Llaeth powdr
Mae llaeth powdr a hefyd blawd llaeth yn laeth ffres sy'n cael ei gynhyrchu ar ffurf powdr. Gwneir llaeth melys, menyn a llaeth sgim yn bowdr llaeth. Mae llaeth powdr, a elwir hefyd yn llaeth sych, yn gynnyrch llaeth a weithgynhyrchir trwy anweddu llaeth nes ei fod yn sych, yn flawd soled. Y prif bwrpas i sychu llaeth yw ei gadw am gyfnos hirach; mae gan bowdr llaeth oes-silff llawer hirach na llaeth hylif ac nid oes angen ei oeri, oherwydd ei eithder isel. Ail bwrpas yw lleihau ei swmp ar gyfer economi cludiant. Mae llaeth powdr yn llaeth cyflawn sych, llaeth sych di-fraster (llaeth sgim), llaeth enwyn sych a chynhyrchion maidd. Mae llawer o gynhyrchion llaeth a allforir yn cydymffurfio â'r safonau a nodir yn Codex Alimentarius.[1][note 1]
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | ychwanegyn bwyd  |
|---|---|
| Math | llaeth, dried food, powdwr, cynnyrch llaeth, bwyd powdr, food preserve |
| Deunydd | llaeth |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
- Gweler hefyd: Llaeth cyddwys a Llaeth anwedd
Defnyddir llaeth powdr ar gyfer bwyd fel ychwanegyn, iechyd (maeth), a hefyd mewn biotechnoleg fel asiant dirlawni (saturating agent).[2]
Hanes
Dyfeisiwyd y broses o gynhyrchu'r llaeth powdr gyntaf gan y meddyg Rwseg, Osip Krichevsky, ym 1802.[3] Trefnwyd y cynhyrchiad masnachol cyntaf o laeth sych gan y fferyllydd Rwsiaidd M. Dirchoff ym 1832. Yn 1855, cymerodd T.S. Grimwade batent ar weithdrefn llaeth sych,[4] er bod William Newton wedi patentio proses sychu gwactod mor gynnar â 1837.[5]
Yn y cyfnod modern, mae llaeth powdr fel arfer yn cael ei wneud trwy 'chwistrell sychu'[6] llaeth sgim di-fraster, llaeth cyflawn, llaeth enwyn neu faidd. Mae llaeth wedi'i basteureiddio wedi'i grynhoi gyntaf mewn anweddydd i oddeutu 50% o solidau llaeth. Yna caiff y llaeth crynodedig sy'n deillio o hyn ei chwistrellu i siambr wedi'i gynhesu lle mae'r dŵr bron yn anweddu ar unwaith, gan adael gronynnau mân o solidau llaeth powdr.
Fel arall, gellir sychu'r llaeth trwy sychu drwm. Mae llaeth yn cael ei roi fel ffilm denau ar wyneb drwm wedi'i gynhesu, ac yna mae'r solidau llaeth sych yn cael eu sgrapio i ffwrdd. Fodd bynnag, mae llaeth powdr a wneir fel hyn yn tueddu i fod â blas wedi'i goginio, oherwydd carameleiddio a achosir gan fwy o amlygiad gwres.
Proses arall yw sychu drwy rewi, sy'n cadw llawer o faetholion y llaeth, o'i gymharu â sychu drwm.
Mae'r dull sychu a thriniaeth wres y llaeth wrth iddo gael ei brosesu yn newid priodweddau'r powdr llaeth, fel ei hydoddedd mewn dŵr oer, ei flas, a'i ddwysedd swmp.
Cynhyrchu
Ar ôl i'r llaeth gael ei homogeneiddio, mae'r llaeth yn cael ei atomized mewn siambr nebiwleiddio/sychu. Gall hyn ddigwydd ar dymheredd ystafell, sy'n cadw mwy o proteinau (casein, albwmin, globwmin) a fitaminau, na gyda thriniaeth UHT sy'n lladd micro-organebau difetha.
