ലുംബിനി പ്രവിശ്യ

ബുദ്ധമതത്തിന്റെ സ്ഥാപകനായ ഗൗതമ ബുദ്ധന്റെ ജന്മസ്ഥലമായ രൂപന്ദേഹി ജില്ലയിലെ വിശുദ്ധ തീർത്ഥാടന കേന്ദ്രമായ ലുംബിനിയുടെ പേരിലാണ് ലുംബിനി പ്രവിശ്യ അറിയപ്പെടുന്നത്. പ്രവിശ്യാ അസംബ്ലി 2020 ഒക്ടോബർ 6-ന് പ്രവിശ്യ നമ്പർ 5 എന്ന പ്രാരംഭ നാമം മാറ്റി ലുംബിനി പ്രവിശ്യ എന്ന നാമം ശാശ്വത നാമമായി അംഗീകരിക്കുകയും പ്രവിശ്യയുടെ സംസ്ഥാന തലസ്ഥാനമായി ദേഖുരിയെ പ്രഖ്യാപിക്കുകയും ചെയ്തു. ^{[3] [4] [5]}

ചരിത്രാതീതകാലം

ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിലെ ഡാങ് താഴ്‌വരയുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന ചുരിയ പർവതനിരകൾ മനുഷ്യനും കുരങ്ങനും തമ്മിലുള്ള ആദിമ ബന്ധമായ ശിവപിത്തേക്കസിന്റെ അസ്തിത്വത്തോടെ പുരാവസ്തുശാസ്ത്രപരമായി വളരെ പുരാതനമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. താഴ്‌വരയുടെ ചരിത്രാതീത പഠനങ്ങൾ കഴിഞ്ഞ നൂറ്റാണ്ടു മുതൽ വിപുലമായി നടന്നിട്ടുണ്ട്. 1966 മുതൽ ത്രിഭുവൻ യൂണിവേഴ്‌സിറ്റി, അമേരിക്കൻ മ്യൂസിയം ഓഫ് നാച്ചുറൽ ഹിസ്റ്ററി, 1976 മുതൽ അന്നത്തെ ഹിസ് മജസ്റ്റിയുടെ നേപ്പാൾ ഗവൺമെന്റിന്റെ ഖനന വകുപ്പ്, കൂടാതെ 1984-ൽ ജർമ്മനിയിലെ എർലാംഗൻ-ന്യൂറംബർഗ് യൂണിവേഴ്‌സിറ്റി എന്നിവർ ഡാങ് താഴ്‌വരയെക്കുറിച്ചുള്ള പാലിയോലിത്തിക് പഠനങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഏകദേശം 2.5 മുതൽ 1 ദശലക്ഷം വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ് ഡാങ് താഴ്‌വര ഒരു തടാകമായിരുന്നുവെന്ന് ഈ ഗവേഷണങ്ങൾ ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്നു. ^[6] കൂടാതെ, ആദ്യകാല പാലിയോലിത്തിക്ക് കാലത്തെ കൈ കോടാലികളും മറ്റ് പുരാവസ്തുക്കളും (1.8 ദശലക്ഷം മുതൽ 100,000 വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പുള്ളവ) ഡാങ് താഴ്‌വരയിലെ ബാബായി നദിക്കരയിലുള്ള എക്കൽ നിക്ഷേപങ്ങളിൽ നിന്ന് കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്, അവയെ ഏറ്റവും പഴയ ഓൾഡുവാന്റെ പിൻഗാമികളായ അച്ച്യൂലിയൻ അല്ലെങ്കിൽ രണ്ടാം തലമുറ ഉപകരണങ്ങൾ എന്ന് തരംതിരിച്ചിട്ടുണ്ട്. ബാബായി നദിക്കരയിൽ, അപ്പർ പാലിയോലിത്തിക്ക് / പ്ലീസ്റ്റോസീൻ കാലഘട്ടത്തിലെ (ഏകദേശം 50,000 മുതൽ 10,000 വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ്) പുരാവസ്തു ഇടങ്ങളുടെ കണ്ടെത്തലുകൾ ഉണ്ടായിട്ടുണ്ട്.

