სამხრეთი კორეა

• ოფიციალური: კორეის რესპუბლიკა.
• კორეული: Taehan Minguk.
• ქვეყნის კოდი: KR.

გამოცხადდა რესპუბლიკა 1948 წელს. 1951-ში შეიჭრა ჩრდილოეთი კორეა, ომი რამდენიმე წელი გრძელდებოდა. 1961 და 1980 წლებში განხორციელდა სამხედრო გადატრიალებები. 1991 წელს ჩრდილოეთ კორეასთან ხელი მოეწერა თავდაუსხმელობის აქტს. 1992 წლიდან გაეროს წევრია. 2000 წლიდან დაიწყო „დათბობის პერიოდი“ მხარეებს შორის.

ქვეყანა მდებარეობს აღმოსავლეთ აზიაში. უკავია კორეის ნახევარკუნძულის სამხრეთი ნაწილი. მოსაზღვრე ქვეყანაა ჩრდილოეთი კორეა.

• ფართობი: 100 339 კვ. კმ.
• ბუნება: უმაღლესი მწვერვალი — ჰალსანი 1950 მ.; მდინარე (კმ) — ნაკტონგ-განგი 520; ტბა — ჩუნგჯუ-ჰო; კუნძული (კვ. კმ) — ჩეჯუდო 1830; კლიმატი — ზომიერი.
• ბუნებრივი რესურსები: ქვანახშირი, ვოლფრამი, გრაფიტი, მოლიბდენი, ტყვია, ჰიდროენერგეტიკული რესურსები.

• სახელმწიფო სისტემა: რესპუბლიკა.
• სახელმწიფოს მეთაური: პრეზიდენტი იუნ სოკ იოლი (2022).
• საკანონმდებლო ორგანო: ერთპალატიანი პარლამენტი (273 წევრი).
• ადმინისტრაციული დაყოფა: ქვეყნის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულებია — 9 პროვინცია (do) და 7 ქალაქი (gwangyoksi).

სამხრეთ კორეის მთავრობის სტრუქტურა განისაზღვრება კორეის რესპუბლიკის კონსტიტუციით. მრავალი დემოკრატიული სახელმწიფოს მსგავსად, [1] სამხრეთ კორეას მთავრობა სამ მიმდინარეობად იყოფა. ესენია: აღმასრულებელი, სასამართლო და საკანონმდებლო. აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ფილიალები მოქმედებენ, ძირითადად, ეროვნულ დონეზე, თუმცა აღმასრულებელი ხელისუფლების სხვადასხვა სამინისტროები ადგილობრივ ფუნქციებსაც ითვისებენ. ადგილობრივი თვითმმართველობა ნახევრად ავტონომიურია და შეიცავს აღმასრულებელ და საკანონმდებლო ორგანოებს. სასამართლო განყოფილება მოქმედებს როგორც ეროვნულ, ისე ადგილობრივ დონეზე. სამხრეთ კორეა არის კონსტიტუციური დემოკრატია.

1948 წელს, კონსტიტუციის ოფიციალურად გამოქვეყნების შემდეგ მასში რამდენიმე ცვლილება შეიტანეს. ამასთან, მან შეინარჩუნა მრავალი ფართო მახასიათებელი რაც ისტორიის განმავლობაში გააჩნდა. ქვეყანას სამხრეთ კორეის მეორე რესპობლიკის გარდაყოველთვის ჰქონდა საპრეზიდენტო სისტემა დამოუკიდებელი აღმასრულებელი ხელმძღვანელობით. [2] ამჟამინდელი კონსტიტუციით, სახელმწიფო ზოგჯერ მოიხსენიება როგორც სამხრეთ კორეის მეექვსე რესპუბლიკა. პირველი პირდაპირი არჩევნები ქვეყანაში 1948 წელს ჩატარდა.

მიუხედავად იმისა, რომ სამხრეთ კორეამ განიცადა სამხედრო დიქტატების სერია 1960-იანი წლებიდან 1980-იან წლებამდე, მას შემდეგ ქვეყანა წარმატებულ ლიბერალურ დემოკრატიად გადაიქცა. დღეს CIA World Factbook აღწერს სამხრეთ კორეის დემოკრატიას, როგორც „სრულად ფუნქციონირებული თანამედროვე დემოკრატია“. [3] კორუფციის აღქმის ინდექსით სამხრეთ კორეა 45-ე ადგილზეა (აზია-წყნარი ოკეანის რეგიონში მე-9), 100-დან 57 ქულით. [4] დაარქივებული 2019-04-21 საიტზე Wayback Machine.

