Aflatoxina

Na natureza prodúcense polo menos 14 tipos de aflatoxinas.^[3] A aflatoxina B₁ considérase a máis tóxica e prodúcena o Aspergillus flavus e o Aspergillus parasiticus. As aflatoxinas G₁ e G₂ prodúceas exclusivamente o A. parasiticus. Aínda que a presenza de Aspergillus en produtos alimenticios non sempre indica a presenza de niveis nocivos de aflatoxina, si supón un risco significativo.As aflatoxinas M₁, M₂ descubríronse orixinalmente no leite de vacas que se alimentaban de cereais balorentos. Estes compostos son produto dun proceso de conversión no fígado do animal, porén, a aflatoxina M₁ está presente no caldo de fermentación de Aspergillus parasiticus.

As principais aflatoxinas son:

• Aflatoxinas B₁ e B₂, producidas por Aspergillus flavus e A. parasiticus.
• Aflatoxinas G₁ e G₂, producidas por Aspergillus parasiticus
• Aflatoxina M₁, metabolito da aflatoxina B₁ en humanos e animais (a exposición a niveis de ng pode proceder do leite materno).
• Aflatoxina M₂, metabolito da aflatoxina B₂ no leite bovino alimentado con alimentos contaminados.^[4]
• Aflatoxicol.
• Aflatoxina Q₁ (AFQ₁), principal metabolito da AFB₁ en preparacións in vitro de fígado doutros vertebrados superiores.^[5]

Os membros do xénero Aspergillus produtores de aflatoxinas están moi estendidos na natureza. Poden e contaminar os grans de cereais antes da súa colleita ou durante o seu almacenamento. Os vexetais cultivados hóspedes, entre os que están o millo, sorgo, e cacahuetes, son especialmente susceptibles á infección por Aspergillus despois dunha prolongada exposición a unha contorna moi húmida, ou a danos por condicións estresantes como a seca, unha condición que facilita a entrada. En 2003, 120 persoas morreron en Kenya despois de comer millo con altos niveis de aflatoxinas.^[6]

O hábitat nativo de Aspergillus é o solo, vexetación en putrefacción, palla, e grans de cereais que sofren deterioración microbiolóxica, e invade todos os tipos de substratos orgánicos onde as condicións son favorables para o seu crecemento. Entre as condicións favorables están o contido de humidade alta (polo menos o 7%) e a alta temperatura. O proxecto Aflacontrol, dirixido polo IFPRI e outras organizacións, estudou os custos da redución do risco por aflatoxinas no millo e cacahuete en África.^[7]

A toxina tamén se pode atopar no leite de animais que son alimentados con comida contaminada.

En produtos comercializados internacionalmente como manteiga de cacahuete, aceites de cociñar, como o de oliva, cacahuete e sésamo, e cosméticos ás veces detectouse contaminación por aflatoxinas.^[8][9][10] Nalgúns casos, a cromatografía líquida-espectrometría de masas en tándem (LC-MS/MS) e outros métodos analíticos, revelaron que do 48% ao 80% das mostras de produtos seleccionados contiñan contiñan cantidades detectables de aflatoxinas.^{[9][10][11][12]}

A exposición a un nivel alto de aflatoxina produce unha necrose hepática aguda, que orixina máis tarde cirrose, ou cancro hepático.

Ningunha especie animal é inmune aos efectos tóxicos agudos das aflatoxinas, pero os humanos adultos teñen unha alta tolerancia á exposición á aflatoxina e raramente morren por unha aflatoxicose aguda.^[13]

A exposición subclínica crónica non causa síntomas tan fortes como a aflatoxicose aguda. Porén, os nenos son especialmente afectados pola exposición a aflatoxina, o que lles produce atrofia no crecemento e atraso no desenvolvemento.^[14] A exposición crónica tamén orixina un alto risco de desenvolver un cancro hepático, xa que os metabolitos de aflatoxinas poden intercalarse no ADN e alquilar as bases con residuos de epóxidos. Isto crese que causa mutacións no xene p53, que é un xene importante para a prevención da progresión do ciclo celular cando hai mutacións no ADN, ou para sinalar a apoptose (morte celular programada). Estas mutacións parecen afectar a algunhas localizacións de pares de bases máis que a outras, por exemplo, a terceira base do codón 249 do xene p53 parece ser máis susceptible ás mutacións mediadas por aflatoxina que outras bases próximas.^[15]

As investigacións médicas indican que unha dieta regular que inclúa vexetais apiáceos, como cenorias, charouvías, apio, e perexil poden reducir os efectos carcinóxenos da aflatoxina.^[16]

