عدس

واژه عدس ریشه عربی دارد و از این زبان وارد فارسی شده‌است. معادل فارسی این واژه، نسک و مرجمک است. واژه مرجمک هنوز در برخی از زبان‌های ایرانی مرکزی و برخی گویش‌های محلی فارسی زنده و رایج است و واژه نسک در فارسی دری و فارسی کلاسیک بودهاست (مازندرانی: مرجی)، همچنین این واژه به بیشتر زبان‌های ترکی راه یافته‌است و در این زبان‌ها نیز بکار می‌رود.

معنی نسک nasak در لغت نامه دهخدا نسک. [ ن َ ] (اِ): نشک (عدس ). این کلمه به صورت نرسک و نرسنگ هم آمده. (حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین ). نام غله‌ای است که به عربی عدس می گویند. (برهان قاطع). عدس. (لغت فرس اسدی ) (آنندراج ) (جهانگیری ) (اوبهی ) (دهار) (غیاث اللغات ).آنکو ز سنگ خارا آهن برون کشدنسکی ز دست تو نتواند برون کشید.

گر بخواهم از کسی یک مشت نسکمر مرا گوید خمش کن مرگ و جسک.مولوی (از انجمن آرا)

^[۱]

عدس دو نوع است:عدس رسمی که دانه آن گرد و نسبتاً درشت و رنگ آن سبز مایل به زرد است.عدس ریز یا عدس قرمز که دانه‌های آن ریز و به رنگ قرمز است.انواع عدس در بازار ایران به دودسته تقسیم می‌شود عدس ایرانی و عدس خارجیعدس ایرانیعدس روسعدس کانادایی^[۲]

عدس از نظر طب قدیم ایران معتدل و خشک است و مانند دیگر گیاهان، پوست و دانه آن دارای اثرات متضاد یکدگر است. یعنی پوست عدس گرم و خود عدس قابض است. به‌عبارت‌دیگر پوست آن ملین و مغز آن ضداسهال است.^[۳]

بنا بر پایگاه اطلاعاتی کتابخانه ملی کشاورزی آمریکا، هر ۱۰۰ گرم از عدس خام شامل ۳۵۳ کالری انرژی است؛ همین مقدار عدس پخته ۱۱۶ کالری انرژی دارد. عدس خام شامل ۸٪ آب، ۶۳٪ کربوهیدرات از جمله ۱۱٪ فیبر غذایی، ۲۵٪ پروتئین، و ۱٪ چربی (در جدول). عدس منبع غنی تغذیه‌ای (۲۰٪ یا بیشتر از مقدار مواد مغذی مورد نیاز روزانه یا DV) است و از تعداد زیادی مواد مغذی، شامل اسید فولیک (۱۲۰٪ DV)، ویتامین ب۱ (۷۶٪ DV)، پانتوتنیک اسید (۴۳٪ DV)، ویتامین ب۶ (۴۲٪ DV)، فسفر (۴۰٪ DV)، آهن (۵۰٪ DV)، و روی (۳۵٪)، می‌شود.^[۴][۵]به دلیل آهن و پروتئین موجود در آن، عدس را گوشت فقرا هم می‌نامند، البته بر خلاف پروتئین‌های جانوری، عدس فاقد ویتامین ب۱۲ است.^[۶]

• ابوالقاسم ناصری (۱۳۳۰)، دانستن آثار صد گیاه، تهران: بی‌نا، ص. ۱۲۸

Wikipedia contributors, "Lentil," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Lentil(accessed August 8, 2007).

• عصر ایران
• مجله سلامت