Nicaragua

85°7′W / 13.133°N 85.117°W / 13.133; -85.117

Ti Nicaragua (Espaniol: [nikaˈɾaɣwa]), opisial a ti Republika ti Nicaragua ket ti kadakkelan a pagilian iti ismo ti Tengnga nga Amerika, a pagbeddengan babaen ti Honduras iti amianan, ti Karibe iti daya, Costa Rica iti abagatan, ken ti Taaw Pasipiko iti laud. Ti Managua ket ti kapitolio ken kadakkelan a siudad ti pagilian ken ti pay maikatlo a kadakkelan a siudad idiay Tengnga nga Amerika, kalpasan ti Tegucigalpa ken Siudad ti Guatemala. Ti multi-etniko a populasion ti innem a riwriw ket mairaman dagiti tattao iti tawid nga indehenio, Europeano, Aprikano, ken Asiano. Ti nangruna a pagsasao ket Espaniol. Dagiti patneng a tribu iti Aplaya ti Mosquito ket agsasaoda kadagiti bukodda a pagsasao ken Ingles.

Republika ti Nicaragua República de Nicaragua  (Espaniol)
Wagayway Eskudo
Napili a pagsasao: En Dios confiamos  (Espaniol) "Agtalekkami ti Dios" [1]
Nailian a kanta: Salve a ti, Nicaragua (Espaniol) Kablaawanka, Nicaragua
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Managua 12°6′N 86°14′W / 12.100°N 86.233°W / 12.100; -86.233
Opisial a sasao	Espaniol
Mabigbig a rehional a sasao	Ingles Miskito Rama Sumo Kreol ti Aplaya ti Miskito Garifuna Kreol ti Rama Cay
Grupgrupo ti etniko (2011[2])	69% Mestiso 17% Puraw 9% Nangisit 5% Indihenio
Nagan dagiti umili	Nicaraguano
Gobierno	Unitario a presidensial a batay-linteg a republika
• Presidente	Daniel Ortega (FSLN))
• Bise Presidente	Rosario Murillo
Lehislatura	Nailian nga Asemblia
Wayawaya manipud iti Espania, Mehiko ken ti Pederal a Republika ti Tengnga nga Amerika
• Nairangarang	15 Septiembre 1821
• Nabigbigan	25 Hulio 1850
• manipud iti Umuna nga IMperio ti Mehiko	1 Hulio 1823
• manipud iti Pederal a Republika ti Tengnga nga Amerika	31 Mayo 1838
• Rebolusion	19 Hulio 1979
• Agdama a batay-linteg	9 Enero 1987[3]
Kalawa
• Dagup	130,375 km2 (50,338 sq mi) (Maika-96)
• Danum (%)	7.14
Populasion
• Senso idi 2012	6,167,237[4]
• Densidad	51/km2 (132.1/sq mi) (Maika-155)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2017
• Dagup	$35.835-bilion[5]
• Tunggal maysa a tao	$5,755[5]
GDP (nominal)	Karkulo idi 2017
• Dagup	$13.748-bilion[5]
• Tunggal maysa a tao	$2,207[5]
Gini (2009)	45.7[6] kalalainganna
HDI (2015)	0.645[7] kalalainganna · Maika-125
Kuarta	Córdoba (NIO)
Sona ti oras	UTC−6 (CST)
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	+505
Kodigo ti ISO 3166	NI
TLD ti internet	.ni

Kasisigud a tinagtagitao babaen dagiti nadumaduma nga indihenio a kultura manipud kadagiti ugma a panawen, pinarukma ti Imperio nga Espaniol ti rehion idi maika-16 a siglo. Nakagun-od ti Nicaragua iti wayawya manipud iti Espania idi 1821. Ti Aplaya ti Mosquito ket simmurot iti sabali a dalan iti pakasaritaan, kinolonia daytoy dagiti Ingles idi maika-17 a siglo ken kalpasanna tinurayan daytoy dagiti Briton, ken dagiti bassit panagsasarak kadagiti Espaniol idi maika-19 a siglo. Daytoy ket nagbalin a maysa a nawaya a teritorio ti Nicaragua idi 1860 ken ti akin-amianan unay a partena ket kanungpalan a naiyakar iti Honduras idi 1960. Manipud iti pannakawayawayana, ti Nicaragua ket napanen kadagiti paset ti panawen iti riribok iti politika, diktatoria, ken dagiti didigra—dagiti kangrunaan a gapuanan a nakaiturongan ti Yaalsa ti Nicaragua kadagiti tawen ti 1960 ken 1970 ken ti Gubat Contra kadagiti tawen ti 1980. ti Nicaragua ket maysa a representatibo a demokratiko a republika.

Ti panaglalaok dagiti tradision ti kultura ket nakapataud iti adu a dibersidad iti folklore, luto, musika, ken literatura, a naisangsangayan ti literatura gapu kadagiti literario a kontribusion dagiti mannaniw ken mannurat a Nicaraguano, a kas ni Rubén Darío. Ammo akas ti "daga dagiti danaw ken dagiti bulkan",^[8][9] Ti Nicaragua ket ayan pay ti maikadua a kadakkelan a katuduan a bakir iti Kaamerikaan. Ti pagilian ket bukod a nagisaad iti gandat nga addaanto iti 90% iti maparo nga enerhia babaen ti tawen ti 2020.^[10] Ti dibersidad ti biolohia, nabara a klima ti tropiko ken dagiti aktibo abulkan ket mangaramid iti Nicaragua iti maysa nga umad-adu a nadayeg a papanan dagiti turista.^[11][12]