Batumi

Hanes cynnar

Mae Batumi ar safle trefedigaeth gwladfa Groegaidd hynafol yng Colchis o'r enw " Bathus" neu " Bathys" - (sy'n deillio o'r Groegaidd βαθύς λιμεν, bathus limen; neu βαθύς λιμήν, bathys limēn; llyth. yr 'harbwr dwfn'). Dan Hadrian (c. 117–138 AD), cafodd ei drawsnewid yn borthladd Rhufeinig caerog ac yn ddiweddarach fe'i adawyd yn wag ac fe'i ddisodlwyd gan gaer Petra a sefydlwyd yn amser Justinianus I ( c.527-565 ). Wedi'i garisynu gan y lluoedd Rhufeinig- Bysantaidd, yn ffurfiol roedd yn feddiant o ddeyrnas Lazica nes iddo gael ei feddiannu'n fyr gan yr Arabiaid, nad llwyddodd i'w dal. Yn 780 syrthiodd Lazica i deyrnas Abkhazia trwy undeb dynastig, a arweiniodd yn ddiweddarach at uno'r brenhiniaeth Georgaidd yn yr 11g.

O 1010, fe'i llywodraethwyd gan yr eristavi (ერისთავი, llywodraethwr) brenin Georgia. Ar ddiwedd y 15g, ar ôl chwalfa'r deyrnas Georgaidd, trosglwyddodd Batumi i'r tywysogion ( mtavari , მთავარი ) o Guria, tywysogaeth Georgaidd orllewinol o dan sofraniaeth brenhinoedd Imereti .

Bu digwyddiad chwilfrydig ym 1444 pan dreiddiodd llynges Bwrgwyn, ar ôl croesgad aflwyddiannus yn erbyn yr Ymerodraeth Otomanaidd, y Môr Du a chymryd rhan mewn môr-ladrad ar hyd ei harfordir dwyreiniol nes i'r Burgundiaid o dan y marchog Geoffroy de Thoisy gael eu rhuthro wrth lanio i gyrchu Vaty, fel a elwid Batumi yr adeg honno gan yr Ewropeaid. Cipiwyd De Thoisy yn gaeth a'i ryddhau trwy gyfryngdod yr ymerawdwr John IV o Trebizond.

Teyrnasiad Otomanaidd

Yn y 15g yn nheyrnasiad y tywysog Kakhaber Gurieli, gorchfygodd y Tyrciaid Otomanaidd y dref a'i hardal ond ni wnaethant eu dal. Dychwelasant ato mewn grym ganrif yn ddiweddarach gan drechu'n bendant y byddinoedd Georgaidd yn Sokhoista . Ail-ddaliwyd Batumi gan y Georgiaid sawl gwaith, yn gyntaf ym 1564 gan y tywysog Rostom Gurieli, a gollodd yn fuan wedi hynny, ac eto ym 1609 gan Mamia II Gurieli . Yn 1614, daeth Batumi yn rhan o'r Ymerodraeth Otomanaidd eto. Yn ystod dwy ganrif a hanner rheolaeth yr Otomaniaid tyfodd yn borthladd taleithiol yn gwasanaethu cefnwlad yr Ymerodraeth ar gyrion dwyreiniol y Môr Du. Ar ôl concwest Twrci dechreuodd ar Islameiddio y rhanbarth Cristnogol hyd yma ond daeth hyn i ben ac fe’i gwrthdrowyd i raddau helaeth, ar ôl i’r ardal gael ei hail-atodi i Georgia Ymerodol-Rwsiaidd ar ôl Rhyfel Rwsia-Twrci 1877–78 .

