Gurasoak Francisco Cánovas Rubio (Madrilen hilda, Espainiako gerra zibilean, tropa matxinatuen eskutik) eta María Mulero Melgarejoren ziren. 1930 aldera Bartzelonara emigratu zuten.[3] Errepublikaren porrotaren ondoren, familiak Pirinioak gurutzatu eta diktaduratik Frantziara erbesteratu zen.[4]
Borrokalari ibilbidea
Nazien aurka borroka egin zuen Erresistentzia frantsesean, eta Monique izenez ezagutzen zuten. 1943ko maiatzaren 9an, nazien armadak atxilotu zuen Perpiñanen, eta maiatzaren 16an Fresneseko espetxe militarrera eraman zuten. Gero, Compiègneko lan-eremura eraman zuten, eta 1944ko otsailaren 3an, emakumeentzako Ravensbrück-eko kontzentrazio-eremura erbesteratu zuten. Konboi batean joan zen hara, identifikatutako beste 27 000 emakumerekin.[1]
Kontzentrazio eremua
Ravensbrücken, 27 697 zenbakiarekin markatu zuten Cánovas, eta, handik denbora batera, beste 1.000 emakumerekin lanean hasi zen Hannover-Limmer-en, Continental Gummi-Werke enpresak gas-maskarak egiteko muntatutakoa. 1944ko apirilaren amaieran, 5520 zenbakiarekin Bergen-Belsen kontzentrazio-eremura eraman zuten, tropa aliatuak Ravensbrückera hurbildu zirenean. Urtebete geroago, 1945eko apirilaren 15ean, britainiar tropek askatu zuten; 35 kilo pisatzen zuen orduan.[5][3]
Aintzatespenak
Braulia Cánovas 1988an, Frantziako Gobernuak emandako Legion d'Honneur delakoaren Officier gurutzearekin.
Bigarren Mundu Gerra amaitu eta gutxira, Frantziako Gobernuak Braulia Cánovas Frantziako meritua den Chevalier de la Légion d'Honneur izendatu zuen, faxismoaren aurkako askatasunaren aldeko borrokaren esker onaren seinale. Geroago, 1984an, berriz ere Frantziako Gobernuaren eskutik, Officier de la Legion d'Honneur gurutzea lortu zuen, militar gisa, espainiar batzuei bakarrik egin zitzaien aintzatespena. Aitzitik, Espainiako estatuak ez zuen inoiz onarpen ofizialik izan bizi izan zen bitartean.[3] 2012an, nazien okupazioan Frantziari lagundu zioten pertsonen zerrenda ofizialean agertu zen Braulia Cánovas-en izena, Estatu Batuetako Indar Armatuek proposatuta, Bigarren Mundu Gerratik bizirik atera zirenen erregistroarekin bat etorriz.[6]
2018ko urtarrilaren 30ean, Murtziako Alhaman udal-ordezkaritza duten talde guztiek, Alderdi Sozialistak, Alderdi Popularrak, Ezker Batua-Berdeek eta Hiritarrek erabaki zuten alhamarren presoak eta hildakoak nazien kontzentrazio-eremuetan aintzatespena onartzea.[7][8] Akordio horri esker, urte bereko maiatzean, Murtziako Alhamako Udalak omenaldia egin zien Braulia Cánovas Mulero, Antonio Martínez Baños, Francisco Aledo Martínez, José María Martínez Costa eta José Cerón García auzotarrei, nazismoaren biktima horiek gogorarazten dituen monolito baten bidez. Martirien lorategian dago monolito hori.[2][9] Hona hemen idatzairen izenburua:
Alemaniak familiari itzuli zion Braulia Cánovasen erlojua.
'A los alhameños preseros en campos nazi por su compromiso con la libertad/ Alhamarrekoei nazien zelaietako presoak, askatasunarekin duten konpromisoagatik'.[10][11]
Prozesu hori 2015. urtean hasi zen, Víctor Peñalver historialariaren esku-hartzeari esker. Hark lortu zuen Murtziako hainbat udalek erregimen frankistak erbesteratutakoei aitorpen-mozioak onartzea.[12]
2018aren amaieran, bai alaba bai beste senitarteko batzuk Alemaniara joan ziren naziek gatibualdian kanporatu zioten eraztuna eta erlojua berreskuratzeko. Ondasun horiek Nazioarteko Aztarnategi Zerbitzuak (ITS) eman zituen. Alemaniako Bad Arolsen hirian du egoitza, eta nazismoaren biktimei lapurtutako objektuak itzultzen dizkie, Alemaniako Gobernuaren laguntzarekin. Kudeaketa horietan familiak ez zuen inolako lankidetzarik izan Espainiako Administrazioaren aldetik.[3][4]
1984an Frantziako Gobernuaren eskutik, Officier de la Legion d'Honneur gurutzea.[3]
2012an, nazien okupazioan Frantziari lagundu zioten pertsonen zerrenda ofizialean agertu zen Braulia Cánovas-en izena, Estatu Batuetako Indar Armatuek proposatuta, Bigarren Mundu Gerratik bizirik atera zirenen erregistroarekin bat etorriz.[6]
2018an, monolitoa jarri zuten jaioterrian. Udalak omenaldia egin zion nazien kontzentrazio-eremuetako biktima ziren beste lau alhamarrekin batera.[2]
Espainia
