آنفلوانزای اسپانیایی

فرضیه‌های بسیاری دربارهٔ خاستگاه این بیماری وجود دارد. برخی می‌گویند آغاز این همه‌گیری در ایالات متحده آمریکا،^[۵] امپراتوری بریتانیا^[۶] یا چین^{[۷][۸][۹][۷][۱۰][۱۱]} بوده‌است. این باور نیز هست که سانسور در زمان جنگ جهانی اول باعث شد این بیماری در جمهوری سوم فرانسه، امپراتوری بریتانیا و امپراتوری آلمان گزارش نشود اما چون در امپراتوری اسپانیا (که در جنگ بی‌طرف بود) گزارش شد، به‌نظر آمد که این بیماری در آنجا همه‌گیرتر است؛ بنابراین پسوند «اسپانیایی» گرفت.^[۱۲]

با اینکه در آن زمان میکروب به عنوان عامل بیماری‌های عفونی کشف شده بود اما نزدیک به یک دهه پس از آن، ویروس آنفلوانزای A زیرگروه H1N1 به عنوان عامل این بیماری شناسایی شد.^[۲]

ایران یکی از بالاترین آمارهای مرگ بر اثر آنفلوانزای اسپانیایی را داشت. بر اساس یک تخمین، بین ۹۰۲٬۴۰۰ تا ۴٬۴۳۱٬۰۰۰ یا ۸٪ تا ۲۲٪ از کل جمعیت ایران بر اثر این بیماری کشته شدند.^[۱۳] به نوشته امیراصلان افخمی بر خلاف دیگر جاهای زمین که بیشتر قربانیان شهرنشین بودند، در ایران این بیماری در روستاها بیشتر قربانی گرفت. شرایط اجتماعی (مهمترین دلیل)، قحطی، اعتیاد به تریاک، مالاریا، خشک‌سالی، احتکار، فساد و ناکارآمدی دولت، توسعه‌نیافتگی، و کم‌خونی از دلایل گسترش آنفلوانزای اسپانیایی در ایران بودند.^[۱۲]

نیروهای روس، بریتانیا و عثمانی در چهار گام، آنفلوانزای اسپانیایی را وارد ایران کردند:^[۱۲][۱۴]

• در شمال خاور: از عشق‌آباد به مشهد (نیروهای آمریکایی، ویروس آنفلوانزا را به نیروهای امپراتوری روسیه منتقل کرده‌بودند) [همه‌گیری کوچک]
• در شمال باختر: از باکو به بندر انزلی (نیروهای امپراتوری روسیه) [همه‌گیری کوچک]
• در جنوب: از بندرعباس و بوشهر (نیروهای امپراتوری بریتانیا و راج بریتانیا) (نیروهای هندی بسیاری نیز در ایران مردند) [همه‌گیری بزرگ]
• در باختر: از طریق میان‌رودان (جنگ‌زدگان آشوری‌ها، مردم ارمنی، نیروهای امپراتوری عثمانی)

چون همه‌گیری آنفلوانزای اسپانیایی در تهران ناگهانی و هم‌زمان با وزش بادهای شدید بود آنرا «ناخوشی باد» نامیدند.^[۱۲] اما بیشترین کشته در کرمان بود. در شیراز مردم خود را به مسجد می‌رساندند تا دست کم در جایی مقدس بمیرند.^[۴]

بر پایه برآوردها آنفلوانزا در روستاها جان بین ۱۰ تا ۲۵ درصد و در شهرها بین یک تا ده درصد جمعیت را گرفت؛ بنابراین شمار قربانیان آنفلوانزا در ایران بین۹۱۰٬۴۰۰ تا ۲٬۴۳۱٬۰۰۰ (۸٪ تا ۲۱/۷٪) بوده‌است.^[۱۲]

در نتیجه کشتار آنفلوانزای اسپانیایی در ایران، تلاش‌های فیروز فیروز (وزیر خارجه و رئیس هیئت نمایندگی ایران در کنفرانس صلح پاریس)، به گشایش انستیتو پاستور ایران در سال ۱۹۲۱ انجامید.^[۱۲][۱۵]

در عربستان ترکی اول بن عبدالعزیز آل سعود پسر ارشد ملک عبدالعزیز، اولین پادشاه عربستان سعودی، در سال ۱۹۱۹ بر اثر این بیماری، در سن ۱۸ سالگی درگذشت.

• ایران در جنگ جهانی اول
• قحطی ۱۲۹۸–۱۲۹۶ ایران
• دنیاگیری
• آنفلوانزای آسیایی
• آنفلوانزای هنگ کنگی
• دنیاگیری ۲۰۰۹ آنفلوانزای خوکی
• دنیاگیری کروناویروس

• Taubenberger JK, Morens DM (ژانویه 2006). "1918 Influenza: the mother of all pandemics". Emerging Infectious Diseases. 12 (1): 15–22. doi:10.3201/eid1201.050979. PMC 3291398. PMID 16494711. Archived from the original on 1 October 2009.
• Potter CW (October 2001). "A history of influenza". Journal of Applied Microbiology. 91 (4): 572–9. doi:10.1046/j.1365-2672.2001.01492.x. PMID 11576290.
• Afkhami A (2003). "Compromised constitutions: the Iranian experience with the 1918 influenza pandemic". Bulletin of the History of Medicine. 77 (2): 367–92. doi:10.1353/bhm.2003.0049. PMID 12955964.{{cite journal}}: نگهداری CS1: پیش‌فرض تکرار ref (link) – Open access material by the Psychiatry and Behavioral Sciences at Health Sciences Research Commons.
• Afkhami, Amir (29 March 2012) [15 December 2004]. "Influenza". In Yarshater, Ehsan (ed.). Encyclopædia Iranica. Fasc. 2. Vol. XIII (Online ed.). New York City: Bibliotheca Persica Press. pp. 140–143. {{cite encyclopedia}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (help)نگهداری CS1: پیش‌فرض تکرار ref (link)

• آنفلونزای اسپانیایی در ایران چقدر کشتار کرد؟، آناهیتا شمس، بی‌بی‌سی فارسی، ۲۰ آبان ۱۳۹۷ (ویدئو)
• صد سال پیش در ایران چه خبر بود؛ صدای چکمه مردان مسلح در پرشیا، مهبد ابراهیمی، بی‌بی‌سی فارسی، ۱۷ آبان ۱۳۹۷
• صد سال پیش در ایران چه خبر بود؛ 'خوردن گوشت انسان' در سرزمین گرسنگان شاه، مهبد ابراهیمی، بی‌بی‌سی فارسی، ۱۸ آبان ۱۳۹۷
• صد سال پیش در ایران چه خبر بود؛ احتکار، زن‌های بی‌حجاب و غضب خداوند، مهبد ابراهیمی، بی‌بی‌سی فارسی، ۱۹ آبان ۱۳۹۷
• صد سال پیش در ایران چه خبر بود؛ کشتار آنفلوانزای اسپانیایی، مهبد ابراهیمی، بی‌بی‌سی فارسی، ۲۰ آبان ۱۳۹۷
• کرونا: تکرار تجربه پس از صد سال در ایران تورج اتابکی، بی‌بی‌سی فارسی
• آنفلوانزای اسپانیایی؛ دنیا بعد از همه‌گیری ۱۹۱۸ چه شکلی بود
• ویروس کرونا؛ درس‌هایی که می‌توانیم از شیوع آنفلوانزای اسپانیایی بگیریم
• اسرار اپیدمی آنفلوانزای قاتل آشکار شد
• کشتار آنفلوانزای اسپانیایی