Galilejaj satelitoj
La Galilejaj satelitoj estas la kvar satelitoj de Jupitero malkovritaj de Galilejo. Ili estas je multo la plej grandaj satelitoj de Jupitero, kaj ili estas videblaj eĉ per malforta teleskopo. Ili – Iono, Eŭropo, Ganimedo, kaj Kalisto – estis unue observitaj de Galilejo je la 7-a de januaro 1610.
La nomojn de la lunoj donis la astronomo Simon Marius, kiu asertis, ke li sendepende malkovris la lunojn.
La malkovro de tiuj lunoj estis fakto neklarigebla laŭ la tradicia ptolemea mondkoncepto, laŭ kiu ĉiuj astroj rivoluas ĉirkaŭ la Tero. Ĝi tial fortigis la sun-centran teorion de Koperniko.
Ĉiu el la kvar satelitoj estas pli granda ol la ceteraj lunoj de Jupitero kune (konataj estas pli ol 60). Ganimedo estas la plej granda luno de la sunsistemo; ĝi estas pli granda ol la planedo Merkuro aŭ la nanoplanedo Plutono. Se ĝi ne estus proksima al Jupitero, ĝi almenaŭ iutempe estus videbla per sen-ila okulo.[1] Krom Tero, Iono antaŭe estis la sola sunsistema astro, kie aktivaj vulkanoj estas konataj.
La Galilejaj satelitoj estas, de la plej proksima ĝis la plej malproksima:
| Nomo | Bildo | Diametro (km) | Maso (kg) | Meza orbita radiuso (km) | Orbita periodo | Tipo |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Iono |  | 3643 | 8,93×1022 | 421 800 | 1,77 tagoj | vulkana |
| Eŭropo |  | 3122 | 4,8×1022 | 671 100 | 3,55 tagoj | oceana |
| Ganimedo |  | 5262 | 1,48×1023 | 1 070 400 | 7,16 tagoj | oceana |
| Kalisto |  | 4821 | 1,08×1023 | 1 882 700 | 16,69 tagoj | oceana |