ശാക്യ-യുഗം

ബുദ്ധമത പാരമ്പര്യമനുസരിച്ച്, കപിലവസ്തുവിലെ രാജ്ഞി മായാദേവി ശാക്യ പാരമ്പര്യം പോലെ തന്റെ കുഞ്ഞിന് ജന്മം നൽകുന്നതിനായി ദേവദാഹയിലെ പിതാവിന്റെ കോലിയ രാജ്യത്തിലേക്ക് യാത്ര ചെയ്യുകയായിരുന്നു. അവർ യാത്രാമധ്യേ, വിശ്രമിക്കാൻ ലുംബിനിയിലെ പൂന്തോട്ടത്തിന് സമീപം നിർത്തി. അവിടെ വിശ്രമിക്കേ പ്രസവവേദന അനുഭവപ്പെട്ടു, അങ്ങനെ ഒരു സാൽ മരത്തിന്റെ ചുവട്ടിൽ ഭാവി ബുദ്ധന് ജന്മം നൽകി. ബിസി 623 ൽ ലുംബിനിയിലാണ് ഗൗതമ ബുദ്ധൻ ജനിച്ചത്. ബിസി 249 ൽ മൗര്യ ചക്രവർത്തി അശോക അവിടെ സ്ഥാപിച്ച തൂണിലെ ലിഖിതത്തിൽ ബുദ്ധ ശാക്യമുനിയുടെ ജന്മസ്ഥലമായി ആ സ്ഥലം അടയാളപ്പെടുത്തുന്നു. ^[7] പരനവിതാന വിവർത്തനം ചെയ്ത പ്രകാരം ലിഖിതത്തിൽ ഇങ്ങനെ പരാമർശിക്കുന്നു: ^[8]

" ദേവനാംപ്രിയ പ്രിയദർശിൻ രാജാവ് അഭിഷേകം ചെയ്യപ്പെട്ട് ഇരുപത് വർഷം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ, ബുദ്ധ ശാക്യമുനി ഇവിടെ ജനിച്ചതിനാൽ അദ്ദേഹം സ്വയം വന്ന് (ഈ സ്ഥലത്ത്) പ്രാർത്ഥിച്ചു. (അവൻ) ഇവ രണ്ടും ഒരു കുതിരയെ ചുമക്കുന്ന ഒരു കല്ലാക്കിത്തീർക്കുകയും ഒരു കൽത്തൂൺ സ്ഥാപിക്കുകയും ചെയ്തു, പരിശുദ്ധൻ ഇവിടെയാണ് ജനിച്ചത് (കാണിക്കാൻ വേണ്ടി) . (അവൻ) ലുംബിനി ഗ്രാമത്തെ നികുതിരഹിതമാക്കി."

ബുദ്ധമത ഗ്രന്ഥങ്ങൾ അനുസരിച്ച്, കപിലവാസ്തു രാജ്യം ഭരിച്ചിരുന്ന ഒരു രാജകീയ ശാക്യ വംശത്തിൽ രാജകുമാരനായാണ് ഗൗതമ ബുദ്ധൻ ജനിച്ചത്. പുരാതന കോട്ടയുള്ള നഗരത്തിന്റെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ കണ്ടെത്തിയ ഇന്നത്തെ കപിൽവാസ്തു ജില്ലയിലെ തിലൗറകോട്ട് എന്നാണ് ഈ പുരാതന നഗരം വ്യാപകമായി അറിയപ്പെടുന്നത്. ^[9] ഗൗതമൻ 29 വയസ്സ് വരെ കപിലവസ്തുവിലെ രാജകുമാരനായിരുന്നു, അതിനുശേഷം അദ്ദേഹം കൊട്ടാരം വിട്ട് ഗംഗാ സമതലത്തിൽ ഒരു സന്യാസിയായി അലഞ്ഞു - യോഗയും അനുബന്ധ ആശയങ്ങളും വിവിധ അധ്യാപകരിൽ നിന്ന് പഠിച്ചു. ^[10] വർഷങ്ങളോളം അലഞ്ഞുനടന്ന ശേഷം, ഒരു ദിവസം ബോധഗയയിലെ ബോധിവൃക്ഷത്തിൻ്റെ കീഴിൽ വച്ച് ഗൗതമൻ ബുദ്ധന് ജ്ഞാനോദയം ലഭിച്ചു അല്ലെങ്കിൽ പ്രബുദ്ധനായിത്തീർന്നു . ജ്ഞാനോദയത്തിനുശേഷം അദ്ദേഹം തന്റെ അനുശാസനങ്ങൾ ആരംഭിക്കുകയും ഗംഗാസമതലത്തിൽ ഉടനീളം അദ്ദേഹം യാത്ര ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. ബുദ്ധന്റെ യഥാർത്ഥ അനുശാസനങ്ങൾ പിന്നീട് അതിൻ്റെ പരിപൂർണ്ണതയിൽ എത്തി അത് ബുദ്ധമതത്തിൽ കലാശിച്ചു, അത് ലോകമെമ്പാടും വ്യാപിച്ചു.