• მოსახლეობა: 51,709,098 მლნ (2021), მათ შორის 99,8 % კორეელები.
• ენები: კორეული, ინგლისური.
• რელიგია: ბუდიზმი, კონფუციანელობა, ქრისტიანობა.
• ქალაქები (ათ.): სეული (9.630; აგლომ. 19 969), პუსანი (3.505; აგლომ. 4.298), დეგუ (2.370), ინჩხონი (2.480).

უდიდესი ქალაქები

სამხრეთ კორეის უდიდესი ქალაქებია: [5]

1. სეული, სეული, 9,904,312 მცხოვრები;
2. პუსანი, პუსანი, 3,448,737 მცხოვრები;
3. ინჩხონი, ინჩხონი, 2,890,451 მცხოვრები;
4. დეგუ, დეგუ, 2,446,052 მცხოვრები;
5. დაეჯეონ, დაეჯონი, 1,538,394 მცხოვრები;
6. გვანგჯუ, გვანგჯუ, 1,502,881 მცხოვრები;
7. სუვონი, ჯიონგიდოს პროვინცია, 1,194,313 მცხოვრები;
8. ულსანი, ულსანი, 1,166,615 მცხოვრები;
9. ჩანგვონგ, სამხრეთ გიეონგსანგის პროვინცია, 1,059,241 მცხოვრები;
10. კოიანი, ჯიონგიდოს პროვინცია, 990,073 მცხოვრები.

ენა

კორეული სამხრეთ კორეის ოფიციალური ენაა და ენათმეცნიერების უმეტესობის მიერ კლასიფიცირდება, როგორც იზოლირებული ენა. კორეული არ უკავშირდება არც ერთ ჩინურ ენას, თუმც ის მოიცავს უამრავ სიტყვას, რომლებიც წარმოშობით ჩინურია. კორეულ ენაში მრავლადაა ინგლისური და ევროპული ენებიდან შესული სიტყვები. კორეა იყენებს ადგილობრივ დამწერლობის სისტემას, სახელწოდებით ჰანგილი, რომელიც შეიქმნა 1446 წელს მეფე სეჟონგის მიერ, რომ თავი აერიდებინათ კლასიკური ჩინური დამწერლობის სწავლისაგან, რადგან ჩინური დამწერლობა სასწავლად რთული იყო და კორეულ ენას არც უხდებოდა. სამხრეთ კორეა ჯერ კიდევ იყენებს ზოგიერთ ჩინურ ჰანჯას სიმბოლოს შეზღუდულ ადგილებში, მაგალითად, ბეჭდურ მედიასა და იურიდიულ დოკუმენტაციაში.

კორეულ ენას სამხრეთ კორეში სტანდარტული დიალექტი აქვს, რომელსაც სეულულ (დედაქალაქის გამო) დიალექტს უწოდებენ. ქვეყნის მასშტაბით კორეული ენის 4 დიალექტი გამოიყოფა.

სამხრეთ კორეელი მოსწავლეების უმეტესობა სკოლაში ინგლისურ ენას სწავლობს. მოსწავლეებს აქვთ შესაძლებლობა დამატებით კიდევ ერთი ენა აირჩიონ იაპონურსა და ჩინურ ენას, მანდარინს შორის.

რელიგია

2015 წლის აღწერის შედეგების თანახმად, სამხრეთ კორეის მოსახლეობის ნახევარზე მეტმა (56.1%) განაცხადა, რომ არ მიჰყვებოდა არც ერთ რელიგიურ მიმდინარეობას. იმ ადამიანებს შორის, რომლებიც რომელიმე რელიგიას მიჰყვებიან უმეტესობა ქრისტიანი და ბუდისტია. 2015 წლის აღწერის მონაცემებით, მოსახლეობის 27.6 % ქრისტიანი იყო (19.7 % პროტესტანტი, 7.9% კათოლიკე), 15.5 % კი ბუდიზმის მიმდევრებს წარმოადგენდა. [6] სხვა რელიგიებიდან ყველაზე გავრცელებული ისლამია (130 000 მუსლიმი, რომელიც ბანგლადეშიდან და პაკისტანიდან მიგრანტია და მოიცავს 35 000 კორეელ მუსლიმს). რელიგიის თავისუფლება გარანტირებულია კონსტიტუციით, და ქვეყანაში არ არსებობს სახელმწიფო რელიგია. საერთო ჯამში, 2005 და 2015 წლების აღწერის პერიოდებში შეინიშნა ქრისტიანების უმნიშვნელო შემცირება (29 %-დან 27.6 %-მდე შემცირება), ბუდიზმის მკვეთრი ვარდნა (22,8 %-დან 15.5 %-მდე შემცირება) და არარელიგიური მოსახლეობის ზრდა (47.2 %-დან 56.9 %-მდე).

