Kôrea Atsimo
| 대한민국 / 大韓民國 ((ko)) | |||||
| Daehan Min-guk ko | |||||
| Repoblikan'i Kôrea ((mg)) | |||||
| |||||
| Teny filamatra : 널리 인간세상을 이롭게 하라 (홍익인간) Korea mihetsika | |||||
 | |||||
| Teny ofisialy | Fiteny koreanina | ||||
| Renivohitra | Seoul 37°35′N, 127°0′E | ||||
| Tanàna ngeza indrindra | Seoul | ||||
| Fitondrana sy governemanta - Filoha - Praiministra | Repoblika Moon Jae-in (문재인 , 文在寅) Kim Boo-kyum (김부겸 , 金富謙) | ||||
| Velarantany - Tontaliny - Rano (%) | faha 107 99 274 km² 0,3% | ||||
| Isam-ponina - Tontaliny (2008) - hakitroka | faha 25 49 232 844 mpo. 480 mpo./km² {{{1}}} | ||||
| Anaran'ny mponina | Kôreanina | ||||
| IDH (2006) | Mihakatra 0,928 (élevé) faha 25} | ||||
| Sandam-bola | Won(원, KRW, ￦) (KRW) | ||||
| Faritr'ora | UTC +9 | ||||
| Hiram-pirenena | Aegukga | ||||
| Valan-tsehatra internet | |||||
| Antso an-tariby | +82 | ||||
I Kôrea Atsimo dia firenena ao amin' ny faritra atsimon' ny Saikanosy Kôreanina, ao Azia Avaratra-Atsinanana. Ny renivohiny dia i Seoul. Ny anarana ôfisialin' ny Repoblikan' i Kôrea Atsimo dia Repoblikan' i Kôrea amin' ny teny malagasy ary 대한민국 / Daehan Minguk amin' ny fiteny kôreanina. Miaina ao amin' ny renivohi-pirenena Seoul ny 50 %n' ny Kôreanina Tatsimo. Anisan' ny tanàna be mponina indrindra eto an-tany ny tanànan' i Seoul, ary ny lahatsoratra sasany dia milaza fa izy io no tanà na lehibe indrindra eto an-tany manaraka amin' i Tokyo ao Japàna[1].
Tantara
Ny tantaran' ny Kôrea Atsimo dia nanomboka tamin' i Gojoseon Dangun Wanggeom. Resin' ny Sina entin' ny fiankohonana Han ny Gojoseon. Rehefa nitontongana tokoa i Gojoseon dia maro ny firenena nipoitra toa an' i Buyeo sy i Okjeo sy i Dongyae ary i Samhan. I Baekje sy i Goguryeo ary i Silla no nahery indrindra tamin' izy ireo. Ny fe-potoana nisian' ireo fanjakana ireo dia antsoina hoe Fotoan' ny Fanjakana Telo.
Resin' i Silla niaraka tamin' ny mpanohana Sinoa nentin'ny fiankohonana Tang ny Fanjakana Goguryeo ary Baekje, ary navondron' i Silla ho tokana ireo fanjakana telo ireo.
Nisy fanjakana iray hafa Balhae izay noforonin' i Dae Jo-Young. Ny fe-potoana iombonana nisy an'i Balhae sy Silla dia antsoina hoe Fotoan'ny Fanjakana Tavaratra sy Tatsimo. Nahatonga ny fiforonan' ny firenena vaovao nantsoina hoe Goryeo ny fikomiana tao amin' ny Fanjakan' i Silla. Resin' i Môngôlia ny Fanjakan' i Goryeo.
Tany amin' ny faram-paran' ny fotoana nanjakan' i Goryeo dia nisy ny mpitondra tafika lehibe Lee Seong-Gye. Nibaiko azy hitoetra ao Yodong ny mpanjakan' i Goryeo fa nanohitra izany izy. Na dia izany aza dia Nankany Yodong izy azy nitoetra tao, fa niverina tany Goryeo izy ary nikomy. Nahomby ny fikomiany ary nanorona ny firenena Joseon izy. Ny mpanjaka voalohan' i Joseon, Taejo dia nanova ny renivohitra ho any Hanyang (Seoul ankehitriny).
