Alcira Soust Scaffo

Klase ertaineko familia batean hiru ahizpetatik txikiena izan zen. Txikitatik nabarmendu zen ikasketetan, eta 20 urterekin eskola-maistra izatea lortu zuen. Txile Handiko 43. Granja Eskolan, Río Negro iparraldeko kostaldean, lortu zuen lana.^[3]

60ko hamarkadan Mexikon kokatu zen. Latinoamerikako eta Karibeko Helduen Hezkuntzarako Eskualdeko Lankidetza Zentroak (CREFAL) beka bat eman zion, Pátzcuaron (Michoacán estatua) Oinarrizko Hezkuntzako espezialistak prestatzeko ikastarora joateko. Ikastarora beste hiru herrikiderekin batera joan zen, horien artean Miguel Soler maisua, urte batzuk geroago CREFAL zuzenduko zuena.

CREFALen indigenekin eta nekazariekin lan egin zuen. Ikasturtearen azken lan gisa, birsorkuntzaren garrantziari buruzko saiakera bat idatzi zuen, “Birsorkuntza nortasunaren egituran” izenekoa, CREFALek argitaratutako lehenengo tesia. Ikasturtea bukatuta, Soustek Rufino Tamayorekin muralismoa ikasteko beka bat lortu zuen.

1960an mediku batekin ezkondu zen eta 1962an banandu zen.

1968an Alcira Soust UNAMeko campusean bizi zen eta bertan lan egiten zuen. Lan egonkorrik gabe, Filosofia eta Letren Fakultateko irakasle batzuek ematen zizkioten lan txikietatik bizi zen (frantsesezko itzulpenak batez ere), lagunen laguntzatik eta nahierara ematen zituen edo besterik gabe oparitzen zituen marrazki eta poemetatik.

Mexiko Hiriko poetekin lotu zen, non José Revueltasekin adiskidetu zen. Soust-en dago oinarrituta Los detectives salvajes eleberriko Auxilio Lacouture pertsonaia , eta Roberto Bolañok garai hartako literatura-giroa birsortu zuen. Lan horretan, eta Amuleton ondoren, Mexikoko armadak UNAM inbaditu bitartean Soustek zuen erresistentzia berreraiki zen, hitzez hitz.^[4]

Unibertsitateko hiria armadak inbaditu eta okupatu zuen 1968ko irailaren 18an. Zenbait testigantzaren arabera, Soustek ihes egiten lagundu zien ikasleei, eta León Feliperen bertsoak jarri zituen erresistentzia baketsu gisa.^[5] Kartzelaratua izateko beldurra zela eta, Humanitateetako dorreko bainu batean ezkutatu zen. Hantxe egon zen okupazioak iraun zuen 12 egunetan. Leku horretan, papera eta ura janez bizi izan zen, eta han aurkitu zuten Rubén Bonifaz Nuño poeta eta klasizistak eta Alfredo López Austin historialari mesoamerikanistak, biak ala biak Mexiko Unibertsitate Autonomokoak (Unibertsitate Autonomoa).^[1][6]

Horrek ikasle-mugimenduaren mito bihurtu zuen, eta okupazio militarrari aurre egin zion uruguaitar gisa hartu zuen.^[7]

1988an itzuli zen Uruguaira. Osasun egoera ahulean iritsi zen Montevideora, eta familiari gutun bat bidali zion egoera psikologiko delikatua azaltzeko. Hasieran, familiakoekin egon zen harremanetan, eta haiek laguntza ekonomikoa eman zioten askotan. Azkenean, lotura erabat galdu zuten, bilatu arren, ez baitzuten harremanik lortu.

1997ko ekainaren 30ean hil zen, 74 urte zituela, arnas infekzio baten ondorioz, Montevideoko Klinika Ospitalean.

• 2018an, Mexikoko ikasle-mugimenduaren 50. urteurrenaren ospakizunaren barruan, Kultura Zabaltzeko Zuzendaritzak Gabriela Ortiz konpositore izendatu zuen, eta Silvia Peláez libretista, Luciérnaga izeneko ganbera-operarako. Soprano, aktore, kamera-ensamble eta multimediarako monodrama musikala da, bertan Alcira Soust Scaffok UNAMeko Giza Zientzietako II. Dorrean giltzapetutako atala kontatzen du. Obra 2018ko urriaren 10ean estreinatu zen Mexiko Hiriko Miguel Covarrubias aretoan.^[8]

• Opera: Luciérnaga, sopranoarentzako monodrama musikala, aktorea, kamera- eta multimedia-entseina https://teatrounam.com.mx/teatro/luciernaga-12-dias-de-encierron -no-apago_su-luz/ azken bisita 2021eko maiatzaren 20an