Rheol Imperialaidd Rwsia

Hwn oedd porthladd olaf y Môr Du a'i atodwyd gan Rwsia yn ystod concwest Rwsia yr ardal honno o'r Cawcasws. Ym 1878, atodwyd Batumi gan Ymerodraeth Rwseg yn unol â Chytundeb San Stefano rhwng Rwsia a'r Ymerodraeth Otomanaidd (a gadarnhawyd ar Fawrth 23). Wedi'i feddiannu gan y Rwsiaid ar Awst 28, 1878, cyhoeddwyd bod y dref yn borthladd rhydd hyd 1886. Bu'n gweithredu fel canolbwynt ardal filwrol arbennig nes iddi gael ei hymgorffori yn Llywodraeth Kutaisi ar Fehefin 12, 1883. Yn olaf, ar 1 Mehefin, 1903, gydag Okrug Artvin, fe’i sefydlwyd fel rhanbarth ( oblast ) Batumi a’i roi o dan reolaeth uniongyrchol Llywodraeth Gyffredinol Georgia.

Dechreuodd ehangiad Batumi ym 1883 gydag adeiladiad rheilffordd Batumi– Tiflis - Baku (a gwblhawyd ym 1900) a chwblhad piblinell Baku –Batumi. O hyn ymlaen, daeth Batumi yn brif borthladd olew Rwsia yn y Môr Du. Cynyddodd poblogaeth y dref gan ddyblu'n gyflym o fewn 20 mlynedd: o 8,671 o drigolion ym 1882 i 12,000 yn 1889. Erbyn 1902 roedd y boblogaeth wedi cyrraedd 16,000, gyda 1,000 yn gweithio yn y burfa i gwmni olew Barwn Rothschild sef y Caspian and Black Sea oil company. ^[2]

Ar ddiwedd, ac yn dilyn yr 1880au, hwyliodd tros 7,400 o ymfudwyr Doukhobor am Ganada o Batumi, ar ôl i'r llywodraeth gytuno i adael iddynt ymfudo. Cynorthwyodd y Crynwyr a'r Tolstoyiaid i gasglu arian ar gyfer adleoli'r lleiafrif crefyddol, a oedd wedi gwrthdaro â'r llywodraeth Ymerodrol tros eu safiad i wrthod gwasanaethu mewn swyddi milwrol ac eraill. Fe wnaeth Canada eu setlo yn Manitoba a Saskatchewan .

Rhyfel, comiwnyddiaeth, ac annibyniaeth diwedd yr 20fed ganrif

Yn ystod 1901, un mlynedd ar bymtheg cyn y Chwyldro Hydref, roedd Joseph Stalin, arweinydd yr Undeb Sofietaidd y dyfodol, yn byw yn y ddinas yn trefnu streiciau. Ar Fawrth 3, 1918, rhoddodd Cytundeb Brest-Litovsk y ddinas yn ôl i'r Ymerodraeth Otomanaidd; arweiniodd aflonyddwch yn ystod wythnosau olaf y Rhyfel Byd Cyntaf at ail-fynediad lluoedd Twrci ym mis Ebrill 1918, ac yna ym mis Rhagfyr gan luoedd Prydain, a arhosodd tan fis Gorffennaf 1920. Rhoddodd Kemal Atatürk yr ardal i Bolsieficiaid yr Undeb Sofietaidd ar yr amod ei bod yn cael ymreolaeth, er mwyn y Mwslemiaid ymhlith poblogaeth gymysg Batumi.

Pan enillodd Georgia ei hannibyniaeth o'r Undeb Sofietaidd ym 1989, penodwyd Aslan Abashidze yn bennaeth cyngor llywodraethu Adjara ac wedi hynny fe'i daliwyd i rym trwy gydol aflonyddwch y 1990au. Tra ceisiodd rhanbarthau eraill, fel Abkhazia, dorri i ffwrdd o wladwriaeth Georgia, arhosodd Adjara fel rhan annatod o diriogaeth y Weriniaeth. Ym mis Mai 2004, ffodd i Rwsia oherwydd protestiadau torfol yn Tbilisi a ysgogwyd gan Chwyldro'r Rhosyn .

