چاودار
چاودار یا روگن با (نام علمی: Secale montanum) گیاهی از خانواده گندمیان است. علفی است که به‌طور گسترده به عنوان غلات، گیاه پوششی و علوفه کشت می‌شود. از تبار گندم (Triticeae) است و با گندم (Triticum) و جو (جنس Hordeum) نزدیک است.[۱] دانه چاودار برای آرد، نان، آبجو، نان ترد، برخی ویسکی‌ها، برخی ودکا‌ها، و علوفه حیوانات استفاده می‌شود.
| چاودار | |
|---|---|
 | |
| چاودار، Secale cereale | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | آوندداران |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گل‌دار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | تک‌لپه‌ای‌ها |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | تک‌لپه‌ای‌های برگ‌بیدی |
| راسته: | گندم‌سانان |
| تیره: | گندمیان |
| زیرخانواده: | گندم‌واران |
| سرده: | چاودار |
| گونه: | چاودار |
| نام دوبخشی | |
| Secale cereale | |
| مترادف | |
Secale fragile Bieberstein | |
چاودار یک دانه غلات است و نباید آن را با چچم‌ها که برای چمن، مرتع و به عنوان یونجه برای دام استفاده می‌شود، اشتباه گرفت.
این گیاه دگرگشن بوده و مقاومترین غله نسبت به سرما است.در فرهنگ لغت دهخدا از این گیاه این گونه نام برده شده‌است: «چودار. چودر. ویبگ. گیاهی هرزه که در غله‌زار روید و دانه آن چون گندمی لاغر و کشیده‌است.»[۲] و نیز در لغت‌نامه معین این‌گونه یاد شده‌است: «گیاهی از نوع غلات که ارتفاعش تا دو متر هم می‌رسد.»[۳]
خصوصیات گیاهی
چاودار گیاهی است بسیار خودعقیم و بنابراین دگرگشن. اغلب چاودارهای زراعی دیپلوئید هستند ۲n=۱۴ و زراعت چاودارهای تتراپلوئید نیز در سطح محدودی در اروپا متداول است. چاودار زراعی یک گیاه یکساله دیپلوئید روزبلند می‌باشد.
سازگاری
چاودار مقاومترین غله به سرماست و با شرایط آب و هوایی نامساعد و خاک‌های فقیر غیرحاصلخیز و شنی سازگاری نشان می‌دهد.
- حرارت
- حداقل دما برای جوانه زنی چاودار ۳ تا ۵ درجه سانتیگراد است.
نیازهای غذایی
ازت آمونیاکی مطلوب‌ترین فرم ازت جهت چاودار است.
| ارزش غذایی به ازای هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس) | |
|---|---|
| انرژی | ۱٬۴۱۴ کیلوژول (۳۳۸ کیلوکالری) |
۷۵٫۸۶ گرم | |
| قند | ۰٫۹۸ گرم |
| فیبر خوراکی | ۱۵٫۱ گرم |
۱٫۶۳ گرم | |
۱۰٫۳۴ گرم | |
| ویتامین‌ها | درصد ارزش روزانه |
| ویتامین (B۱) | ۲۶٪ ۰٫۳ میلی‌گرم |
| (B۲) | ۲۵٪ ۰٫۳ میلی‌گرم |
| نیاسین (B۳) | ۲۷٪ ۴ میلی‌گرم |
| پانتوتنیک اسید (B۵) | ۲۰٪ ۱ میلی‌گرم |
| ویتامین ب۶ | ۲۳٪ ۰٫۳ میلی‌گرم |
| فولیک (B۹) | ۱۰٪ ۳۸ میکروگرم |
| کولین | ۶٪ ۳۰ میلی‌گرم |
| ویتامین ئی | ۷٪ ۱ میلی‌گرم |
| ویتامین کا | ۶٪ ۶ میکروگرم |
| مواد معدنی | مقدار درصد ارزش روزانه |
| کلسیم | ۲٪ ۲۴ میلی‌گرم |
| آهن | ۲۳٪ ۳ میلی‌گرم |
| منیزیم | ۳۱٪ ۱۱۰ میلی‌گرم |
| منگنز | ۱۴۳٪ ۳ میلی‌گرم |
| فسفر | ۴۷٪ ۳۳۲ میلی‌گرم |
| پتاسیم | ۱۱٪ ۵۱۰ میلی‌گرم |
| سدیم | ۰٪ ۲ میلی‌گرم |
| روی | ۳۲٪ ۳ میلی‌گرم |
| دیگر اجزاء | مقدار |
| آب | ۱۰٫۶ گرم |
| سلنیوم | ۱۴ µg |
| |
| †درصدهای تقریبی ارائه شده برای افراد بزرگسال از روی مرجع مصرف رژیم غذایی هستند. | |
تولیدکنندگان
چاودار عمدتاً در اروپای شرقی، مرکزی و شمالی رشد می‌کند. کمربند اصلی چاودار از شمال آلمان از طریق لهستان، اوکراین، بلاروس، لیتوانی و لتونی به مرکز و شمال روسیه کشیده شده‌است. چاودار همچنین در آمریکای شمالی (کانادا و ایالات متحده)، در آمریکای جنوبی (آرژانتین، برزیل و شیلی)، در اقیانوسیه (استرالیا و نیوزیلند)، در ترکیه، در قزاقستان و در شمال چین رشد می‌کند.
