Σύστημα γραφής

Τα συστήματα γραφής χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: λογογραφικά, συλλαβικά και αλφαβητικά. Οι λογογραφικές γραφές απεικονίζουν λέξεις και είναι είτε πικτογραφικές/εικονογραφικές, βασίζονται δηλαδή στην προσπάθεια να μιμηθούν ζωγραφικά μια εικόνα, όπως η σουμεριακή σφηνοειδής γραφή, είτε ιδεογραφικές, βασίζονται στη σχηματοποιημένη και αφαιρετική αναπαράσταση εικόνων σε βαθμό που να μην παραπέμπει άμεσα στην αρχική εικόνα, όπως η αιγυπτιακή ιερογλυφική γραφή, η κρητική ιερογλυφική γραφή και τα κινεζικά ιδεογράμματα. Οι συλλαβικές γραφές απεικονίζουν συλλαβές, δηλαδή συνδυασμούς συμφώνων και φωνηέντων, όπως η Γραμμική Α και η Γραμμική Β. Οι αλφαβητικές γραφές απεικονίζουν μεμονωμένους φθόγγους, είτε μόνο σύμφωνα, όπως το φοινικικό αλφάβητο, η γωνιώδης εβραϊκή γραφή και η αραβική γραφή, είτε σύμφωνα και φωνήεντα, όπως το ελληνικό, λατινικό και κυριλλικό αλφάβητο.

Τα συστήματα γραφής ξεκίνησαν από πικτογραφικά λογογραφικά για να εξελιχθούν σε ιδεογραφικά λογογραφικά, στη συνέχεια σε συλλαβικά και τελικά στην αλφαβητική γραφή.

Η γραφή στον δυτικό κόσμο εξελίχθηκε από το σύστημα μέτρησης των Σουμερίων στην αρχαία Μεσοποταμία. Οι αρχαιότερες σουμεριακές πινακίδες που έχουν βρεθεί έως σήμερα ανάγονται στο 3500 π.Χ.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}, χρονολογία που γίνεται αποδεκτή ως η εποχή επινόησης της γραφής από τον άνθρωπο.

Στην Ανατολή, η γραφή επινοήθηκε στην Κίνα, πιθανότατα ανεξάρτητα από τις εξελίξεις στον δυτικό κόσμο, γύρω στο 1600 π.Χ.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Οι περισσότερες γραφές που χρησιμοποιούνται σήμερα, με εξαίρεση κυρίως τα κινέζικα ιδεογράμματα, κατάγονται, μέσα από μια μακρά εξελικτική πορεία, από τη σουμεριακή σφηνοειδή γραφή. Σύμφωνα με τις αρχαιολογικές μαρτυρίες, η γραφή εμφανίζεται στην αρχαία Αίγυπτο περίπου το 3100 π.Χ.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}, λίγο αργότερα από την πρώτη επιβεβαιωμένη εμφάνισή της στη Μεσοποταμία. Παρόλο που η ιερογλυφική γραφή δεν αποτελεί απευθείας δάνειο από τη σφηνοειδή, είναι πιθανόν το αιγυπτιακό σύστημα γραφής να αναπτύχθηκε μετά την επίδραση του σουμεριακού. Καθένας από τους χαρακτήρες που συναντάμε στο σουμεριακό σύστημα -λογογράμματα, φωνητικά σύμβολα και προσδιοριστικά- εμφανίζονται και στην αιγυπτιακή γραφή. Επίσης, στην Αίγυπτο αναπτύχθηκε, παράλληλα με τα ιερογλυφικά η ιερατική γραφή, όπου ένα σύνολο 24 πρόσθετων ιερογλυφικών συμβόλων σημειώνει ξεχωριστά σύμφωνα της γλώσσας. Με επιδράσεις από την αιγυπτιακή γραφή, ίσως και άλλες γραφές, αναπτύχθηκε στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. το πρωτοσημιτικό αλφάβητο από το οποίο προήλθε το φοινικικό, στο οποίο μπορούν να αναχθούν όλα σχεδόν τα αλφάβητα που χρησιμοποιήθηκαν στην ιστορία του ανθρώπου. Από το φοινικικό αλφάβητο κατάγεται το ελληνικό αλφάβητο, ενώ, μέσω του αραμαϊκού αλφαβήτου, το εβραϊκό, το αραβικό, τα ινδικά αλφάβητα καθώς και τα αλφάβητα της νοτιοανατολικής Ασίας κ.ά.. Η σημασία του φοινικικού αλφαβήτου οφείλεται στην εμπορική κυριαρχία των Φοινίκων στη Μεσόγειο κατά την περίοδο 1200 π.Χ.-800 π.Χ.καθώς και στην υιοθέτηση αραμαϊκού αλφάβητου από την Περσική Αυτοκρατορία τον 6ο αιώνα π.Χ. ως επίσημης γραφής του κράτους.

Ανεξάρτητες εξελίξεις αποτελούν γραφές όπως τα κινέζικα ιδεογράμματα, τα ιερογλυφικά των Μάγιας, το κελτικό αλφάβητο Όγκχαμ κ.ά.

• Comrie, Bernard, Stephen Matthews & Maria Polinsky, Οι Γλώσσες του Κόσμου, μετ.Γ. Αθανασίου, Σαββάλας, Αθήνα 2004.
• Coulmas, Florian, Writing Systems: An Introduction to Their Linguistic Analysis, (Cambridge Textbooks in Linguistics), Cambridge University Press, Cambridge 2002.

• Omniglot γενικός οδηγός για τα συστήματα γραφής
• Ιστορία των αλφαβήτων
• τα αλφάβητα της Ευρώπης του Michael Everson
• Unicode Consortium