Banky Iraisam-Pirenena
Ny Banky Iraisam-Pirenena na Banky Maneran-Tany (anglisy: World Bank; frantsay: Banque Mondiale) dia fikambanana ara-bola iraisam-pirenena manome fampindramam-bola ho an' ny firenena an-dalam-pandrosoana ho fampandrosoana ny tetikasa fampiasam-bola. Noforonina ity banky ity mba hiadiana amin' ny fahantrana amin' ny alalan' ny fanomezana fanampiana sy famatsiam-bola ary torohevitra ny firenena sahirana.
Ny Banky Iraisam-Pirenena dia ahitana fikambanana roa - ny dia Banky Iraisam-Pirenena ho an' ny Fanarenana sy ny Fampandrosoana (frantsay: Banque internationale pour la reconstruction et le développement – BIRD) sy ny Fikambanana Iraisam-Pirenena momba ny Fampandrosoana (frantsay: Association internationale de développement – AID) - izay noforonina mba hiadiana amin' ny fahantrana amin' ny alalan' ny fanomezana fanampiana sy famatsiam-bola ary torohevitra ho an' ny firenena sahirana.
Ny Banky Iraisam-Pirenena dia ampahany amin' ny "Vondron' ny Banky Iraisam-Pirenena" (frantsay: Groupe de la Banque mondiale) izay ahitana fikambanana ara-bola iraisam-pirenena 5 amin' ny fitambarany:
- ny Banky Iraisam-Pirenena ho an' ny Fanarenana sy Fampandrosoana (frantsay: Banque internationale pour la reconstruction et le développement – BIRD; anglisy: International Bank for Reconstruction and Development – IBRD);
- ny Fikambanana Iraisam-Pirenena ho an' ny Fampandrosoana (frantsay: Association internationale de développement – AID; anglisy: International Development Association –IDA);
- ny Fikambanana ara-Bola Iraisam-Pirenena (frantsay: Société financière internationale);
- ny Masoivoho Marolafy Fiantohana ny Fampiasam-Bola (frantsay: Agence multilatérale de garantie des investissements);
- ny Foibe Iraisam-Pirenena momba ny Famahana ny Fifanolanana momba ny Fampiasam-Bola (frantsay: Centre international pour le règlement des différends relatifs aux investissements).
Ny roa amin' ireo no mamorona ny Banky Iraisam-Pirenena, dia ny Banky Iraisam-Pirenena ho an' ny Fanarenana sy ny Fampandrosoana (frantsay: Banque internationale pour la reconstruction et le développement – BIRD) sy ny Fikambanana Iraisam-Pirenena momba ny Fampandrosoana (frantsay: Association internationale de développement – AID).
Ny foiben' ny Banky Iraisam-Pirenena dia any Washington, D.C. (Etazonia) ary ny eo an-toeram-piasana dia any Geneva (Soisa).
Ny Banky Iraisam-Pirenena dia tarihin' ny tale mpitantana sy ny filohan' ny "Vondron' ny Banky Iraisam-Pirenena" izay samy fidian' ny Filankevi-Pitantanan' ny Vondrona Banky Iraisam-Pirenena. Izy io dia iray amin' ireo sampana manokana ao amin' ny rafitry ny Firenena Mikambana. Isan-taona izy dia mamoaka lahatsoratra momba ny lohahevitra fampandrosoana ao amin' ny Tatitra momba ny Fampandrosoana maneran-tany. Mampiasa ny mpikaroka ihany koa izy (eo amin' ny ampahefatry ny mpiasa 9 200 eo ho eo no manana diplôma dôktôrata).
Ny BIRD/IBRD, izay sampana lehibe ao amin' ny Banky Iraisam-Pirenena, dia misy firenena mpikambana miisa 189 amin' izao fotoana izao.
Ny Banky Iraisam-Pirenena dia niorina niaraka tamin' ny Tahirim-Bola Iraisam-Pirenena tamin' ny taona 1944 nandritra ny Fihaonambe tao Bretton Woods (angisy: Bretton Woods Conference; frantsay: Conférence de Bretton Woods). Taorian' ny fanombohana miadana, ny fampindramam-bola voalohany nataony dia ilay tany Frantsa tamin' ny taona 1947. Tamin' ny taompolo 1970 dia nifantoka tamin' ny fampindramam-bola any amin' ny firenena an-dalam-pandrosoana izy, ary niala tamin' io anjara fanirahana io tamin' ny taompolo 1980. Tao anatin' ny 30 taona farany dia nampidiriny tao amin' ny fampindramam-bolany ny fikambanana tsy miankina amin' ny governemanta (frantsay: organismes non gouvernementaux - ONG) sy ny fikambanana mpiaro ny tontolo iainana. Ny paikadiny amin' ny fampindramam-bola dia misy fiantraikany amin' ny "tanjon' ny fampandrosoana maharitra" (anglisy: Sustainable Development Goals) ary koa ny fiarovana ny tontolo iainana sy ny sôsialy.
Hatramin' ny taona 2022, filoha iray sy tale mpanatanteraka miisa 25 no mitantana ny Banky Iraisam-Pirenena, ary misy filoha lefitra miisa 29 izay samy manana ny andraikiny. Ny IBRD sy ny IDA dia manana firenena mpikambana miisa 189 sy 174 avy. I Etazonia, i Japana, i Sina, i Alemaina ary ny Fanjakana Mitambatra (United Kingdom) no manana fahefana mifidy be indrindra. Ity banky ity dia mikendry ny fampindramam-bola amin' ny firenena an-dalam-pandrosoana mba hampihenana ny fahantrana. Ity banky ity koa dia mandray anjara amin' ny fiaraha-miasa sy amin' ny hetsika maro eran-tany, sady mandray anjara amin' ny fiatrehana ny fiovan' ny toetrandro.
Ny Banky Iraisam-Pirenena dia voatsikera ho mampiroborobo ny fidangan' ny vidim-piainana sy manimba ny fampandrosoana ny toekarena, ka niteraka fihetsiketseham-panoherana izany tamin' ny taona 1988 sy 2000.