Defnyddiau bwyd ac iechyd
Defnyddir llaeth powdr yn aml wrth weithgynhyrchu fformiwla fabanod, melysion fel siocled a losin caramel, ac mewn ryseitiau ar gyfer nwyddau wedi'u pobi lle byddai ychwanegu llaeth hylif yn golygu bod y cynnyrch yn rhy denau. Mae llaeth powdr hefyd yn cael ei ddefnyddio'n helaeth mewn amrywiol losin fel y peli llaeth Indiaidd enwog o'r enw gulab jamun a danteithfwyd melys Indiaidd poblogaidd (wedi'i daenu â coconyt dysychedig) o'r enw chum chum (wedi'i wneud â phowdr llaeth sgim). Mae llawer o ryseitiau dim coginio sy'n defnyddio menyn cnau yn defnyddio llaeth powdr i atal y menyn cnau rhag troi'n hylif trwy amsugno'r olew.[7]
Mae llaeth powdr hefyd yn eitem gyffredin yng nghyflenwadau cymorth bwyd y Cenhedloedd Unedig, llochesi argyfwng, warysau, a lle bynnag nad yw llaeth ffres yn opsiwn ymarferol. Fe'i defnyddir yn helaeth mewn llawer o wledydd sy'n datblygu oherwydd costau cludo a storio is (llai o swmp a phwysau, dim cerbydau oergell). Yn yr un modd â bwydydd sych eraill, mae'n cael ei ystyried yn anadferadwy ac yn cael ei ffafrio gan oroeswyr, cerddwyr, ac eraill sydd angen bwyd anadferadwy, hawdd ei baratoi.
Oherwydd ei debygrwydd i gocên a chyffuriau eraill, mae llaeth powdr weithiau'n cael ei ddefnyddio wrth wneud ffilmiau fel prop nad yw'n wenwynig y gellir ei ffugio.[8]
Pwrpas
Mae rheol bawd yn y proffesiwn pobi yn dweud y dylai llaeth powdr fod yn fras. 2 i 3% (Canran) o faint o flawd mewn rysáit. Manteision defnyddio llaeth powdr (a llaeth yn gyffredinol) yw:
- Gwydnwch e.e. cynyddir bara (bydd cynyddu faint o hylifau eraill fel dŵr hefyd yn cynyddu oes y silff)
- Mae'r cynnyrch gorffenedig yn cael lliw brown euraidd wrth i'r siwgr garameleiddio'r wyneb
- Yn sefydlogi asidedd y bara
- PSwigod aer agosach yn y bara
- Mae maeth yn cynyddu oherwydd y fitaminau mae'r llaeth yn eu cynnwys.
- Gall llaeth powdr ddisodli'n rhannol e.e. llaeth cyflawn mewn ryseitiau, ond oherwydd ei ffurf powdr, mae mewn amodau eraill a rhaid gwneud iawn am y diffyg hylif â dŵr, mewn cymhareb rhwng 1:50 a 1:10, yn dibynnu ar bwrpas y rysáit.
Alergedd
Dylai pobl ag alergeddau llaeth osgoi cynhyrchion â llaeth powdr, yn yr un modd ag y byddent yn osgoi cynhyrchion â llaeth hylif. Yn yr un modd, effeithir ar bobl â galactosemia ac anoddefiad i lactos.
Powdr llaeth gafr?
Gwerthir y powdr llaeth fel y fuwch, ond mewn rhai rhanbarthau, mae'n haws codi'r geifr a llai o laeth.[9]
Defnydd Cyfredol o Laeth Powdr
Yn Ewrop
Y brandiau Ewropeaidd mwyaf adnabyddus yw Nido o Nestlé, Incolac o Belgomilk, Belle Hollandaise o Friesland-Campina a Milgro.
Amcangyfrifir bod allforio llaeth powdr o Ewrop yn 450,000 tunnell, y mae rhan ohono mewn bagiau 25 kg (diwydiant bwyd) a'r gweddill mewn pecynnau bach. Mae tua 170,000 tunnell yn cael ei allforio mewn pecynnau bach (bagiau a blychau).
Yng Ngorllewin Affrica
Mae Gorllewin Affrica yn mewnforio mwy na 2 filiwn tunnell o bowdr llaeth y flwyddyn, yn bennaf o Seland Newydd a'r Undeb Ewropeaidd. Mae'r cynhyrchion hyn yn rhad ac yn ôl pob sôn maent yn fwy dibynadwy, sy'n rhwystro datblygiad cynhyrchu llaeth lleol yn y gwledydd hyn.
