नेपालभाषा

नेपालभाषा, नेपाली भाषा से अलग है। इसी तरह खस भाषा भी नेपाल भाषा से भिन्न है। इनमें भ्रमित न हों।

नेपाल भाषा ('नेवा' अथवा 'नेपाल भाय्') नेपाल की एक प्रमुख भाषा है। यह भाषा १४वीं शताब्दी से लेकर १८वीं शताब्दी के अन्त तक नेपाल की प्रशासनिक भाषा थी। आजकल नेपाल की जो राजभाषा है वह नेपाली है, न कि नेपालभाषा।

नेपालभाषा, चीनी-तिब्बती भाषा-परिवार के अन्तर्गत तिब्बती-बर्मेली समूह में संयोजित है। यह रंजना लिपि, प्रचलित लिपि और देवनागरी लिपि में भी लिखी जाने वाली एक मात्र चीनी-तिब्बती भाषा है। यह भाषा दक्षिण एशिया की सबसे प्राचीन इतिहास वाली तिब्बती-बर्मेली भाषा है और तिब्बती बर्मेली भाषा में चौथी सबसे प्राचीन काल से उपयोग में लाई जाने वाली भाषा।

नेपाल भाषा
𑐣𑐾𑐥𑐵𑐮 𑐨𑐵𑐳𑐵,नेपाल भाषा
𑐣𑐾𑐰𑐵𑑅 𑐨𑐵𑐫𑑂, Nevāh Bhāy
उच्चारण [newaː bʱæː]
बोलने का  स्थान
क्षेत्र
मातृभाषी वक्ता ८,६१,०००
भाषा परिवार
लिपि देवनागरी
भाषा कोड
आइएसओ 639-3
लुआ त्रुटि Module:Location_map में पंक्ति 422 पर: No value was provided for longitude।
भाषा का नाम
बोली जाती है
क्षेत्र
कुल बोलने वाले
भाषा परिवार
  • {{{name}}}
भाषा कूट
ISO 639-1None
ISO 639-2टन्कण
ISO 639-3
नेपाल भाषा के लिपि


वर्गीकरण

यह भाषा चीनी-तिब्बती भाषा परिवार के अन्तर्गत तिब्बती-बर्मेली समूह में संयोजित है।

लिपि

नेपाल भाषा बहुत सी लिपियों में लिखी जाती है। इनमें प्रमुख लिपियां हैं - रञ्जना, प्रचलित लिपि, ब्राह्मी, भूजिँगोल, देवनागरी आदि। ये सभी लिपियाँ बाएं से दाएं तरफ लिखी जाती है। इन सभी लिपियों में स्वरमाला और व्यंजनमाला नामक दो प्रकार के अक्षर होते हैं।

विकास क्रम

"बुद्ध धर्म व नेपाल भाषा" नामक पत्रिका का मुखपृष्ठ (1929)

नेपाल भाषा नेपाल मण्डल (काठमांडू उपत्यका) की मूल भाषा है। इस भाषा का उत्पत्ति-स्थान काठमांडू ही है। काठमांडू में किरांत शासन के समय में इस भाषा पर किरांती भाषा का प्रभाव पड़ा। तिब्बत के साथ शताब्दियों के व्यापारिक सम्बन्धों के कारण इस भाषा में तिब्बती भाषा का भी उल्लेख्य प्रभाव दिखता है। लिच्छवी काल और मल्ल काल में संस्कृत तथा शाहकाल में खस भाषा का प्रभाव भी इस भाषा में दिखने लगा।

तिब्बती-बर्मेली भाषा परिवार की भाषा होने के बावजूद वर्षो तक भारोपेली भाषा के सम्बन्ध ने नेपाल भाषा का स्वरूप विशेष रूप से नामपद थोडा भारोपेली जैसा बना दिया है।

नेपाली मिडिया में निजी क्षेत्र की भागीदारी के बाद इस भाषा के विकास को गति मिली है।

साहित्य

नेपाल भाषा साहित्य के आरम्भ का कोई ऐतिहासिक प्रमाण नहीं है। इसका विकास और विस्तार लिच्छवी तथा मल्ल काल में होने के तथ्य की उस समय में रचित विभिन्न नाटक, गीत, काव्य तथा तत्कालीन शिलालेख पुष्टि करते हैं।

नेपाल भाषा के महाकवि सिद्धिदास महाजु हैं।

साहित्यकार

कुछ शव्द तथा वाक्य

नेपाल भाषाहिन्दी
ज्वजलपानमस्ते
छिगु नां छु ख?आप का नाम क्या है?
जिगु नां _____ खमेरा नाम ______ है
न्हुगु दं या भिन्तुना !शुभ नूतन वर्ष!
यमामां
अबुपिता
अजीदादी, नानी, मातामही
अजादादा, नाना, पितामही
पासामित्र
गुठीसंस्था
छेंघर, गृह
मनुपुरूष, मानव
वासऔषधी
बुखंसमाचार
प्याखंनृत्य
दबलीरंगमंच
लायकूराजभवन
ज्यास:कार्यलय
पस:/ पसलदूकान, आपण
चूकआंगन
न्हेपूमस्तिष्क
नूगहृदय
ल / नाजल, पानी

नेपालभाषा और नेपाली में अन्तर

यहाँ कुछ सरल उदाहरणों द्वारा दोनों भाषाओं का अन्तर दर्शाने का प्रयत्न किया गया है।

