Бадам (өсімдік)

Бадам
	;
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Өсімдіктер;
Бөлімі:	Жабық тұқымдылар;
Табы:	Қос жарнақтылар;
Тұқымдасы:	Раушан гүлдер;
Тегі:	Алхорылар;
Екі-есімді атауы
	Prunus dulcis; (Mill.) D.A.Webb (1967)

Бадам (лат. Prunus dulcis, бұрын — Prunus amygdalus немесе Amygdalus communis) - раушангүлділер тұқымдасына жататын жеміс (бадам жаңғағы) ағашы не әсемдік үшін өсірілетін бұта.

Таралуы

Ауа райы бір қалыпты жылы болатын және субтропиктік аймақта, Орта Азия мен Монголияда, Қытайдың орталық таулы аудандарында бадамның 40-қа жуық жабайы түрі өседі. КСРО-да мұның 16 түрі бар, оның екеуі жеміс үшін өсіріледі.

Биологиялық сипаттамасы

Бадам - жылу мен жарық сүйгіш әсемдік, қуаңшылық пен аязға да төземдінің өзі қыста 26-27°С суыққа тәзеді, ал шырын жүрген кезде гүл жаратын бүрі 19°С суықта тіршілігің тоқтатады. Сондай-ақ гүл жаруы аяқталар кездегі 2°С, ал жеміс салар кездегі 1°С суықтық бадамның одан әрі өсуіне зор зиян тигізеді. Далалық Бадам ерте гүлдейтін бұта,әсемдік үшін өсіріледі. Қарапайым бадамның биіктігі 6-10 м,жемісі тәтті не қышқылтым, дәнінде 72 % майы бар. Дәні тағам өнеркәсібінде, майы дәрі дайындау үшін пайдаланылады. Бадамды тұқымынан өсіруге не вегетативтік жолмен көбейтуге болады. Оны бақта қатар аралығын 6Х9, ңайтқыш шашылып, топырағы өнделеді, өсімдік зиянкестері мен кеселіне қарсы шаралар жүргізіледі. Бадамның көп тараған сорттары: Десертный, Ялтинский, Никитинский-62, Лангедок (Оңт. Франциядан әкелінді), Дрейк, Нонпарель (Калифорниядан әкелінді), Никитский урожайный, Чуянгинский - 51, Р.Консайский-565^[1].

Синонимдар

Amygdalus communis L.
Amygdalus dulcis Mill.
Prunus amygdalus Batsch
Prunus communis (L.) Arcang.

Өндіруі

Әлемде өндіру көлемі жылдар бойынша (мың тонна)
1965	615
1970	687
1975	762
1980	926
1985	1152
1990	1321
1995	1019
2000	1468
2005	1839
2006	1999
2007	2215
2008	2435
2009	2362
2010	2539
2011	2005

15 ең ірі бадам өндіретін ел және өндіру көлемі (мың тонна)
Ел	1985	1995	2005	2009	2010	2011
АҚШ	352	276	703	1162	1414	731
Испания	287	159	218	282	221	212
Иран	59	79	109	128	158	168
Италия	105	90	118	114	108	105
Марокко	30	45	70	104	102	131
Сирия	34	34	229	97	73	130
Тунис	51	35	43	60	52	61
Түркия	38	37	45	55	55	70
Алжир	10	20	45	47	39	50
Грекия	57	57	48	44	33	30
Ауғанстан	9	9	15	43	56	61
Қытай	13	19	25	35	38	42
Ливан	7	28	28	30	28	36
Пәкістан	28	49	23	26	22	21
Ливан	15	27	25	25	30	38