ჯანდაცვა

სამხრეთ კორეას აქვს უნივერსალური ჯანდაცვის სისტემა. მას მსოფლიოში ჯანმრთელობაზე ზრუნვის მეორე საუკეთესო შედეგი აქვს. ^[13]

თვითმკვლელობა სამხრეთ კორეაში არის სერიოზული და ფართოდ გავრცელებული პრობლემა. 2015 წლის მონაცემებით ქვეყანაში ყოველ 100 000 პირზე 24.1 ადამიანმა დაასრულა სიცოცხლე თვითმკვლელობით.

სიცოცხლის ხანგრძლივობა სწრაფად იზრდება და სამხრეთ კორეამ 2015 წელს ჯანმოს მიერ საშუალოდ 82.3 წლით სიცოცხლის ხანგრძლივობის მიხედვით მე-11 ადგილი დაიკავა.

სამხრეთ კორეა დიპლომატიურ ურთიერთობას ინარჩუნებს 188-ზე მეტ ქვეყანასთან. ქვეყანა ასევე არის გაეროს წევრი ქვეყანა 1991 წლიდან. ჩრდილოეთ და სამხრეთ კორეა გაეროს წევრი სახელმწოფიები ერთ პერიოდში გახდნენ. 2007 წლის 1 იანვარს სამხრეთ კორეის საგარეო საქმეთა ყოფილი მინისტრი პან გი მუნიმ გაეროს გენერალური მდივნის თანამდებობა მიიღო და პოსტზე 2007 წლიდან 2016 წლამდე დარჩა.

2009 წლის ნოემბერში სამხრეთ კორეა შეუერთდა განვითარების დახმარების კომიტეტს, როგორც დონორი სახელმწიფო. უნდა აღინიშნოს ის, რომ ეს ორგანიზაციაში პირველი შემთხვევაა, როდესაც დახმარების მიმღები ქვეყანა შემდგომში დონორო გახდა.

• ეროვნული პროდუქტი: მოცულობა - 485 მლრდ $ (მე-11 ადგილი); 1 სულზე - 10 550 $; სტრუქტურა (%) — სოფლის მეურნეობა 6, მრეწველობა 43, მომსახურება 51.
• ექსპორტი: სამანქანო-სატრანსპორტო მოწყობილობები, საფეიქრო ნაწარმი, ელექტრო საქონელი.
• ბიუჯეტი: 118,100 მლნ $.
• ვალუტა: სამხრეთკორეული ვონი (KRW).
• კომპანიები: დეუ ელექტრონიკსი, სამსუნგი, ჰიუნდაი, კია მოტორსი.

სამხრეთ კორეა მსგვსს კულტურას ჩრდილოეთ კორეასთან იყოფს. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ კორეის ნახევარკუნძულის გაყოფის შემდეგ, 1945 წელს საზღვრის ორივე მხარეს მდებარე სახელმწიფოები ახალ, განსხვავებულ კულტურულ ელემენტებს ჰქმნის. მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყნის კულტურას დიდი გავლენა აქვს ჩინური კულტურისაგან, სამხრეთ კორეამ მაინც შეინართუნა თავისი იდენტობა და განავითარა კულტურული თვითმყოფადობა, რომელიც მისი დიდი მეზობლისგან გამოირჩევა. სამხრეთ კორეაში დაცულია იუნესკოს 19 არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობა, (სიდიდით მესამე მსოფლიოში) და 12 მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი. სამხრეთ კორეის კულტურის, სპორტისა და ტურიზმის სამინისტრო აქტიურად უწყობს ხელს ტრადიციულ ხელოვნებას.