Ny mpanjaka Joseon fahaefatra, Sejong, dia namorona ny abidy koreanina Hangeul. Ny mpanjaka faharoa ambin' ny roapolo Jeongjo dia nanangana ny rovan' i Hwaseong tao Suweon. Ny mpanjaka fahaenina ambin' ny roapolo Gojong dia nanova ny anaran' ny firenena ho Empiran' i Kôrea. Rehefa nihanalefaka ny fahefan' ny empira dia nanafika ilay firenena i Japàna ary nitoetra tao nandritra ny 35 taona ka tsy niala tao raha tsy tamin' ny faran' ny Ady Lehibe Faharoa tamin' ny 1945. Nipoaka tamin' ny 1950 ny Ady Kôreanina ka vokatr' izany dia voazara roa ny firenena: Korea Avaratra ary Kôrea Atsimo.
Jeôgrafia
Ny Kôrea Atsimo dia ao atsinanan' i Azia. Ireo firenena manodidina azy dia Japàna any atsinanana; Kôrea Avaratra izay mizara sisintany aminy ary Sina izay any andrefany. Ao atsimon' ny tanjona Kôreanina no misy azy. Tany be tendrombohitra i Kôrea Atsimo ary, ary maro ny nosy madinika tsy lavitry ny morontsirany. Ny renivohi-pirenena Seoul dia akaikin' ny sisin-tany koreanina tavaratra. Ny nosy lehibe indrindra dia ny nosin' i Jeju ary ny tendrombohitra avo indrindra dia i Hallasan ao Jeju.
Ny Kôrea Atsimo dia maka ny faritra atsimon'ny Saikanosy Kôreanina izay miitatra 1 100 km avy amin' ny tanibe Aziatika. Ny saikanosy be tendrombohitra dia voadidin' ny Ranomasina Mavo any andrefany, ny Ranomasin' i Japana any Atsinanany. Ny tanjony atsimo dia ao amin' ny Lakandrano Kôreanina ary ny Ranomasin' i Sina Atsinanana.
Ny firenena ary nosiny rehetra dia eo anelanelan' ny laharam-pehintany faha-33 hatramin' ny faha-39 ary amin' ny laharan-jarahasina faha-124 ary faha-130. Ny velarantaniny manontolo dia 100 032 km².[2]
Ny Kôrea Atsimo dia azo zarazaraina ho faritra efatra lehibe: ny faritra atsinanana izay ahitana tangorom-bohitra avo ary tany lemaka amin' ny morontsiraka; ny faritra andrefana izay ahitana tany lemaka mivelatra amin' ny morontsiraka, renirano ary havoana; ny faritra atsimo andrefana izay ahitana tendrombohitra sy lohasaha; ny faritra atsimo atsinanana izay ahitana ny tany lemaka manodidina ny renirano Nakdong.[3]
Tendrombohitra izay tsy mety ovaina ho tanim-boly no ankabeazan'ny tany ao Kôrea Atsimo. Ireo tany lemaka izay hita eo amin'ny faritra andrefana ary atsimo atsinanana dia 30% monja ny velarantany manontolo.
