,6
Индонези740422849680,5
Турци278390841860,5
Мадагаскар198315933570,4
Пакистан0305030500,3
Болгари4218321870,2
Таиланд0135413540,1
Çурçĕр Корея3003006000,1
Çĕнĕ Зеланди335385710,1
Испани2003305300,1
Зимбабве50205020,1
Румыни224724940,1
Венесуэла47904790,1
Пĕтĕмпе478771430293909064100,0

Литература

Çаплах пăхăр