Jutrowne jěchanje
Jutrowne jěchanje je nabožny jutrowny nałožk Serbow w katolskej kónčinje mjez Budyšinom, Kamjencom a Wojerecami. Jutrownu njedźelu hromadźa so muscy křižerjo při wósom katolskich farskich cyrkwjach a w klóštrje Marijina hwězda, zo bychu w formje procesiona a ze žohnowanjom fararja spěwajo poselstwo „Chrystus z mortwych stanył je“ do susodneje wosady donjesli.
Podobne nabožne nałožki eksistuja tež w Starobayerskej a Frankowskej, w Hornjej Šleskej, sewjernej Čěskej (Mikulášovice) a na Morawje.[1]
Křižerjo we Łužicy
W hornjołužiskich kónčinach mjez Wojerecami, Kamjencom a Budyšinom přiwabja jutrowne jěchanje kóžde lěto wjele wopytowarjow do regiona. Tuchwilu eksistuja štyri čarow, hdźež so partnerske wosady wopytaja, a jedyn procesion bjez partnera. Tradicionelne čary su:
- Ralbicy–Kulow
- Chrósćicy–Pančicy-Kukow
- Radwor–Baćoń
- Njebjelčicy–Wotrow
- Budyšin–Radwor (bjez wotmołwneho wopyta)
Procesion z Kulowa je jenički, při kotrymž so tež němscy křižerjo wobdźěleja. Radworscy mjez 1776 a 1882 njejěchachu. Wot 1882 hač do załoženja Baćońskeje wosady 1892 podachu so přez Bronjo, Kamjenej, Wulku Dubrawu a Brěmjo do susodneje Zdźěrje. Samo w poslednim wójnskim lěće 1945 jěchachu někotři Kulowscy, Klóšterscy, Chróšćanscy, Njebjelčanscy, Ralbičanscy a Wotrowscy křižerjo do susodneje wosady a buchu při tym wot sowjetskich lětadłow wobkedźbowani.[2]
Dalše jutrownje jěchanje přewjedźe so we Wostrowcu, hdźež wobsteji wot lěta 1628 sem nałožk wusywneho jěchanja mjez Wostrowcom a klóštrom Marijiny doł.[3] Kónc 1990tych lět je so stary nałožk tež w ewangelskej Delnjej Łužicy mjez Cerkwicu a Radyńcom pola Lubnjowa zaso wožiwił.[4]
Ličby
Kulowski ćah je tradicionelnje najwjetši w Serbach, procesionaj z Budyšina a Baćonja stej najmjeńšej.
| procesion | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 | 2005 | 2010 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2021 | 2022 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Baćoń | 34 | 14 | 43 | 57 | 83 | 92 | 87 | 87 | 82 | 76 | 78 | 79 | 75 | 76 | 30 | 54 |
| Budyšin | 24 | – | – | – | 69 | 67 | 73 | 60 | 63 | 61 | 67 | 63 | 56 | 64 | 51 | 60 |
| Chrósćicy | 120 | 61 | 110 | 146 | 205 | 224 | 260 | 269 | 275 | 269 | 267 | 264 | 265 | 255 | 168 | 235 |
| Klóšter | 40 | 40 | 46 | 80 | 104 | 108 | 109 | 110 | 108 | 108 | 107 | 107 | 104 | 109 | 63 | 92 |
| Kulow | 208 | 197 | 251 | 398 | 434 | 472 | 444 | 440 | 444 | 418 | 422 | 418 | 393 | 385 | 246 | 363 |
| Njebjelčicy | 52 | 23 | 75 | 94 | 126 | 121 | 130 | 119 | 114 | 120 | 116 | 112 | 102 | 102 | 53 | 104 |
| Radwor | 64 | 55 | 61 | 89 | 124 | 124 | 124 | 118 | 113 | 120 | 123 | 119 | 102 | 104 | 94 | 110 |
| Ralbicy | 105 | 82 | 130 | 242 | 339 | 353 | 313 | 308 | 302 | 302 | 292 | 286 | 292 | 278 | 213 | 267 |
| Wotrow | 56 | 42 | 76 | 101 | 126 | 140 | 132 | 118 | 120 | 124 | 122 | 116 | 116 | 114 | 81 | 104 |
| cyłkownje | 703 | 514 | 792 | 1207 | 1610 | 1701 | 1672 | 1629 | 1621 | 1598 | 1594 | 1564 | 1505 | 1487 | 999 | 1389[5] |
W lěće 2020 njewotměchu so koronapandemije dla prěni raz po skoro 500 lětach žane procesiony. 2021 jěchachu zaso skoro tysac křižerjow, časy procesionow so pak njewozjewichu a dla pandemije běchu lědma přihladowarjo wot wonka na městnje.
Literatura
- Alfons Frencl: Křižerjo. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1992
Nóžki
Wotkazy
Commons: Jutrowne jěchanje – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow