Judith Heumann
Judith Heumann (Filadelfia, Estatu Batuak, 1947ko abenduaren 18a – Washington, 2023ko martxoaren 4a) estatubatuar ekintzailea izan zen ezgaitasuna zuten pertsonen eskubideen aldeko borrokan. Munduko Bankuan eta Estatu Batuetako Estatu Departamentuan egindako lanaren bidez, urritasuna zuten pertsonen eskubideen aldeko nazioarteko borrokaren garapenaren buru izan zen.[1] Haren ekarpenek bizitza independentearen mugimenduaren nazioarteko irismena zabaldu zuten.[1]
| Judith Heumann | |
|---|---|
.jpg) | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Filadelfia, 1947ko abenduaren 18a |
| Herrialdea |  Ameriketako Estatu Batuak |
| Heriotza | Washington, 2023ko martxoaren 4a (75 urte) |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Long Island University (en)  1969) : Artean graduatu |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | disability rights activist (en) eta Funtzionarioa |
| Lan nabarmenak | ikusi
|
| Jasotako sariak | ikusi
|
| judithheumann.com | |
       | |
Biografia
Lehen urteak
Filadelfian jaioa, Pennsylvania Brooklynen (New York) hazi zen judu alemanen familia batean.[2] 18 hilabete zituela, poliomielitisa hartu zuen, eta, gaixotasun horren ondorioz, gurpil-aulki bat erabili zuen ia bizitza osoan. Txikitatik, Judithek zailtasunak eta diskriminazioa izan zituen bere izaeragatik; adibidez, tokiko eskola publikoan ez zuten onartu nahi, arriskutsua zelako suteren suertatuz gero ez zelako ibiltzeko gai.[3]
Jened udalekua
9 urtetik 18 urtera, ezgaitasuna zuten pertsonentzako “Jened” udalekuan izan zen, Hunterren, New Yorken. Han ezagutu zuen bere antzeko baldintzak zituen jendea. Horrela, ezgaitasundun pertsonen eskubideei buruz eztabaidatuz eta gogoeta eginez, ekintzaile bihurtu zen. Kanpaleku horren historia Crip Camp dokumentalean nabarmendu zen.
Hezkuntza
Judith urte askoan etxean hezi zuten. Azkenik, Long Islandeko unibertsitatera joatea lortu zuen, han hizkuntza-terapia ikasi zuen. Urte horietan hainbat protesta antolatu zituen beste ikasle batzuekin, eta ikasgeletara arrapalen bidez sartzeko eta unibertsitate-egoitzetan bizitzeko eskatu zuen, ezgaitasunen bat izan arren. 1975ean, osasun publikoko maisutza lortu zuen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn.[4]
Lorpen nabarmenak
1973ko Birgaitze Legea
1970ean, Heumanni ez zioten irakasteko lizentziarik eman, sutea izanez gero ikasleak eskoltatzeko gai ez zelako. Judithek epaiketa bat irabazi zion hezkuntza-batzordeari gai horretan, eta New Yorken gurpil-aulkian irakastsi zuen lehen irakaslea izatera heldu zen.[5] Gertakari horren ondoren, urte horretan beste diskriminazio kasu batzuk adierazteko jendearengandik jaso zituen gutun kopuruaren eraginez, ekintzan dauden ezinduak izeneko erakunde zibil bat sortzea erabaki zuen..[6] Elkarte horrek egin zuen lehen protesta protagonikoa Madison etorbideko trafikoa geldiaraztea izan zen, 1972ko urrian Richard Nixonek errehabilitazio-legeari jarritako betoaz protestatzeko.[7][8][9]1973an Presidente ohi errepublikanoak berriro ere legeari betoa jarri zion 1973ko martxoan, azkenean, 1973ko irailean,errehabilitazio-legea ofizialki lege bihurtu zen arte. Lege horren bidez enplegatzaileei debekatu egiten zitzaien pertsona ezgaituak diskriminatzea.
Bizimodu independenterako zentroa
1975etik 1982ra bitartean, bizitza independenterako zentroko zuzendariorde eta sortzaileetako bat izan zen, eta errehabilitaziorako, ikerketarako eta hezkuntza berezirako programa nazionalak ezartzearen arduraduna.[10]
504 sekzioa
1977an, beste ekintzaile batzuekin batera (Kitty Cone, adibidez), Joseph Califano Estatu Batuetako osasun- eta ongizate-idazkariari 1973ko errehabilitazio-legearen 504. atala sinatzeko eskatu zion. Haren arabera, ezgaitasuna duen inor ezin da diskriminatu, ezin zaizkio irabaziak ukatu edo Estatuaren laguntza finantzarioa jasotzen duten programetarako sarbidea ukatu.[11][12][13][8]
Nazioarteko aktibismoa eta lana Estatu Batuetako gobernuarentzat
1983tik 1993ra bitartean, Ed Robertsekin batera, Ezgaitasunaren Munduko Institutua sortu zuen.[14] 1993tik 2001era, Estatu Batuetako Hezkuntza Departamentuko Hezkuntza Bereziko eta Errehabilitazio Zerbitzuetako bulegoko idazkari laguntzaile gisa lan egin zuen, Bill Clinton buru zela.[15]
2002tik 2006ra, Heumann ezgaitasun eta garapeneko lehen zinegotzia izan zen Munduko Bankuan.[15] 2010etik 2017ra, Obamaren administrazioaren pean, Estatu Batuetako Estatu Departamentuan, ezgaitasuna duten pertsonentzako nazioarteko zuzenbideko zinegotzi berezia izan zen.[15]
Lanak
2020an, Being Heumannek: An Unrepentant Memoir of a Disability Rights Activist izeneko liburua argitaratu zuen.[16]
Hedabideak
Goraipamenak
Judith Heumannek 6 doktoretza honoris causa zituen:
- Rowango Unibertsitatea, Honoris Causa Humanitateetan, 2019.[20]
- Middleburyko Unibertsitate Eskola, Honoris Causa hezkuntzan, 2019.[21]
- Brooklyneko Unibertsitate Eskola, Honoris Causa letretan, 2018.[22]
- Toledoko Unibertsitatea, Ohio, Honoris Causa zerbitzu publikoan, 2004.[4]
- Illinois en Unibertsitatea -Champaign, Honoris Causa administrazio publikoan, 2001.[4]
- Long Islandeko Unibertsitatea, Honoris Causa letretan, 1994.[4]
Sariak
BBCren "Munduko 100 emakume inspiratzaile eta eragingarrienak 2022an" saria jaso zuen.
Erreferentziak
Kanpo estekak
Datuak: Q6303462
Multimedia: Judith Heumann / Q6303462