Mae gan y parth hwn botensial mawr ar gyfer cynhyrchu llaeth a gallai arwain at swyddi newydd a, thrwy estyniad, at ddatblygiad cyffredinol y parth yn y maes hwn. Yn wir, yn ddamcaniaethol mae rhai gwladwriaethau, fel Chad, yn cynhyrchu digon o laeth i ddiwallu anghenion lleol. Fodd bynnag, heb fod â'r adnoddau a'r isadeiledd angenrheidiol i'w warchod, mae rhan dda o'r llaeth yn darfod wrth ei gludo. Yn ogystal, mae'r diffyg seilwaith ar gyfer stoc porthiant a siediau yn arwain at brinder llaeth yn ystod y tymor sych.[10] Nid yw'r seilwaith ar gyfer cludo llaeth yn bodoli nac yn adfeiliedig, sy'n peri problemau o ran hygyrchedd canolfannau trefol gan gynhyrchwyr lleol.
Mae'r potensial hwn yn cael ei guddio gan y gwahaniaeth pris rhwng cynhyrchu lleol a chynhyrchu allanol oherwydd bod gan y cynhyrchwyr sy'n elwa o gymorth ariannol ffermydd mwy ac maent wedi dod at ei gilydd mewn cwmnïau cydweithredol, gan leihau costau cynhyrchu a chludiant. Yn ogystal, mae bridiau buwch lleol yn cynhyrchu dwy i saith gwaith yn llai na bridiau llaeth Ewropeaidd 14 ar gyfartaledd.
Nid yw llywodraethau lleol yn annog nac yn hwyluso ehangu cynhyrchiant llaeth trwy fewnforio tariffau o 5% yn unig a thrwy gadarnhau cytundebau partneriaeth economaidd gyda'r Undeb Ewropeaidd, sy'n caniatáu "dileu dyletswyddau. Tollau tollau ar o leiaf 75% o'i allforion i hyn. rhanbarth, gan gynnwys llaeth powdr."[10]
Twyll a Sgandal Moesol
Achos Nestlé
Hanes
O'r 1970au ymlaen achoswyd sgandal fyd-eang gan arferion marchnata cwmni Nestle oedd yn hyrwyddo (gwrthio yn ôl gwrthwynebwyr y cwmni) laeth powdr at famau a theuluoedd mewn gwledydd tlawd yn hytrach na bod y rhieni yn bwydo eu babanod yn naturiol o'r fron. Roedd y gost o brynu'r powdr llaeth baban hefyd yn gost ariannol ychwanegol ar deuluoedd tlawd iawn iawn.[11] Y perygl yn hyn yw bod y cymunedau tlawd yma yn aml yn ddibynnol ar ddŵr brwnt oedd yn cael ei ychwanegu i greu hylif llaeth allan o'r powdr llaeth. Roedd hyn yn gallu achosi dolur rydd a marwolaethau.[12]
Ym 1977, boicotiwyd cwmni Nestlé gan ddefnyddwyr, fel athrawon fel Derrick B. Jelliffe a'i wraig, a oedd yn arbenigwyr mewn maeth babanod, a ddaeth i'r amlwg yn yr Unol Daleithiau, yn dilyn dau gyhoeddiad mawr: erthygl yn 1973 yn y New Internationalist, a cyfnodolyn gweithredwyr radical yn y Deyrnas Unedig, a llyfr, The baby killer, a gyhoeddwyd ym 1974 gan Mike Muller, newyddiadurwr sydd â diddordeb mewn maeth plant ac a gyhoeddwyd gan fudiad ymgyrchu gwrth-dlodi byd-eang, War on Want. Pwrpas y llyfr oedd stopio arferion hysbysebu Nestlé. Mae'r cwmni'n siwio cyhoeddwr y cyfieithiad Almaeneg am ysgrifennu difenwol, a'r teitl wedi'i gyfieithu yw Nestlé tötet Babys ("Mae Nestlé'n lladd babanod"). Enillodd y cwmni ennill, ond tynnodd y Barnwr Jürg Sollberger, sylw bod rhaid i'r cwmni newid ei ddulliau hysbysebu yn sylfaenol.[13]