| تولیدکنندگان اصلی چاودار | ۲۰۲۰ (تن)[۵] | ۲۰۱۸ (تن) | ۲۰۱۶ (تن) | ۲۰۱۲ (تن) |
|---|---|---|---|---|
 اتحادیه اروپا | ۸٬۹۱۳٬۵۷۰ | ۶٬۱۴۱٬۰۴۰ | ۷٬۴۰۰٬۶۸۶ | ۸٬۷۱۳٬۴۱۴ |
 آلمان | ۳٬۵۱۳٬۴۰۰ | ۲٬۲۰۱٬۴۰۰ | ۳٬۱۷۳٬۸۰۰ | ۳٬۸۷۸٬۴۰۰ |
 لهستان | ۲٬۹۰۴٬۶۸۰ | ۲٬۱۲۶٬۵۷۰ | ۲٬۱۹۹٬۵۷۸ | ۲٬۸۸۸٬۱۳۷ |
 روسیه | ۲٬۳۷۷٬۶۲۹ | ۱٬۹۱۶٬۵۰۶ | ۲٬۵۴۷٬۸۷۸ | ۲٬۱۳۱٬۵۱۹ |
 بلاروس | ۱٬۰۵۰٬۷۰۲ | ۵۰۲٬۵۰۵ | ۶۵۰٬۹۰۸ | ۱٬۰۸۲٬۴۰۵ |
 دانمارک | ۶۹۹٬۳۷۰ | ۴۷۶٬۵۹۰ | ۵۷۷٬۲۰۰ | ۳۸۴٬۴۰۰ |
 چین | ۵۲۳٬۷۵۹ | ۵۲۱٬۱۶۸ | ۵۴۵٬۶۵۷ | ۶۵۰٬۰۰۰ |
 کانادا | ۴۸۷٬۸۰۰ | ۲۳۶٬۴۰۰ | ۴۳۶٬۰۰۰ | ۳۳۶٬۶۰۰ |
 اوکراین | ۴۵۶٬۷۸۰ | ۳۹۳٬۷۸۰ | ۳۹۱٬۵۶۰ | ۶۷۶٬۸۰۰ |
 اسپانیا | ۴۰۷٬۶۲۰ | ۴۰۴٬۲۸۰ | ۳۷۷٬۳۵۵ | ۲۵۶٬۶۷۵ |
 ترکیه | ۲۹۵٬۶۸۱ | ۳۲۰٬۰۰۰ | ۳۰۰٬۰۰۰ | ۳۷۰٬۰۰۰ |
 ایالات متحده آمریکا | ۲۹۲٬۹۳۰ | ۲۱۴٬۱۸۰ | ۲۹۰٬۳۷۹ | ۱۶۶٬۱۷۰ |
| مجموع تولید جهانی | ۱۵٬۰۲۲٬۲۷۳ | ۱۰٬۷۱۶٬۷۶۷ | ۱۲٬۹۹۹٬۱۹۰ | ۱۴٬۴۹۹٬۷۵۹ |
پانویس
منابع
- لغت‌نامه دهخدا
- فرهنگ لغت محمد معین
- جزوه غلات کرامت. دانشگاه صنعتی اصفهان