Lavitry ny morontsiraka andrefana ary atsimo atsinanan' i Kôrea Atsimo dia ahitana nosy telo arivo eo ho eo. Eo amin' ny 100 km miala ny morontsiraka atsimon' i Kôrea Atsimo ny nosin' i Jeju. Io no nosy lehibe indrindra ny firenena, izay manana velarantany 1 845 km tora-droa. Ao Jeju ihany koa no ahitana ny tendrombohitra avo indrindra ao Kôrea Atsimo: ny Hallasan izay volkano efa maty izay manana haavo 1 950 m. Ny toerana atsinanana indrindran' i Kôrea Atsimo dia ny Ulleungdo ary ny Vato Liancourt (Dokdo/Takeshima), ary ireo toerana atsimo indrindra dia ny Marado ary ny Vato Socotra.[3]
Ahitana valam-pirenena roapolo ary toerana malaza toa ny Sahan-diten' i Boseong, ny Vala Ekolojikan' ny Hoalan' i Suncheon ary ny Valam-pirenen' i Jirisan.[3]
Toetany
Ny Kôrea Atsimo dia manana toetany ara-kôntinanta ary toe-tany sobtrôpikaly mandomando voanjadian' ny mosao Aziatika Tatsinanana. Ny fotoan' ny orana dia ny faran' ny Jona hatramin' ny faran' ny volana Jolay. jangma no iantsoana izany fotoana izany. Mety ho mangatsiaka be ny andro ririnina ary mety hilatsaka ambanin' ny -20 °C ny mari-pana amin' ny faritra any afovoan-tany. Ao Seoul ,ny mari-pana amin' ny volana Janoary dia -7 °C hatramin'ny 1 °C ary ny mari-pana amin' ny volana Aogositra dia eo amin' ny 22 hatramin' ny 30 °C. Ambony kokoa ny maripanan-dririnina amin' ny morontsiraka atsimo, ary ambany kokoa izy amin' ny afovoan-tany izay be tendrombohitra.[4]
Mety ho hafana sady mando ny andro fahavaratra amin' ny mari-pana izay mety mihoatra ny 30 °C na aiza na aiza ao amin' ny firenena. Ahitana karazam-potoana efatra ao Kôrea Atsimo: lohataona, fahavaratra, fararano ary ririnina. Ny lohataona dia manomboka amin' ny faran' ny volana Martsa hatramin' ny volana Mey, ny fahavaratra dia avy amin' ny Mey hatramin' ny Septambra, ny fararano dia Septambra hatramin' ny Novambra ary ny ririnina dia manomboka amin' ny Novambra hatramin' ny fisasahan' ny volana Martsa.
Tonga eo anelanelan' ny Jiona sy Septambra ny ankamaroan' ny latsak' orana. Ny morontsiraka atsimo dia iharan' ny rivodoza amin' ny faran' ny fahavaratra izay miteraka rivotra mahery, oram-batravatra ary tondra-drano. Ny latsak' orana isan-taona eo amin' ny 1 370 mm any Seoul ka hatramin' ny 1 470 mm any Busan.
Fizaran-taona
Azo aseho an-tsary toy izao ny fizaran-taona:
| Volana | Des | Jan | Feb | Mar | Apr | Mey | Jon | Jol | Aog | Sep | Okt | Nov |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Latsak'orana | Maina/misy oram-panala | Manorana | ||||||||||
| Mari-pana | Mangatsiaka | Mafana | Antonony | |||||||||
| Fizaran-taona | Mangatsiaka/maina | Mafana/maina | Manorana | |||||||||
| Fampahalalana mikasika ny toe-tanin'i Korea Atsimo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Volana | Jan | Feb | Mar | Apr | Mey | Jio | Jol | Aog | Sep | Okt | Nov | Des | Taona |
| Ambony indrindra °C (°F) | 23.6 | 24.5 | 28.2 | 33.7 | 37.4 | 38.0 | 39.9 | 41.0 | 37.5 | 32.1 | 28.0 | 23.3 | Endrika:Max/12 |
| Ambany indrindra °C (°F) | −32.6 | −27.9 | −23 | −14.6 | −4.7 | −1.7 | 4.4 | 3.3 | −2.3 | −9.9 | −18.7 | −26.8 | Endrika:Min/12 |
| Source: [5] | |||||||||||||
| Volana | Mari-pana | Daty | Toerana |
|---|---|---|---|
| Janoary | 23.6 °C (74.5 °F) | 7 Janoary 2020 | Jeju City, Faritanin'i Jeju |
| Febroary | 24.5 °C (76.1 °F) | 21 Febroary 2004 | Jeju City, Faritanin'i Jeju |