ഗൗതമ ബുദ്ധന്റെ മരണശേഷം, പതിനാറ് മഹാജനപദങ്ങളിലെ എട്ട് രാജകുമാരന്മാർക്ക് ബുദ്ധന്റെ തിരുശേഷിപ്പുകൾ ലഭിച്ചു, അവരിൽ ഒരാൾ രാമഗ്രാമയിലെ (ഇന്നത്തെ പരാസി ജില്ല) കോലിയൻ രാജാവ് തിരുശേഷിപ്പുകൾ പ്രതിഷ്ഠിക്കുവാനായി ഒരു സ്തൂപം നിർമ്മിച്ചു. ആ രാജകുമാരന്മാർ അവരുടെ തലസ്ഥാന നഗരിയിലോ സമീപത്തോ ഒരു സ്തൂപം നിർമ്മിക്കുകയും ബുദ്ധന്റെ തിരുശേഷിപ്പുകൾ പ്രതിഷ്ഠിക്കുകയും ചെയ്തതായി ബുദ്ധമത ഗ്രന്ഥങ്ങൾ ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്നു. ^[11] ഗൗതമ ബുദ്ധന്റെ തിരുശേഷിപ്പുകൾ അടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങൾ ഒന്നും അഭിമുഖീകരിക്കാത്ത ലോകത്തിലെ ഏക യഥാർത്ഥ സ്തൂപം ഇവിടെയുണ്ട്. ^[12] 1996 മെയ് 23-ന് അതിനെ യുനെസ്കോ ലോക പൈതൃക താൽക്കാലിക പട്ടികയിൽ ചേർത്തു.

മധ്യകാലഘട്ടം

പതിനൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിനു ശേഷമുള്ള മധ്യകാലഘട്ടത്തിൽ, ഖാസ രാജ്യം പടിഞ്ഞാറൻ നേപ്പാളിന്റെയും പടിഞ്ഞാറൻ ടിബറ്റിന്റെയും ഭൂരിഭാഗത്തും ആധിപത്യം പുലർത്തി. അത് തുടക്കത്തിൽ ബുദ്ധമതത്തിലേക്കും ഷാമനിസത്തിലേക്കും ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിച്ചിരുന്നു. അവരുടെ ഉന്നതിയിൽ ടിബറ്റിലെ ഗുഗെ, പുരംഗ് എന്നിവയും പടിഞ്ഞാറൻ നേപ്പാളും കസ്കിക്കോട്ട് വരെ അവരുടേ രാജ്യത്തിൽ ഉൾക്കൊണ്ടിരുന്നു. ആദ്യ കാല ഖാസാ ഭരണാധികാരികളിൽ ഒരാളായ റിപ്പുമല്ല രാജാവ് അശോക സ്തംഭത്തിൽ ബുദ്ധമതത്തിന്റെ ആറ് അക്ഷരങ്ങളുള്ള മന്ത്രമായ " ഓം മണി പത്മേ ഹം " എന്നും: രാജകുമാരൻ റിപ്പു മല്ല ദീർഘനാളുകൾ വിജയിക്കട്ടെ " എന്നുള്ള ഒരു ലിഖിതം 1312 CEൽ എഴുതി വയ്പ്പിച്ചു. ^{[13] [14] [15]}

പതിമൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തിനു ശേഷം, ഖാസ രാജ്യം അതിന്റേതായ ഭരണാധികാരികളുള്ള നിരവധി രാജ്യങ്ങളായി ശിഥിലമായി. പതിനെട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിൽ, ഗോർഖ രാജ്യത്തിലെ രാജാവായ നര ഭൂപാൽ ഷായുടെയും പൽപ രാജ്യത്തിന്റെ രാജകുമാരിയായ കൗശല്യവതി ദേവിയുടെയും വിവാഹത്തിൽ നിന്ന് ജനിച്ച പൃഥ്വി നാരായൺ ഷാ രാജാവ്; ഈ പ്രദേശത്തെ ആധുനിക നേപ്പാളിലേക്ക് ഏകീകരിക്കാനുള്ള ഒരു കീഴടക്കലിന് പുറപ്പെട്ടു.

ആധുനിക ചരിത്രം

"' ആംഗ്ലോ-നേപ്പാളീസ് യുദ്ധം ' (1814-1816), നേപ്പാൾ രാജ്യത്തിന്റെ ഗോർഖാലി സൈന്യവും ഈസ്റ്റ് ഇന്ത്യാ കമ്പനിയുടെ ബ്രിട്ടീഷ് സേനയും തമ്മിലായിരുന്നു. ഈ മേഖലയിൽ ബ്രിട്ടീഷുകാർക്കെതിരായ പോരാട്ടത്തിൽ നേപ്പാൾ വിജയിച്ചിരുന്നു. ജിത്ഗാധി, നുവകോട്ട് ഗാധി, കാഥേ ഗാധി എന്നിവ യുദ്ധസമയത്ത് ശക്തമായ പ്രതിരോധവും ആക്രമണാത്മകവുമായ താവളങ്ങളായി പ്രവർത്തിച്ചു.

