Paindéim fliú[1] ollmhór, idir Feabhra 1918 agus Aibreán 1920, ab ea an Fliú Mór, nó an Fliú Spáinneach. Scaip an phaindéim ar fud an domhain agus fuair 17 milliún bás dá bharr ar a laghad, ach b'fhéidir i bhfad níos mó, agus níos mó ná a maraíodh sa gCéad Chogadh Mór óna thús go dtína dheireadh.[2]. Bhain an phaindéim sin craitheadh uafásach as an domhan.[3]
An víreas fliú A(H1N1) (fochineál nó sórt fliú) a bhí neamhghnách agus an-mharfach ar fad, ba chúis leis.
Ní fios, de réir easpa fianaise stairiúla agus eipidéimeolaíochta, tír thionscnaimh na paindéime i ndáiríre. Dúradh gur i gcampa airm a thosaigh sé sna Stáit Aontaithe – in áit a dtugtar Fort Riley, Kansas, air.[4]
Chruthaigh daoine eile ó shin go raibh sé tosaithe le tamall roimhe i gcampa airm in Etaples sa bhFrainc. Campa a bhí ansiúd a raibh 100,000 saighdiúir ag dul tríd chuile lá. Ach bhí teoiric eile ann gur as an tSín a scaip an Fliú Spáinneach go Meiriceá agus as sin go dtí an Fhrainc.
Ainmníodh é An Fliú Spáinneach mar gur tugadh níos mó poiblíochta dó sa Spáinn i dtús aimsire ná a tugadh i dtíortha eile. Ní raibh aon chinsireacht mhíleata sa Spáinn mar ní raibh an tír sa gcogadh.
American Red Cross Hospital, 36 Cearnóg Mhuirfean, BÁC sa bhliain 1918
Básanna
Scríobh an t-eolaí Matt Hussey[5], "I bpaindéim 1918 fuair 25 milliún duine bás ar fud an domhain". "40 milliún" a scríobh Seosamh Ó Cuaig.[3] Ach b'fhéidir gur fuair idir 50 milliún agus 100 milliún daoine bás de bharr an galar[6]. Meastar go raibh an galar ag trian de dhaonra an domhain, sé sin 500 milliún daoine ag an am.
Aosaigh óga sláintiúla ba ea tromlach na n-íospartach, i gcomparáid agus i gcodarsnacht le ráigeanna fliú eile, nuair ba iad na daoine sna grúpaí ‘i mbaol' (ná daoine aosta agus mífholláin).
Eanáir 1919 - sochraid i mBéal Feirste, Private Joseph A. McCarthy, Nebraska. Bhí an-sochraid air is cosúil
An phaindéim in Éirinn
D'éag níos mó ná 20,000 in Éirinn[7], 23,000 b'fhéidir[8]. I gcomparáid, sa bhliain 1916, mharaigh fliú agus na galair thógálacha go léir (cosúil leis an mbruitíneach, fiabhras dearg, triuch, diftéire srl) 2,092 duine[9].
Ina ráigeanna a tháinig an Fliú Mór in Éirinn– trí cinn acu[10]. Cathair Bhéal Feirste ba mheasa a bhí buailte ag an gcéad ráig a tháinig i ndeireadh an Earraigh 1918.[11][12][13][14]
Faoi Shamhain a tháinig an ráig ba mheasa. Bhí 40-50 curtha i reiligGhlas Naíon gach lá i mí na Samhna 1918[15],[16]. Bhí an ráta báis ó 20/1000 i mBéal Feirste go 50/1000 i lár Bhaile Átha Cliath.
George Freeth, athair an tonnmharcaíocht nua-aimseartha agus fear faire tarrthála (Aibreán 7, 1919)
Sophie Halberstadt-Freud, iníon Sigmund Freud, (1920)
Irma Cody Garlow, iníon Buffalo Bill Cody
Myrtle Gonzalez, ban-aisteoir Meiriceánach (Deireadh Fómhair 22, 1918)
Kenneth Sawyer Goodman, an té a bhunaigh an Goodman Theatre i Chicago
Charles Tomlinson Griffes, cumadóir Meiriceánach (Aibreán 8, 1920)
Phoebe Hearst, máthair William Randolph Hearst, (Aibreán 13, 1919)
iontrálacha, ospidéal South Beach, Washington, 1918Bohumil Kubišta, péintéir Seiceach, (Samhain 27, 1918)
Hans E. Lau, réalteolaí Danmhairgeach, (Deireadh Fómhair 16, 1918) aisteoir ar an ardán agus i scannáin, fear céile an bhan-aisteora Constance Collier (Deireadh Fómhair 22, 1918)
Harold Lockwood, aistreoir Meiriceánach, (Deireadh Fómhair 19, 1918)
ráta báis / 1000, An Ríocht Aontaithe, 1918–1919Leon Morane, eitleoir Francach (Deireadh Fómhair 20, 1918)
Sir Hubert Parry, cumadóir Sasanach, (Deireadh Fómhair 7, 1918)
William Leefe Robinson, buaiteoir an Victoria Cross, (Nollaig 31, 1918)
Edmond Rostand, údar Cyrano de Bergerac, (Nollaig 2, 1918)
Provincial Board of Health, Alberta, 1918Egon Schiele, péintéir Ostarach (Deireadh Fómhair 31, 1918, Vín). D'éag a bhean chéile Edith, a bhí ag iompar ar feadh sé mhí, trí lá roimhe sin.
Mark Sykes, Polaiteoir ón Bhreatain agus taidhleoir, dí-adhlacadh a chorp i 2008 chun taighde a dhéanamh air (Feabhra 16, 1919)
Frederick Trump, seanathair an fhir ghnó clúiteach Donald Trump, (Márta 30, 1918)
Max Weber, saineolaí ar an ngeilleagar agus ar ghnóthaí chomhdhaonnacha ón Ghearmáin (Meitheamh 14, 1920)
Flaith Erik, Taoiseach Västmanland (Erik Gustav Ludvig Albert Bernadotte), Flaith na Sualainne, Taoiseach Västmanland (Meán Fómhair 20, 1918)
Vera Kholodnaya, ban-aisteoir ón Rúis (Feabhra 16, 1919)
Dark Cloud (aisteoir), ar a raibh aithne ar mar Elijah Tahamont freisin, aisteoir arbh Meiriceánach Dúchasach é, i Los Angeles (1918).
Fógra U.S. Public Health, 1918Franz Karl Salvator (1893–1918), mac Ard-Banthaoiseach Marie Valerie na hOstaire agus Ardthaoiseach Franz Salvator, garmhac of Ardbhanríon Elisabeth ó Bavaria agus an Ardrí Franz Joseph I ón Ostair, fuair sé bás gan pósadh agus gan clann.
Anaseini Takipō, Banríon Tonga ó 1909, céile an Rí George Tupou II de Tonga, mhair iníon amháin léi, (November 26, 1918)
King Watzke, veidhleadóir Meiriceánach, (1920)
Bill Yawkey, feidhmeannach Major League Baseball agus ba leis na Detroit Tigers, in Augusta, Georgia (Márta 5, 1919)
Daoine mór le rá a tháinig slán
Alexandrine of Mecklenburg-Schwerin (1879–1952), Banríon na Danmhairge
Walter Benjamin, (1892-1940) fealsamh de bhunaidh Giúdach agus Gearmánach agus Marxach.
.jpg)
.jpg)