სამხრეთ კორეის ინდუსტრიალიზაციამ და ურბანიზაციამ მრავალი ცვლილება მოუტანა თანამედროვე კორეელების ცხოვრების წესს. ეკონომიკისა და ცხოვრების სტილის შეცვლამ განაპირობა მოსახლეობის დიდ კონცენტრაცია დიდ ქალაქებში, განსაკუთრებით კი დედაქალაქ სეულში. ევროკავშირის 2014 წლის კვლევამ აჩვენა, რომ სამხრეთ კორეელები ყოველწლიურად ყველაზე მეტ ალკოჰოლს სვამენ, დანარჩენ მსოფლიოსთან შედარებით. სამხრეთ კორეელები კვირაში საშუალოდ 13,7 ჭიქა ლიქიორს სვამენ. სამხრეთ კორეას აღნიშნულ გამოკითხვაში მოჰყვება რუსეთი, ფილიპინები და ტაილანდი.

შიდა მოხმარების გარდა, სამხრეთ კორეას აქვს აყვავებული გასართობი ინდუსტრია, სადაც სამხრეთ კორეის გართობის სხვადასხვა ასპექტებმა, მათ შორის სატელევიზიო დრამებმა, ფილმებმა და პოპულარულმა მუსიკამ, მნიშვნელოვანი ფინანსური შემოსავალი გამოიმუშავა ქვეყნის ეკონომიკისთვის. 2019 წლის ფილმი პარაზიტი, რომლის რეჟისორიც ბონგ ჯონ ჰოა, ყველაზე მაღალ შემოსავლიანი სამხრეთ კორეული ფილმი გახდა 2019 წელს. ეს ფილმი ასევე არის პირველი არაინგლისურენოვანი ფილმი, რომელმაც ოსკარი მოიგო საუკეთესო სურათისათვის. ფილმა სხვა მრავალი საერთაშორისო აღიარებაც მოიპოვა.

სამხრეთ კორეის შერეული ეკონომიკა აქვს. ეს არის განვითარებული ქვეყანა, რომელსაც მაღალი შემოსავლის მქონე ეკონომიკა გააჩნია. სამხრეთ კორეული ბრენდები, როგორებიცაა ელ ჯი ელექთრონიქსი და სამსუნგი მთელს მსოფლიოში არიან გავრცელებულები.

მისმა ინვესტიციამ განათლებაში ქვეყანა მასობრივი გაუნათლებლობისგან გადაიყვანა საერთაშორისო მნიშვნელოვან ტექნოლოგიურ ცენტრად. ქვეყნის ეროვნული ეკონომიკა სარგებლობს მაღალკვალიფიციური მუშახელისგან და ის არის მსოფლიოში ერთ- ერთი ყველაზე განათლებული ქვეყანა, სადაც მოსახლეობის ყველაზე დიდ ნაწილს აქვს საშუალო საფეხურის განათლება. სამხრეთ კორეის ეკონომიკა დიდად არის დამოკიდებული საერთაშორისო ვაჭრობაზე და 2014 წელს სამხრეთ კორეა იყო მეხუთე უმსხვილესი ექსპორტიორი და მეშვიდე უდიდესი იმპორტიორი მსოფლიოში.

სამხრეთ კორეის ეკონომიკის მაღალი ზრდის პოტენციალის და აშკარა სტრუქტურული სტაბილურობის მიუხედავად, ქვეყანა განიცდის ზიანს მის საკრედიტო რეიტინგს საფონდო ბაზარზე, ღრმა სამხედრო კრიზისების დროს ჩრდილოეთ კორეის თავდასხმის გამო, რაც უარყოფით გავლენას ახდენს სამხრეთ კორეის ფინანსურ ბაზრებზე. აერთაშორისო სავალუტო ფონდი კომპლიმენტურად გამოხატავს სამხრეთ კორეის ეკონომიკის გამძლეობას სხვადასხვა ეკონომიკური კრიზისების წინააღმდეგ. მიუხედავად იმისა, რომ იგი მძიმედ დააზარალა 1990-იანი წლების ბოლოს აზიის ეკონომიკურმა კრიზისმა, სამხრეთ კორეის ეკონომიკამ მოახერხა სწრაფი აღდგენა და შემდგომ წლებში ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტი სამჯერ გაიზარდა.

• სეული — კორეული ხელოვნების ეროვნული მუზეუმი, გუნბოკის, კუნბოკის, დაკსუს სასახლეები;
• ჩონჯუ — ტაძარი-პაგოდა პონჩუ-სა;
• ჩენჯუ — ლის დინასტიის დამაარსებლის აკლდამა.