ജിത് ഗാധി യുദ്ധം

പുറത്താക്കപ്പെട്ട പല്‌പാലി രാജാവിന്റെ സഹായത്തോടെ, ബട്ട്‌വാൾ പ്രതിരോധത്തെ മറികടക്കാനും അച്ചുതണ്ടിലെ ചെറിയ എതിർപ്പുകൾ ഇല്ലാതാക്കാനും കാവൽ കുറവുള്ള പാർശ്വത്തിൽ നിന്ന് പല്പയെ ആക്രമിക്കാനും ലക്ഷ്യമിട്ട് മേജർ ജനറൽ വുഡ് സിയുരാജ്, ജിത്ഗാഡി ഫോർട്ട്, നുവകോട്ട് എന്നിവിടങ്ങളിലേക്ക് മാർച്ച് ചെയ്യാൻ പദ്ധതിയിട്ടു. നേപ്പാളിലെ കേണൽ ഉജിർ സിംഗ് ഥാപ്പ തന്റെ 1200 സൈനികരെ ജിത് ഗാധി, നുവകോട്ട് ഗാധി, കാഥേ ഗാധി തുടങ്ങി നിരവധി പ്രതിരോധ സ്ഥാനങ്ങളിൽ വിന്യസിച്ചിരുന്നു. കേണൽ ഉജിറിന്റെ കീഴിലുള്ള സൈനികർ വളരെ അച്ചടക്കമുള്ളവരായിരുന്നു, അദ്ദേഹം തന്നെ വളരെ സമർപ്പിതനും കഴിവുള്ളവനുമായിരുന്നു. മനുഷ്യർ, ഭൗതിക, പ്രകൃതി വിഭവങ്ങൾ എന്നിവയുടെയൊക്കെ നേട്ടങ്ങൾ ചൂഷണം ചെയ്യുന്നതിൽ അദ്ദേഹം പ്രശസ്തനായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന് പർവത തന്ത്രങ്ങളിൽ അവഗാഹമുണ്ടായിരുന്നു.

ബ്രിട്ടീഷ് മുന്നേറ്റം 22-ാം പൗഷ്1871 ബിക്രം സംവത് (ജനുവരി 1814 എഡി) ജിത് ഗഢിലേക്ക് നടന്നു. അവർ ടിനാവു നദി മുറിച്ചുകടന്ന് ഈ കോട്ടയിലേക്ക് മുന്നേറുമ്പോൾ നേപ്പാൾ സൈന്യം കോട്ടയിൽ നിന്ന് വെടിയുതിർത്തു. ആക്രമണകാരികളുടെ മറ്റൊരു നിര താൻസെൻ ബസാർ പിടിച്ചെടുക്കാൻ മുന്നേറുകയായിരുന്നു. ഇവിടെയും നേപ്പാളിന്റെ കൊള്ളയടിക്കുന്ന ആക്രമണങ്ങൾ ജനറലിനെ ഗോരഖ്പൂരിലേക്ക് മടങ്ങാൻ നിർബന്ധിതനാക്കി. 70 നേപ്പാളികൾക്ക് നുവകോട്ട് പഖേ ഗാധിയിൽ ജീവൻ നഷ്ടപ്പെട്ടു. അതേസമയം, 300-ലധികം ശത്രുക്കൾ മരിച്ചു.

ചരിത്രപരമായ ജില്ലകൾ

1942-ൽ ഈ പ്രദേശം ബുത്വാൾ, ദേഖുരി, ബങ്കെ, നുവകോട്ട്, സല്യാൻ, പല്പ തുടങ്ങി നിരവധി ജില്ലകളായി വിഭജിക്കപ്പെട്ടു.

22,288 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്റർ (8,605.44 ചതുരശ്ര മൈൽ) വിസ്തൃതിയുള്ള ലുംബിനി രാജ്യത്തിന്റെ മൊത്തം വിസ്തൃതിയുടെ 15.1% ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ലുംബിനി പ്രവിശ്യയ്ക്ക് ഏകദേശം യുഎസ് സംസ്ഥാനമായ ന്യൂജേഴ്‌സിയുടെ വലിപ്പമുണ്ട്. ലുംബിനി പ്രവിശ്യയുടെ വടക്ക് മുതൽ തെക്ക് വരെ ഉള്ള നീളം 150 കിമീ (93 മൈൽ) ആണ്. കിഴക്ക് പടിഞ്ഞാറ് ദിശയിൽ ഏകദേശം 300 കിമീ (186 മൈൽ) അതിന്റെ പരമാവധി വീതിയിൽ ഇത് 413.14 കിമീ (256 മൈൽ) അതിർത്തി ഇന്ത്യയിലുള്ള ബീഹാർ, ഉത്തർപ്രദേശ് എന്നീ സംസ്ഥാനങ്ങളുമായി പങ്കിടുന്നു^[16]

ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായി പ്രവിശ്യയുടെ കിഴക്കും വടക്കും ഗണ്ഡകി പ്രവിശ്യയും വടക്കും പടിഞ്ഞാറും കർണാലി പ്രവിശ്യയും പടിഞ്ഞാറ് സുദുർപശ്ചിം പ്രവിശ്യയും തെക്ക് ഇന്ത്യയും അതിർത്തി പങ്കിടുന്നു. പർവതനിരകൾ, കുന്നുകൾ, തെറായി എന്നിങ്ങനെ മൂന്ന് പാരിസ്ഥിതിക മേഖലകളുണ്ട്; ഓരോന്നും യഥാക്രമം പ്രവിശ്യയുടെ 3.1%, 69.3%, 27.6% എന്നിങ്ങനെയാണ്. ^[17]

കാലാവസ്ഥ

ലുംബിനിക്ക് ഈർപ്പമുള്ള ഉപ ഉഷ്ണമേഖലാ കാലാവസ്ഥയുണ്ട്. ലുംബിനിയിൽ നാല് ഋതുക്കൾ അനുഭവപ്പെടുന്നു. ജനുവരി-ഫെബ്രുവരി മാസങ്ങളിൽ ശീതകാലം. മാർച്ച്-മെയ് മാസങ്ങളിൽ വേനൽക്കാലം. ജൂൺ-സെപ്തംബർ മാസങ്ങളിൽ മഴക്കാലമാണ്. ^[18] ശൈത്യകാലത്ത്, അവിടെ വെയിലും സൗമ്യവുമായ കാലാവസ്ഥയും അനുഭവപ്പെടുന്നു. പകൽ സമയത്ത് സുഖകരമായ ചൂട്, പക്ഷേ രാത്രിയിൽ തണുത്ത കാലാവസ്ഥയും ആയിരിക്കും. ചിലപ്പോൾ നല്ല തണുപ്പ് അനുഭവപ്പെടും. ജനുവരിയിലെ ശരാശരി താപനില ഏകദേശം 15°C ആണ് (59°F). എന്നാൽ പ്രവിശ്യയുടെ വടക്കൻ ഭാഗങ്ങളിൽ തണുപ്പ് കൂടുകയും മഞ്ഞുവീഴ്ച അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യും. മാർച്ചോടെ, താപനില ഗണ്യമായി ഉയരുകയും അത് ചൂടാകാൻ തുടങ്ങുകയും ചെയ്യുന്നു, അതേസമയം ഏപ്രിൽ മുതൽ ജൂൺ വരെ ഇത് ചുട്ടുപൊള്ളുന്ന ചൂടാണ്, കൂടാതെ തെക്കൻ സമതലങ്ങളിൽ ഉയർന്ന താപനില 40°C (104 °F) ൽ എത്തുകയോ അതിലധികമോ ചെയ്തേയ്ക്കും.

ജൂണിൽ, ചാറ്റൽമഴയുടെയും ഇടിമിന്നലിന്റെയും രൂപത്തിൽ വേനൽ മൺസൂൺ എത്തുന്നു. ചിലപ്പോൾ മഴ നന്നായി കനക്കും. മൺസൂൺ ആദ്യമായി ജൂൺ ആദ്യം കിഴക്ക് എത്തുന്നു. പടിഞ്ഞാറ് അത് ജൂൺ മാസത്തിന്റെ മധ്യത്തിൽ വരുന്നു. താപനില പരമാവധി 32°C (90 °F) ആയി കുറയുന്നു. ജൂലൈ, ആഗസ്ത് മാസങ്ങളിൽ, എന്നാൽ ഈർപ്പം വർദ്ധിക്കുന്നു, ഈർപ്പമുള്ള ചൂട് ആകുന്നു. പ്രത്യേകിച്ച് ജൂലൈ, ഓഗസ്റ്റ് മാസങ്ങളിൽ മഴ ശക്തമാകുന്നു . മഴ പ്രതിമാസം 300 മില്ലിമീറ്റർ (12 ഇഞ്ച്) കവിയുന്നു. എന്നാൽ പർവതങ്ങളുടെ അടിവാരത്തുള്ള ചില പ്രദേശങ്ങളിൽ അവ പ്രതിമാസം 600 മില്ലിമീറ്റർ (23.5 ഇഞ്ച്) കവിഞ്ഞേക്കാം. ^[19] മൺസൂൺ ഒക്‌ടോബർ ആദ്യത്തോടെയും പടിഞ്ഞാറ് ഭാഗത്ത് നിന്നും, പിന്നെ ഏകദേശം ഒരാഴ്ചയ്ക്ക് ശേഷം കിഴക്കുനിന്നും പിൻവാങ്ങാൻ തുടങ്ങും. കാലാവസ്ഥ വീണ്ടും പ്രസന്നമായി മാറുന്നു. ഒക്ടോബർ ചൂടുള്ള മാസമാണെങ്കിലും, ഈർപ്പം കുറയുന്നു, ഒപ്പം രാത്രിയിലെ താപനില അൽപ്പം തണുപ്പാകുകയും ചെയ്യുന്നു.

