Zentro-joera (estatistika)
Estatistikan, zentro-joera edo zentralizazioa datu-multzo edo probabilitate-banaketa bat zein balioren inguruan biltzen den adierazten du[1], horren sakabanatzea edo aldakortasuna kontuan hartu gabe. Terminoa 1920ko hamarkadatik aurrera erabiltzen hasi zen[2]. Zentro-joerako neurriek balio hori zenbatetsi edo zehazten saiatzen dira, datu multzo osoa balio adierazgarri bakar baten bitartez laburtuz. Adibidez, jende multzo bateko garaierak 160-180 cm tartean banatzen badira, zentroa 170 cm-tan kokatzen dela esan daiteke. Gehien erabiltzen diren zentro-joerako neurriak batezbesteko aritmetiko sinplea, mediana eta moda dira.
Zentro-joerako neurriak
Aurreko irizpideak kontuan hartuz, zentro-joerako neurrien sailkapena egin daiteke: batezbestekoak euren kalkuluan datu guztiak kontuan hartzen dituzten neurriak dira; badira, bestalde, bestelako neurriak, baldintza hori bete gabe, batezbestekoek betetzen ez dituzten beste irizpide batzuk betetzen dituztenak, mediana eta moda kasu.
- Batezbesteko aritmetiko sinplea
- Batezbesteko aritmetiko haztatua
- Batezbesteko koadratikoa
- Batezbesteko geometrikoa
- Batezbesteko harmonikoa
- Beste batezbesteko batzuk (ikus, Batezbesteko)
Zentro-joerako beste neurriak
- Mediana
- Moda
- Moztutako batezbestekoa
- Winsorizatutako batezbestekoa
- Tribatezbestekoa
- Ebakitako batezbestekoak
Erabili beharreko zentro-neurriaren aukeraketa
Zentro-neurri bat aukeratzeko lehenengo irizpidea datuetan erabilitako neurketa-maila edo eskala zehaztea da:
- eskala nominal batean jasota dauden datuetarako, aldagai kualitatiboetarako alegia, moda soilik erabil daiteke;
- orden-eskalako datuetarako (Likert eskala batean, esaterako), mediana da neurri egokiena;
- tarte-eskala eta ratio-eskala batean jasota dauden datuetarako, mediana eta batezbestekoa hobesten dira; oro har, alborapen handia edo muturreko datuak badaude, mediana hobesten da, neurri jasankorra baita; beste egoera guztietan, ordea, batezbesteko aritmetiko sinplea da orokorki erabiltzen den zentro-neurria.[3].
Erreferentziak
Kanpo estekak
Datuak: Q734219
Multimedia: Central tendency (statistics) / Q734219