Y diwrnod presennol

Mae Batumi heddiw yw un o brif ddinasoedd porthladd Georgia. Mae'r gallu yno i danceri 80,000 tunnell gymryd deunyddiau fel olew sy'n cael eu cludo trwy Georgia o Ganol Asia. Yn ogystal, mae'r ddinas yn allforio cynhyrchion amaethyddol rhanbarthol. Ers 1995 mae trawsnewidiad cludo nwyddau'r porthladd wedi cynyddu'n gyson, gyda tua 8 miliwn tunnell yn 2001. Amcangyfrifir incwm blynyddol o'r porthladd rhwng $ 200 miliwn a $ 300 miliwn.

Ers y newid pŵer yn Adjara, mae Batumi wedi denu buddsoddwyr rhyngwladol, ac mae prisiau eiddo tiriog yn y ddinas wedi treblu er 2001. Ym mis Gorffennaf 2007, symudwyd sedd Llys Cyfansoddiadol Georgia o Tbilisi i Batumi i ysgogi datblygiad rhanbarthol. Agorodd sawl gwesty newydd ar ôl 2009, y Sheraton yn gyntaf yn 2010 a'r Radisson Blu yn 2011. Mae'r ddinas yn cynnwys sawl casino sy'n denu twristiaid o Dwrci, lle mae gamblo'n anghyfreithlon.

Roedd Batumi yn gartref i'r 12fed Orsaf Filwrol Rwsia. Yn dilyn Chwyldro'r Rhosyn, gwthiodd y llywodraeth ganolog am gael gwared â'r lluoedd hyn a dod i gytundeb yn 2005 â Moscow. Yn ôl y cytundeb, roedd y broses o dynnu'n ôl wedi'i chynllunio i gael ei chwblhau yn 2008, ond cwblhaodd y Rwsiaid drosglwyddiad sylfaen Batumi i Georgia ar Dachwedd 13, 2007, yn gynt na'r disgwyl. ^[3]

Yn 2013, cyhoeddodd TAM GEO LLC ei fod yn buddsoddi $ 70 miliwn i ddechrau adeiladu Tŵr Babillon cyfadeilad 170-medr o uchder, 45-llawr, yn agos i'r môr ar ornel Rhodfa Rustaveli a Stryd Mai 26ed a fyddai'r adeilad preswyl talaf yn Georgia. Nid yw'r adeilad wedi ei gwblhau eto (2020).

Hinsawdd

Mae gan Batumi hinsawdd is-drofannol llaith ( Cfa ) yn ôl dosbarthiad Köppen. Mae hinsawdd y ddinas yn cael ei dylanwadu'n fawr gan y llif ar y tir o'r Môr Du ac mae'n destun effaith orograffig y bryniau a'r mynyddoedd cyfagos, gan arwain at lawiad sylweddol trwy gydol y rhan fwyaf o'r flwyddyn, gan wneud Batumi y ddinas wlypaf yn Georgia a Rhanbarth y Cawcasws gyfan.

Tymheredd blynyddol cyfartalog Batumi yw tua 14 °C (57 °F) . Ionawr yw'r mis oeraf gyda thymheredd cyfartalog o 7 °C (45 °F) . Awst yw'r mis poethaf, gyda thymheredd cyfartalog o 22 °C (72 °F) . Y tymheredd isaf a gofnodwyd yw −6 °C (21 °F), a'r uchafswm yw 40 °C (104 °F). Ar gyfartaledd y nifer o dyddiau gyda thymheredd dyddiol yn uwch na 10 °C (50 °F) yw 239, ac ar gyfartaledd mae'r ddinas yn derbyn 1958 awr o heulwen y flwyddyn.