| Martsa | 28.2 °C (82.8 °F) | 9 Martsa 2013 | Jeonju, Faritanin'i Jeolla Avaratra |
| Aprily | 33.7 °C (92.7 °F) | 28 Aprily 2005 | Uljin, Gyeongsang Avaratra |
| Mey | 37.4 °C (99.3 °F) | 31 Mey 2014 | Daegu City, Faritanin'i Daegu |
| Jona | 38.0 °C (100.4 °F) | 26 Jona 1958 | Daegu City, Faritanin'i Daegu |
| Jolay | 39.9 °C (103.8 °F) | 27 Jolay 2018 | Uiseong, Gyeongsang Avaratra |
| Aogositra | 41.0 °C (105.8 °F) | 1 Aogositra 2018 | Hongcheon, Faritanin'i Gangwon |
| Septambra | 37.5 °C (99.5 °F) | 1 Septambra 1944 | Daegu City, Faritanin'i Daegu |
| Oktobra | 32.1 °C (89.8 °F) | 1 Oktobra 1977 1 Oktobra 1999 | Mokpo, Faritanin'i Jeolla Atsimo Jeju City, Faritanin'i Jeju |
| Novambra | 28.0 °C (82.4 °F) | 8 Novambra 1920 2 Novambra 2010 | Jeonju, Jeolla Avaratra Seogwipo, Jeju |
| Desambra | 23.3 °C (73.9 °F) | 3 Desambra 2018 | Jeju City, Jeju |
| Volana | Mari-pana | Daty | Toerana |
|---|---|---|---|
| Janoary | −32.6 °C (−26.7 °F) | 5 Janoary 1981 | Kaontian'i Yangpyeong, Faritanin'i Gyeonggi |
| Febroary | −27.9 °C (−18.2 °F) | 6 Febroary 1969 | Chun Cheon, Faritanin'i Gangwon |
| Martsa | −23.0 °C (−9.4 °F) | 8 Martsa 1983 | Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang |
| Aprily | −14.6 °C (5.7 °F) | 2 Aprily 1972 | Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang |
| Mey | −4.7 °C (23.5 °F) | 16 Mey 1977 | Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang |
| Jona | −1.7 °C (28.9 °F) | 1 Jona 2010 | Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang |
| Jolay | 4.4 °C (39.9 °F) | 5 Jolay 1976 | Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang |
| Aogositra | 3.3 °C (37.9 °F) | 27 Aogositra 1977 | Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang |
| Septambra | −2.3 °C (27.9 °F) | 23 Septambra 1980 | Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang |
| Oktobra | −9.9 °C (14.2 °F) | 25 Oktobra 1982 | Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang |
| Novambra | −18.7 °C (−1.7 °F) | 22 Novambra 1973 | Daegwallyeong, Faritanin'i Pyeongchang |
| Desambra | −26.8 °C (−16.2 °F) | 24 Desambra 1973 | Wonju, Faritanin'i Gangwon |
Pôlitika
I Kôrea Atsimo dia demôkrasia, midika izany fa afaka mifidy ny governemantany ny olona. Ny Filohan' i Kôrea Atsimo dia voafidy mandritra ny dimy taona, ary tsy afaka mijoro fanindroany amin' ny fifidianana filoham-pirenena. Ny filoha ankehitriny dia Moon Jae-In hatramin' ny 10 Mey 2017. Ny filoha teo aloha, Park Geun-Hye, dia natao ho an' ny kolikoly.
Eo ambanin' ny lalàm-panorenana misy azy ankehitriny dia antsoina hoe repoblika fahenin' i Kôrea Atsimo ny fanjakana. Tahaka ny firenena demôkratika maro, ny governemanta Kôreana dia mizara ho sampana telo: fahefana mpanatanteraka, fahefana mpitsara ary fahefana mpanao lalàna. Ny sampana mpanatanteraka sy ny solombavambahoaka dia miasa eo amin' ny sehatra nasiônaly, na dia manao asa ao an-toerana aza ny ministera samihafa ao amin' ny sampana mpanatanteraka. Ny governemanta ao an-toerana dia mahaleotena amin' ny ampahany, ary ahitana vondrona manatanteraka ary manao lalàna ho azy manokana. Ny sampana fitsarana dia miasa eo amin' ny sehatra eram-pirenena ary eo an-toerana.[6]
Fizaràn' ny tany
Ao Kôrea Atsimo dia faritany valo, faritany mizaka tena manokana iray, tanàn-dehibe enina (tanàna mizaka tena izay tao amina faritany), tanàna manokana iray ary tanàn-dehibe mizaka tena iray.