താഴ്‌വരകൾ

ഡാങ്-ഡേഖുരി

ഡാങ്, ദേഖുരി താഴ്‌വരകൾ, 10 കിലോമീറ്റർ അകലെ, ഡാങ് ദേഖുരി ജില്ലയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു. വടക്ക് മഹാഭാരത് പർവതനിരകൾക്കും തെക്ക് ചൂരിയ പർവതനിരകൾക്കും ഇടയിലാണ് ഡാങ് താഴ്‌വര സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ഇത് ഏകദേശം 3,000km ² ൽ (1,200 ചതുരശ്ര മൈൽ) താഴെയുള്ള, നീരൊഴുക്കുള്ള ഒരു പ്രാദേശിക മലയടിവാരത്തിൽ 1,000 കിമീ ² (390 ചതുരശ്ര മൈൽ) ഉള്ള ഒരു സമതലം ആണ്. ബാബായ് നദി അതിലേക്ക് ഒഴുകി പോകുന്നു. ഇത് ഏറ്റവും വലിയ ഇന്നർ ടെറായി താഴ്വരകളിൽ ഒന്നാണ്. ദേഖുരിതാഴ്‌വര ഡാങ് താഴ്‌വരയുടെ തെക്കുകിഴക്കായി ഏകദേശം 60 കിലോമീറ്റർ (37 മൈൽ) വരെ വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്നു. WNW-ESE ദിശയിൽ പരമാവധി വീതി 20 കിലോമീറ്റർ (12മൈൽ) ആണ്. അത് എല്ലാ വശങ്ങളിലും ശിവാലിക് കുന്നുകളാൽ ചുറ്റപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഇത് ഏകദേശം 6100 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്ററിന് (2400 ചതുരശ്ര മൈൽ) അകത്തുള്ള, നീരൊഴുക്കുള്ള ഒരു മലയടിവാരത്തിൽ 600 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്റർ(230 ചതുരശ്ര മൈൽ) ഉള്ള ഒരു സമതലം ആണ്. പടിഞ്ഞാറൻ രപ്തി നദി താഴ്‌വരയിൽ നിന്ന് ഒഴുകുന്നു.

സമുദ്രനിരപ്പിൽ നിന്ന് യഥാക്രമം 700 മീറ്ററും 300 മീറ്ററുമാണ് ഡാങ്, ദേഖുരി താഴ്‌വരകളുടെ ഉയരം. ഡാങ്ങിന്റെ തെക്കൻ ഭാഗത്തും ദെയുഖുരി താഴ്‌വരയുടെ എല്ലാ വശങ്ങളിലും അടുത്തയിടയ്‌ക്ക്‌ ഉള്ള സെനോസോയിക് കാല അവസാദ ശില പരമ്പരകൾ നന്നായി തുറന്നുകാട്ടപ്പെടുന്നു. ഇവ കൂടുതലും ഇന്ത്യൻ ഫലകത്തിനും യുറേഷ്യൻ പ്ലേറ്റിനുമിടയിൽ തുടർന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ചെറുതാകലിൻ്റെ ഫലമായി രൂപഭേദം സംഭവിച്ച പാറകളാണ്. ^[21] പുരാതന പാലിയോലിത്തിക്ക് ടൂൾ സൈറ്റുകളുടെ സമൃദ്ധമായ സാന്നിധ്യം കാരണം രണ്ട് താഴ്‌വരകളും ദക്ഷിണേഷ്യയിലെ പാലിയോലിത്തിക്ക് പുരാവസ്തുഗവേഷണത്തിന്റെ സുപ്രധാന സ്ഥാനമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. ^[22]

പ്രവിശ്യയിലെ മറ്റ് ചെറിയ താഴ്‌വരകൾ അർഘഖാഞ്ചി ( രപ്തി ), പാൽപ ( രാംപൂർ ), ഗുൽമി ( സിമാൽതാരി ), പ്യൂതാൻ (ദർബൻ, ബാജിപൂർ ) തുടങ്ങിയ ജില്ലകളിലാണ്.

വനങ്ങൾ

പ്രവിശ്യയിലെ മൊത്തം ഭൂമിയുടെ 15% സംരക്ഷിത വനത്തിലാണ് .

മലകൾ

സംരക്ഷിത പ്രദേശങ്ങൾ

• ബർദിയ നാഷണൽ പാർക്ക്
• ബാങ്കെ നാഷണൽ പാർക്ക്
• ധോർപതൻ ഹണ്ടിംഗ് റിസർവ്

ലുംബിനിയിൽ 2011-ലെ സെൻസസ് പ്രകാരം 885,203 വീടുകളും 4,499,272 ജനസംഖ്യയും ഉണ്ടായിരുന്നു. ^[26]