Dyddodiad blynyddol cyfartalog Batumi yw 2435mm. Rhagfyr yw'r mis gwlypaf gyda chyfartaledd o 303mm o wlybaniaeth, a Mai yw'r sychaf, ar gyfartaledd 84mm. Yn gyffredinol, nid yw Batumi yn derbyn llawer iawn o eira (yn cronni eira o fwy na 30cm), a nifer y diwrnodau gyda gorchudd eira am y flwyddyn yw 12. Mae lefel lleithder cymharol ar gyfartaledd yn amrywio o 70-80%.

Dinaswedd

Pensaernïaeth gyfoes

Mae gorwel Batumi wedi cael ei thrawsnewid ers 2007 gydag adeiladau rhyfeddol a henebion o bensaernïaeth gyfoes, ^[1] gan gynnwys: ^[4]

• Gwesty Radisson Blu
• Neuadd Gwasanaeth Cyhoeddus
• Hilton Batumi
• Leogrand

Mae gwesty a chasino mawr Kempinski a oedd i fod i'w agor yn 2009 dal heb ei orffen (2020.) Mae gwesty moethus 5 seren Hotel Hilton Batumi yn o gystal ac eraill megis y Radisson Blu Hotel Batumi, y Wyndham Batumi a'r Boulevard Hotel Batumi yn cynnig amrywiaeth eang o lefydd i aros o fewn y ddinas. Bu cynlluniau i adeiladu Trump Tower Batumi eu dileu'n 2017 .

Pensaernïaeth newyddwch

Mae pensaernïaeth newyddwch yn Batumi yn cynnwys:

• Gwesty Sheraton Hotel, a ddyluniwyd yn arddull y Goleudy Mawr yn Alexandria, yr Aifft ^[5]
• Tŵr Alphabetic Tower (uchder 145m), yn dathlu sgript ac ysgrifen Georgaidd
• Piazza, datblygiad defnydd cymysg ar ffurf piazza Eidalaidd
• Adeiladau a ddyluniwyd yn arddull goleudy, yr Acropolis, a Thŷ Gwyn wyneb i waered.

Safleoedd o ddiddordeb

Prif olygfeydd

Ymhlith yr atyniadau mae:

• Amgueddfa Wladwriaeth Adjara
• Acwariwm
• Gardd Fotaneg Batumi
• Syrcas
• Hen ardal gyrchfan gwyliau ar hyd arfordir y Môr Du.

Atyniadau twristiaeth

Crefydd

Er nad oes unrhyw ddata crefyddol ar gael ar wahân ar gyfer Batumi, mae mwyafrif trigolion y rhanbarth yn Gristnogion Uniongred Dwyreiniol, ac yn cadw at yr Eglwys Uniongred Georgaidd genedlaethol yn bennaf. Mae yna hefyd gymunedau Mwslimaidd Sunni, Catholig, Apostolaidd Armenaidd ac Iddewig.

Y prif addoldai yn y ddinas yw:

• Eglwys Gadeiriol Uniongred Georgaidd Mam Duw, ac Eglwys Saint Barbara
• Eglwys Gatholig yr Ysbryd Glân
• Eglwys Sant Nicholas
• Mosg Batumi
• Eglwys Armenaidd Batumi
• Synagog Batumi ^[12]

Pobl nodedig

Pobl nodedig sy'n dod o Batumi neu wedi byw yno:

Cludiant

Gwasanaethir y ddinas gan Faes Awyr Batumi, un o dri maes awyr rhyngwladol yn y wlad. Mae cynllun rhannu beiciau o'r enw BatumVelo yn caniatáu ichi rentu beic ar y stryd gyda cherdyn craff.

Mae porthladd Batumi ar un o lwybrau Pont Tir Ewrasiaidd arfaethedig Tsieina (rhan o'r "New Silk Road"), a fyddai'n gweld cyswllt cludo nwyddau dwyreiniol â Tsieina trwy Azerbaijan a Môr Caspia, a chysylltiad gorllewinol ar fferi i Wcráin ac ymlaen i Ewrop. ^[13]

Mae Batumi wedi'i efeillio â: ^[14]