Ademais, a aflatoxina B₁ pode permear a través da pel. A exposición dérmica a esta aflatoxina en condicións ambientais particulares pode supoñer a graves riscos para a saúde.^[17]

Como a aflatoxina B₁ pode causar inmunosupresión, a exposición está asociada cun incremento da carga viral en persoas VIH positivas.^[18][19]

Embarazo

Algúns estudos mostraron unha relación significativa entre a exposición á aflatoxina B1 (4 mg/kg, nunha soa dose) e a teratoxénese (a aparición de anomalías no desenvolvemento) en hámsteres.^[20]

As aflatoxinas considéranse as micotoxinas máis importantes. Sintetízanse só por unhas poucas especies de Aspergillus, das cales A. flavus e A. parasiticus son as máis problemáticas. A expresión de doenzas relacionadas con aflatoxinas está influenciada por factores como a especie, idade, nutrición, sexo, e a posibilidade de exposición concorrente a outras toxinas. O principal órgano diana en mamíferos é o fígado, así que as aflatoxicoses son principalmente doenzas hepáticas. As condicións que aumentan a probabilidade de aflatoxicose en humanos inclúen a dispoñibilidade limitada de alimentos variados, condicións ambientais que favorecen o crecemento de fungos nos alimentos, e a falta de sistemas para a regulación, vixilancia, e control da presenza de aflatoxinas nos alimentos.^[21]

A. flavus e A. parasiticus son mofos que crecen en moitos substratos, especialmente en condicións de alta humidade. As aflatoxinas foron illadas de todos os principais cereais cultivados, e de fontes tan diversas como a manteiga de cacahuete e o cánnabis. Alimentos que con frecuencia están contaminados con aflatoxinas son a mandioca, chiles, millo, sementes de algodón, millo miúdo, cacahuetes, arroz, sorgo, pipas de xirasol, noces, trigo, e outras varias plantas usadas para o consumo humano ou animal. Cando se procesan estes produtos, as aflatoxinas entran dentro da cadea xeral de alimentación e poden aparecer en alimentos humanos e de mascotas, ou de animais de granxa. Os produtos da transformación das aflatoxinas atópanse ás veces en ovos, lácteos, e carne cando os animais foron alimentados con cereais contaminados..^[22]

Hai dúas técnicas principais que son as máis utilizadas para detectar os niveis de aflatoxinas en humanos.

O primeiro método é medir o aduto AFB₁-guanina na urina dos suxeitos.A presenza deste produto de degradación indica unha exposición á aflatoxina B1 durante as últimas 24 horas. Esta técnica mide só as exposicións recentes. Debido á vida media deste metabolito, o nivel de AFB₁-guanina medido pode variar dun día para outro, dependendo da dieta, e non é un método ideal para estimar a exposición a longo prazo.

Outra técnica que se ten usado é unha medida do nivel do aduto AFB₁-albumina no soro sanguíneo. Este enfoque proporciona unha medida máis integrada da exposición ao longo de semanas ou meses.

A aflatoxina pode orixinar doenzas hepáticas en cans, pero non todos os cans expostos a aflatoxina desenvolverán doenzas hepáticas, xa que depende da dose da exposición. Algúns cans que desenvolven doenzas hepáticas poden recuperarse.

Un nivel baixo de exposición da aflatoxina require un consumo continuo durante varias semanas ou meses para que aparezan signos de disfunción hepática.^[23]Algúns artigos suxiren que o nivel tóxico na comida para cans é de 100–300 ppb e require unha continua exposición ou o consumo durante algunhas semanas ou meses para desenvolver a aflatoxicose.^[24]

Os pavos son extremadamente susceptibles á aflatoxicose. Recentes estudos revelaron que isto se debe ao eficiente metabolismo mediado polo citocromo P450 da aflatoxina B1 no fígado dos pavos e a deficiente detoxificación mediada pola glutatión-S-transferase.^[25][26]

Non hai antídoto específico para a aflatoxicose. Os coidados de mantemento inclúen a administración de fluídos con dextrosa, vitaminas K e B, e unha dieta proteica restrinxida pero de alta calidade cun contido adecuado de carbohidratos.

Outros artigos

• Síntese total de aflatoxina
• Micotoxina

Ligazóns externas

• Lista detallada e información sobre todas as micotoxinas de Aspergillus
• Aflatoxina Arquivado 28 de febreiro de 2014 en Wayback Machine., ICRISAT
• Aspergillusflavus.org
• Diamond Pet Food Recall Arquivado 20 de marzo de 2007 en Wayback Machine.