വംശീയത

പ്രവിശ്യ വളരെ വംശീയമായി വൈവിധ്യപൂർണ്ണമാണ്. ജനസംഖ്യയുടെ 15.14% ഉള്ള തരുവാണ് ഏറ്റവും വലിയ ജനവിഭാഗം. 15.01% ഉള്ള മഗർ ആണ് രണ്ടാമത്തെ വലിയ വിഭാഗം. മറ്റ് ജനജാതി കമ്മ്യൂണിറ്റികളിൽ 1.35% ഉള്ള നെവാർ വിഭാഗവും മറ്റ് ആദിവാസി ജനജാതികൾ 2.72% ഉൾപ്പെടുന്നു. ഖാസ്/ ഛേത്രി (13.60%), ഹിൽ ബ്രാഹ്മിൻ (12.37%), കാമി (6%), ദമായി (1.88%), സർക്കി (1.48%), താക്കൂരി (1.33%), സന്യാസി (1.15%) എന്നിവരാണ് ഖാസ്, ആര്യ സമുദായങ്ങൾ . മുസൽമാൻ (6.93%), യാദവ് (4.03%), ചമർ (2.04%), കേവാത്ത് (1.04%), കഹാർ (1.02%), പാസ്വാൻ (1.01%) എന്നിവയാണ് മറ്റ് തെരായ് സമുദായങ്ങൾ. ^[27]

ഭാഷ

പ്രവിശ്യയിൽ ഏറ്റവുമധികം ആളുകൾ സംസാരിക്കുന്ന ഭാഷയാണ് നേപ്പാളി, എന്നാൽ തരു സമുദായത്തിന്റെയും 600,000 പേർ സംസാരിക്കുന്ന ' താരു ഭാഷയുടെയും ' ആസ്ഥാനം കൂടിയാണിവിടം. ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിൽ ഭോജ്പുരി, അവധി, ഉറുദു, മഗർ ഭാഷകൾ സംസാരിക്കുന്നവരും ഉണ്ട്. ^[28]

നേപ്പാളിലെ ഭാഷാ കമ്മീഷൻ തരുവും അവധിയും പ്രവിശ്യയിലെ ഔദ്യോഗിക ഭാഷകളായി ശുപാർശ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. പ്രവിശ്യയിലെ പ്രത്യേക പ്രദേശങ്ങൾക്കും മറ്റ് ആവശ്യങ്ങൾക്കുമായി ഭോജ്പുരി, ഉറുദു, മഗർ, മൈഥിലി എന്നിവ അധിക ഔദ്യോഗിക ഭാഷകളാക്കാനും കമ്മീഷൻ ശുപാർശ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ^[29]

നാല് സബ് മെട്രോപൊളിറ്റൻ നഗരങ്ങൾ, 32 നഗര മുനിസിപ്പാലിറ്റികൾ, 73 ഗ്രാമീണ മുനിസിപ്പാലിറ്റികൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്ന പ്രവിശ്യയിൽ ആകെ 109 പ്രാദേശിക ഭരണ യൂണിറ്റുകളുണ്ട്. ^[31]

ജില്ലകൾ

നേപ്പാളിലെ ജില്ലകൾ പ്രവിശ്യകൾ കഴിഞ്ഞാൽ ഭരണപരമായ ഡിവിഷനുകളുടെ രണ്ടാം തലമാണ്. ലുംബിനി പ്രവിശ്യയെ 12 ജില്ലകളായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു, അവയുടെ പട്ടിക ചുവടെ ഉണ്ട്. ജില്ലാ കോർഡിനേഷൻ കമ്മിറ്റിയുടെ തലവനും ജില്ലാ അഡ്മിനിസ്ട്രേഷൻ ഓഫീസറുമാണ് ഒരു ജില്ലയുടെ ഭരണം നടത്തുന്നത്. ജില്ലകളെ മുനിസിപ്പാലിറ്റികൾ അല്ലെങ്കിൽ ഗ്രാമീണ മുനിസിപ്പാലിറ്റികൾ എന്നിങ്ങനെ തിരിച്ചിരിക്കുന്നു.

സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ഭരണപരമായ ഡിവിഷനുകളുടെ പുനർനിർമ്മാണത്തിനുശേഷം, നവൽപരസി ജില്ലയും രുക്കും ജില്ലയും യഥാക്രമം പാരസി ജില്ലയായും നവൽപൂർ ജില്ലയായും കിഴക്കൻ രുക്കും ജില്ലയായും പടിഞ്ഞാറൻ രുക്കും ജില്ലയായും വിഭജിക്കപ്പെട്ടു. ^[32]

മുനിസിപ്പാലിറ്റി

നേപ്പാളിലെ മുനിസിപ്പാലിറ്റികളാണ് നഗരങ്ങളും ഗ്രാമങ്ങളും ഭരിക്കുന്നത്. ഒരു ജില്ലയിൽ ഒന്നോ അതിലധികമോ മുനിസിപ്പാലിറ്റികൾ ഉണ്ടായിരിക്കാം. ലുംബിനിയിൽ രണ്ട് തരം മുനിസിപ്പാലിറ്റികളുണ്ട്.

