Сакалаат диэн какао мас туораахтарыттан астаммыт чочуйуллубут уонна чочуйуллубатах астар. Десерт быһыытынан, торттарга, уонна мороженайдары оҥорорго туттуллар, ону тэҥэ бэйэтэ атыыланар - батончик быһыытынан уонна итии сакалаат - убаҕаһынан эмиэ баар буолааччы. Амтана минньигэс буолар тоҕо диэн оҥоһуллуутугар саахар уонна үүт туттуллар.
Билигин үс арааһа тарҕаммыт - маҥан, үүт уонна хара сакалаат. Маҥан сакалааты оҥорорго какао туттуллубат, какао арыыта туттуллар. Хара сакалаат амтана какао амтаныгар быдан чугас.
ААУо диэн мас ууһа, киин уонна Соҕуруу Америка буолар. Индейцы Майя, онтон ацтеканы үйэ ацтеканы уу кытары булкуйан мээккэлээбиттэр, онтон бу суумаҕа Горькай переһи эбэн биэрбиттэр. Ол түмүгэр тымныы иһэргэ аналлаах сытыы, сытыы утах иһиллибитэ.
Ордук элбэхтик көрсөр версиятынан,» шоколад "диэн тыл ацтек тыла (щоколадль) буолар, ол аата" горькая уу» (xocoli "хомолтолоох», куормат" уу»), эбэтэр " утах для взводания». Онуоха сөптөөх тыл колониализм иннинээҕи биир да текстэригэр сөп түбэспэт, кини олоруута-гипотеза лингвистара.
Европаҕа утах какао 1520- с сыллартан биллэр; Европа омуктарыттан бастакынан консад Эрнсан Кортес. Тымныы уонна Горькай оннугар, Европаҕа ити утах ХVII үйэ саҕаланыытыгар итии уонна минньигэс буолар. Таңара үйэтин тухары итии шоколадынан айаннаан иһэн ордук кыараҕас соҕус дьон эбит.
Аныгы кэм устуоруйатыгар голландец Кондрад Йоханн ван Хутен аһыллыбыта, 1828 сыллаахха чэпчэки атыыга арыы курдук чэпчэки көрүҥүн сүтэрбит. Бу арыйыы Европа шоколадын рационыттан сыыйа- баайа соһон таһаарбыт кытаанах шоколады оҥорорго сөп. Бастакы плитка шоколад 1842 сыллаахха Бристолга (Великобритания) оҥоһуллубута, ол эрээри урут француз кондитера Жан Пьетрга кытаанах шоколады ылбыттара.
1875 сыллаахха Данил Петер үгүс табыллыбатах эксперименнэр кэннилэриттэн, кэлин, кураанах үүтү компонент ахсааныгар киирэн, бастакы үүт шоколад ылар кыахтаммыта, сотору ити бородуукта оҥорон таһаарыыта үс нестерга тэҥнэспитэ. Өссө 4 сылынан атын швейцарец, Родолф Линдт маасса шоколаднай маассатын түмүктээһини аан бастаан баһылаабыт. Бу арыйыылар швейцарскай кондитердарга шоколад оҥорон таһаарыыга муода сокуону оҥорооччуларынан биллэрдилэр.
XIX үйэ саҥатыгар итии шоколад аптекаларга силбэһии уонна сэргэхсийии быһыытынан атыыламмыта. Шокоголикларнинг ўзлари ҳақидаги (англ.)руск.» , "шоколад ыарыылаах аддикцияны ыҥырар кыахтаах" диэн туох да туоһута суох. Шоколад диэн санаа үрдүүр төрүөттэрэ баччааҥҥа диэри бүтэһиктээхтик быһаарылла илик.
Шоколад састаабыгар улахан арыы уонна саахар (27 г уонна 54 г, онно сөп түбэһиннэрэн 100 г шоколадка киирэр, онон наһаа барыыстаах буолууну аҕалар. Немец суруналыгар ыытыллыбыт чинчийиилэргэ олоҕуран, Горькай сорох көрүҥнэригэр каадыр ис хоһооно эмиэ үрдээн, доруобуйаҕа кутталы үөскэтиэн сөп.[1]
Шоколад веществолаах, кинилэр кыһыл арыгы уонна виноградка эмиэ бааллар. Сорох муус устар киһи сүрэҕэр уонна тымырыгар туһалаахтар, ол эрээри эргиллиини туоһулуур дааннайдар бааллар. Оксалаттар курдук үрдүк ис хоһоонноохторуттан кинилэри бас- көс дьоннорго сүбэ- ама биэрбэттэр,таастары буортулуур кутталга киирэр.
Шоколад диэн клиникаҕа Христиан Альбрехт диэн клиникаҕа эксперимеҥҥэ киһи харабылын кутталын биллэрдэ.
Wikimedia Commons[[Commons:Category:{{{1}}}|Сакалаат]] Биики Хааһахха
Халыып:WiktionaryХалыып:Cookbook
Халыып:Spoken article