Parhaodd y sgandal trwy'r achos cyfreithiol hwn yn Ewrop ar ddechrau'r 1980au. Y polisi hysbysebu, a ystyrir yn rhy ymosodol, a gyflawnir gan y cwmni o fewn y LEDCs (Gwlad a Ddatblygwyd yn Economaidd)[14] yw'r brif feirniadaeth a allyrrir gan weithredwyr tuag at Nestlé. Prif fyrdwn y strategaeth farchnata ddadleuol oedd ei fod yn hyrwyddo cynnyrch Nestlé oddi fewn i gylchoedd meddygol trwy roi samplau am ddim gan felly gynhyrchu dibyniaeth ar y cynnyrch sydd wedyn yn talu ar ei ganfed; defnyddio achosion cymorth dyngarol i ddosbarthu ei gynhyrchion, weithiau gydag llenyddiaeth mewn iaith nad yw wedi'i haddasu i'r wlad, ac i ddylanwadu ar weithwyr iechyd proffesiynol trwy roddion i argymell eilyddion. (IBFAN, 2016)
Parhaodd y boicot, fwy neu lai yn ddwys, yn dibynnu ar y digwyddiadau. Er enghraifft, ym 1984, cyfarfu trefnwyr y boicot â Nestlé, a gytunodd wedyn i gymhwyso Cod 23, ac ataliwyd y boicot yn swyddogol. Ym 1988, fodd bynnag, bu i IBFAN (International Baby Food Action Network) nodi bod cwmnïau llaeth babanod yn gorlifo canolfannau iechyd mewn gwledydd datblygu tlawd gyda chynhyrchion am ddim neu gost isel. Ail-gychwynnodd y boicot y flwyddyn ganlynol.[15]
Mae Nestlé hefyd yn berchen 49 gwahanol brand dŵr potel ac mae hynny, yn ôl ymgyrchwyr yn gymhelliant iddynt geisio hyrwyddo llaeth powdr ar unigolion a chymunedau tlawd iawn er mwyn macsimeiddio eu helw.[16]
Canlyniadau'r boicot
Yn dilyn y sgandal dros farchnata llaeth powdr mewn gwledydd sy'n datblygu, newidiodd Nestlé ei dechnegau marchnata ar gyfer amnewidion (subsitutes) llaeth y fron fel a ganlyn:[17]
Nestlé yw'r unig gwmni sy'n ddarostyngedig i SUBSTITUTE MILK BREAST FTSE4GOOD INDEX, maen prawf a ddefnyddir gan fuddsoddwyr i fesur ei berfformiad ym maes datblygu cynaliadwy ac i fonitro ansawdd y gwasanaethau marchnata hyn o ran amnewidion llaeth y fron;[18]
Mae Nestlé hefyd yn honni ei fod yn dilyn argymhellion Cod WHO, a ddiffinnir gan Sefydliad Iechyd y Byd, sef y Cod Marchnata Rhyngwladol ar gyfer amnewidion llaeth y fron. Trwy'r ymrwymiad hwn, mae Nestlé yn cadarnhau mai bwydo ar y fron yw'r math gorau o fwydo babanod: felly mae'n rhaid ei amddiffyn a'i annog.
Mae Nestlé hefyd wedi agor deialog gyda defnyddwyr trwy #ASKNESTLE,[19] ar Twitter y cyfryngau cymdeithasol. Mae canlyniadau'r fenter hon yn parhau i fod braidd yn gymysg.
Perygl yn China
Yn Tsieina, rhyddhawyd symiau sylweddol o laeth llygredig a oedd yn cynnwys melamin. Roedd hwn yn sgandal fawr.[20]
Y brandiau troseddol oedd Yili a Mengniu, ond hefyd brandiau rhyngwladol mawr fel Nestlé, Cadbury, Oreo (o Nabisco),[21] Heinz,[22] a Lipton (o Unilever).[23]
Yn 2002, gosododd Awdurdod Diogelwch Bwyd Ewrop embargo ar fewnforio cynhyrchion llaeth Tsieineaidd yn Ewrop, oherwydd rheolaethau annigonol gan awdurdodau Tsieineaidd.
Yna arweiniodd y sgandal llaeth halogedig at wahardd mewnforio pob cynnyrch bwyd Tsieineaidd a allai gynnwys llaeth powdr;[24] mae cynhyrchion sydd eisoes yn bresennol ar y farchnad Ewropeaidd ac sy'n cynnwys mwy na 15% o bowdr llaeth Tsieineaidd (cwcis, cacennau, siocled, ac ati) wedi bod yn destun rheolaethau gan asiantaethau diogelwch bwyd pob gwlad yn yr UE.
Gweler hefyd
Dolenni allanol
Cyfeiriadau
Gwall cyfeirio: Mae tagiau <ref> yn bodoli am grŵp o'r enw "note", ond ni ellir canfod y tag <references group="note"/>