| Anarana | Hangul | Hanja | Isam-ponina | |
|---|---|---|---|---|
| Tanàna manokana (Teukbyeolsi)a | ||||
| Seoul | 서울특별시 | 서울特別市b | 9.830.452 | |
| Tanàn-dehibe (Gwangyeoksi)a | ||||
| Busan | 부산광역시 | 釜山廣域市 | 3.460.707 | |
| Daegu | 대구광역시 | 大邱廣域市 | 2.471.136 | |
| Incheon | 인천광역시 | 仁川廣域市 | 2.952.476 | |
| Gwangju | 광주광역시 | 光州廣域市 | 1.460.972 | |
| Daejeon | 대전광역시 | 大田廣域市 | 1.496.123 | |
| Ulsan | 울산광역시 | 蔚山廣域市 | 1.161.303 | |
| Tanàn-dehibe mizaka tena (Teukbyeol-jachisi)a | ||||
| Sejong | 세종특별자치시 | 世宗特別自治市 | 295.041 | |
| Faritany (Do)a | ||||
| Gyeonggi | 경기도 | 京畿道 | 12.941.604 | |
| Gangwon | 강원도 | 江原道 | 1.545.452 | |
| Chungcheong Avaratra | 충청북도 | 忠淸北道 | 1.595.164 | |
| Chungcheong Atsimo | 충청남도 | 忠淸南道 | 2.120.666 | |
| Jeolla Avaratra | 전라북도 | 全羅北道 | 1.847.089 | |
| Jeolla | 전라남도 | 全羅南道 | 1.890.412 | |
| Gyeongsang Avaratra | 경상북도 | 慶尙北道 | 2.682.897 | |
| Gyeongsang Atsimo | 경상남도 | 慶尙南道 | 3.377.126 | |
| Faritany mizaka tena manokana (Teukbyeoljachi-do)a | ||||
| Jeju | 제주특별자치도 | 濟州特別自治道 | 661.511 | |
Kolontsaina
I Kôrea Atsimo dia ianjadian' ny kolontsain' ny kôntinanta sy ny kolontsaina an-dranomasina noho izy ao anaty saikanosy. Ny kolontsaina kôreanina tatsimo nentin-drazana dia namolavola ny kolontsainan' i Siberia, izay ao amin' ny ampahany avaratr' i Azia Afovoany sy ny faritra atsimon' i Azia Atsimo Atsinanana ary ny firenena mpifanolo-bodirindrina toa an' i Sina.
Fiteny kôreanina
Ny fiteny kôreanina no teny ôfisialy ary fampiasa mahazatra ao Kôrea Atsimo. Maro reo mpahaitsikerafiteny milaza fa ao amin’ ny vondron’ ny teny altaika ilay fiteny. Ny hangul izay ampiasaina amin’ ny fanoratana ny teny kôreanina dia navoakan’ i Sejong tamin’ ny 1446. Io irery ny abidy fanta-datim-piforonana ary fanta-mpamorona.
Jereo koa
Firenena ao Azia:
Afganistàna - Arabia Saodita - Armenia - Azerbaijàna - Bangladesy - Bareina - Botàna - Broney - Emirata Arabo Mitambatra - Filipina - Iemena - India - Indônezia - Iràka - Iràna - Israely - Japàna - Jôrdania - Kambôdia - Katara - Kazakstàna - Kirgizistàna - Kôety - Kôrea Atsimo - Kôrea Avaratra - Laôsy - Libàna - Maldiva - Malezia - Mianmara - Môngôlia - Nepaly - Ômàna - Ozbekistàna - Pakistàna - Palestina (fanjakana) - Rosia - Sina - Singaporo - Siria - Srilanka - Tailandy - Taioàna - Tajikistàna - Torkia - Torkmenistàna - Vietnamy.
Kôntinenta eto an-tany