Tió de Nadal

Abenduan zehar, enborrari jateko eta edateko ematen diote, gero gustuko opariak eman ditzan. Tiók, gauean, ematen diotena jaten du. Gabon gauean katalanek enborrari makilakadak ematen dizkiote, “Tió-ren kanta”abesten duten bitartean. Abestian enbor magikoari opariak emateko eskatzen diote. Gau horretan Tiók, umeekin pozik badago, opariak aterako ditu. Opari hauek gozokiak izan ohi dira; normalean turroia edo barkilloak (katalanez: neules).

Tió hasieran etxeko tximinian erretzen zen enborra zen, bertan bizi zen familiari beroa eta argia “oparitzen” ziolarik, Eguberria ondo pasatzeko. Denborarekin ideia hau gauzatuz joan da; eta gaur egun enborrak argia eta beroa oparitu ordez, gozokiak eta Eguberri ospakizunerako erabiltzen diren opariak ematen ditu.

Kataluniako masia batean, hainbat mutiko egongelan berotzen ari ziren. Bat-batean, tximiniaren barnealdetik ahots bat entzun zuten:

-Ai banoala, jaisten naizela!

Mutikoek ausartarena eginez jaisteko esan zioten. Orduan tximiniatik Tió lodi bat erori zen. Horren jarraian beste bat. Eta horrela bost aldiz. Mutikoek bost tióak tximiniatik atera zituzten. Orduan bost tióak elkartu egin ziren enbor itsurako agure bat sortuz. Zaharrak masiako jabeari altxor baten kokalekua adierazi zion, eta altxor hori hurrengo egunean baserriko atean joko zuen eskaleari eman beharko ziola adierazi zion.

Kanta hau umeentzat egina denez, oso oroiterraza da. Gaur egun bertsio ugari daude, baina erabilienak hauek dira:^[2]

Aragoian abesti desberdinak ezagutzen dira. Hau ezagunena:

Katalunian ez ezik, Aragoin ere ospatzen da ohitura hau. Okzitanian ere bada jendea, Tió ospatzen duena, nahiz eta han Cachaufuòc edo Tronca de Nadal deitu.

• Caganer
• Olentzero

• (Katalanez) Tió de Nadal feste.org webgunean