नेपालभाषानेपाली
ज्वजलपानमस्ते
छिगु नां छु खः?तपाईंको नाम के हो?
जिगु नां … खः ।मेरो नाम … हो ।
न्हुगु / न्हू दँया भिन्तुना!नयाँ वर्षको शुभकामना!
गुथिसंस्था
छेँघर
मनूमान्छे
वासःऔषधी
बुखँसमाचार
बुँख्याःचाखेतमा चरा तर्साउन राखिएको मान्छेजस्तो नमुना
ख्वाःपाःमुकुन्डो
प्याखंनृत्य
स‌ंकिपाचलचित्र
दबूस्टेज
लाय्‌कूदरबार
ज्यास:कार्यालय
पस:/ पसलपसल
चुकचोक
न्ह्यपुदिमाग
नुगःमुटु
सुभाय्धन्यबाद
लसंहनाबधाई
मतिनामाया
खःहो
मखुहोइन
जिउ / ज्यूहुन्छ
मजिउ / मज्यूहुन्न

सम्बोधन

नेपालभाषानेपाली
जि
झीहामी
छितपाइँ
तिमी / तँ
भाजुश्रीमान्
मेजुश्रीमाती
वेयकवहाँ
आंकायहाँ
उ /उनी
थोयो
हुँत्यो

खाद्यान्न

नेपालभाषानेपाली
जाकिचामल
वाधान
छ्वगहुँ
कःनि / लाजा / लाब्जामकै
मुस्याभटमास
माय्मास
जाभात
छुचुं / छुचुङपीठो
मरि / मारिरोटी
बजि / बैचिउरा
सुकुलासुकुटी
धैादही
ल: / नापानी
ला:मासु
म्येय् लाराँगाको मासु
खाया लाकुखुराको मासु
दुकुची लाबोकाको मासु
फाँया लाब‌‌ंगुरको मासु
लाभा / लाबा / लबालसुन
हलूहलेदो
जीजिरा
चिनुन
बेचिविरेनुन
मल्ताखुर्सानी
मलय्मरीच
अय्‌लाःरक्सी
थ्वँजाँड
बजां / बझांहुक्का तम्माखु

सम्बन्ध

नेपालभाषानेपाली
मां / अमा / माआमा
अबु / बा / अब्वाबुवा
अजि / बज्यय्हजुरआमा
अजा / बाज्याहजुरबुवा
पासासाथी
दाजुदार्इ
किजाभार्इ
तता / अतादिदी
केहेँबहिनी
कलाः / मिसा / तिरिमयेजुश्रीमती
भाःतश्रीमान्
पाजुमामा (आमापट्टीको दाजुभाई) फूपाजु (बुवापट्टीको दिदीबहिनीको श्रीमान्)
मलेजुमाइजु
निनिफूपु
त:माठूली आमा
चमा / चाँकान्छी आमा
त:बाठूलो बुबा
ककासानो बुबा
काय्छोरा
म्ह्याय्छोरी
काय्‌चाभतिजा
म्ह्याय्‌चाभतिजी
भि‌न्चाभान्जा / भान्जी
छय्नाती / नातीनि
भौबुहारी
सस:मा / सस्मांसासु आमा
सस:बा / सस्बासासु बुवा
सस:ससुराली
जिलाजंज्वार्इ

रंग

नेपालभाषानेपाली
तुइयुसेतो
हाकुगुकालो
ह्याँगूरातो
वाउँहरियो
वचुनीलो
भसुँपहेँलो
सिउगुखैरो

शरीर

नेपालभाषानेपाली
म्हशरीर
छ्यंटाउको
सँ /साँकपाल
न्ह्यपुदिमाग
कपः /कपाःनिधार
मिखाआँखा
ख्वाः / ख्वःअनुहार
न्यताःगाला
न्हाय्नाक
म्हुतुमुख
वादाँत
म्येँजिबो
मन्चाचिउँदो
ल्हाःहात
पातिंऔंला
पसअन्जुली
ब्वःल / बोहोलकुम
प्वाःपेट
तुतिखुट्टा
लुसिनङ
जँ / जाँढाँड
खम्पाखुट्टाको पाखुरा

बाहरी कड़ियाँ

🔥 Top keywords: जय श्री रामराम नवमीश्रीरामरक्षास्तोत्रम्रामक्लियोपाट्रा ७राम मंदिर, अयोध्याहनुमान चालीसानवदुर्गाअमर सिंह चमकीलामुखपृष्ठहिन्दीभीमराव आम्बेडकरविशेष:खोजबड़े मियाँ छोटे मियाँ (2024 फ़िल्म)भारत के राज्य तथा केन्द्र-शासित प्रदेशभारतीय आम चुनाव, 2024इंडियन प्रीमियर लीगसिद्धिदात्रीमिया खलीफ़ाखाटूश्यामजीभारत का संविधानजय सिया रामसुनील नारायणलोक सभाहनुमान जयंतीनरेन्द्र मोदीलोकसभा सीटों के आधार पर भारत के राज्यों और संघ क्षेत्रों की सूचीभारत के प्रधान मंत्रियों की सूचीगायत्री मन्त्ररामायणअशोकप्रेमानंद महाराजभारतीय आम चुनाव, 2019हिन्दी की गिनतीसट्टारामायण आरतीदिल्ली कैपिटल्सभारतश्रीमद्भगवद्गीता