1. നഗര മുനിസിപ്പാലിറ്റി (Urban Municipality has three levels):
   1. മെട്രോപൊളിറ്റൻ നഗരം ( മഹാനഗരപാലിക )
   2. ഉപ-മെട്രോപൊളിറ്റൻ നഗരം ( ഉപ-മഹാനഗരപാലിക ) കൂടാതെ
   3. മുനിസിപ്പാലിറ്റി ( നഗരപാലിക )
2. റൂറൽ മുനിസിപ്പാലിറ്റി ( ഗൗൺപാലിക )

നഗരങ്ങളും പട്ടണങ്ങളും പാലിക്കുന്നതിന് നേപ്പാൾ സർക്കാർ ഒരു മിനിമം മാനദണ്ഡം നിശ്ചയിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ മാനദണ്ഡങ്ങളിൽ ഒരു നിശ്ചിത ജനസംഖ്യ, അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ, വരുമാനം എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു.

ക സ തി Largest cities or towns in ലുംബിനി പ്രവിശ്യ സെൻട്രൽ ബ്യൂറോ ഓഫ് സ്റ്റാറ്റിസ്റ്റിക്സ് കണക്കുകൾ പ്രകാരം[14]
Rank		District	Pop.	Rank		District	Pop.
1	ഘോരാഹി	ഡാംഗ്	156,164	11	ശിവരാജ്	കപിലവസ്തു	66,781	നേപാൾഗഞ്ച് ബുത്വാ
2	തുളസിപൂർ	ഡാംഗ്	141,528	12	ഗുലാരിയ	ബർദിയ	66,679
3	നേപാൾഗഞ്ച്	ബാങ്കെ	138,951	13	ബുദ്ധഭൂമി	കപിലവസ്തു	64,949
4	ബുത്വാ	രൂപന്ദേഹി	138,741	14	സിദ്ധാർത്ഥനഗർ	രൂപന്ദേഹി	63,483
5	തിലോത്തമ	രൂപന്ദേഹി	100,149	15	കൃഷ്ണനഗർ	കപിലവസ്തു	65,602
6	കപിലവസ്തു	കപിലവസ്തു	76,394	16	രാജാപൂർ	ബർദിയ	59,553
7	ബൻഗംഗ	കപിലവസ്തു	75,242	17	Ramgram	പരസി	59,455
8	ലുംബിനി സാംസ്കൃതിക്	രൂപന്ദേഹി	72,497	18	ബൻസ്ഗാധി	ബർദിയ	55,875
9	കോഹല്പൂർ	ബാങ്കെ	70,647	19	സൈനമൈന	രൂപന്ദേഹി	55,822
10	ബർദിയ	ബർദിയ	68,012	20	സുന്വാൾ	പരസി	55,424

ഗവർണർ പ്രവിശ്യയുടെ തലവനായി പ്രവർത്തിക്കുന്നു, മുഖ്യമന്ത്രി പ്രവിശ്യാ ഗവൺമെന്റിന്റെ തലവനാണ്. തുളസിപൂർ ഹൈക്കോടതിയിലെ ചീഫ് ജഡ്ജിയാണ് ജുഡീഷ്യറിയുടെ തലവൻ. നിയമസഭയുടെ സ്പീക്കർ പൂർണ ബഹാദൂർ ഘർട്ടിയാണ്. ^[34] ലുംബിനി പ്രവിശ്യയുടെ ആദ്യ ഗവർണറാണ് ഉമാകാന്ത ഝാ. ^[35] നിലവിലെ ഗവർണർ ധർമ്മ നാഥ് യാദവിനെ 2019 നവംബർ 4 ന് നേപ്പാൾ പ്രസിഡന്റ് നിയമിച്ചു . ^[36]

പ്രവിശ്യാ അസംബ്ലി

87 അംഗങ്ങൾ അടങ്ങുന്ന ഏകസഭമാത്രമുള്ള നിയമസഭയാണ് ലുംബിനി പ്രവിശ്യാ അസംബ്ലി. ഓരോ നിയോജക മണ്ഡലത്തിലെയും സ്ഥാനാർത്ഥികളെ രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടികൾ തിരഞ്ഞെടുക്കുകയോ സ്വതന്ത്രരായി നിൽക്കുകയോ ചെയ്യുന്നു. ഓരോ പാർട്ടിയിൽ നിന്നും തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെടുന്ന മൊത്തം അംഗങ്ങളുടെ മൂന്നിലൊന്ന് സ്ത്രീകളായിരിക്കണം. മൂന്നിലൊന്ന് ശതമാനം പേർ തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടില്ലെങ്കിൽ, അത് ഉറപ്പാക്കുന്നതിൽ പരാജയപ്പെടുന്ന പാർട്ടി, പാർട്ടി-ലിസ്റ്റ് ആനുപാതിക പ്രാതിനിധ്യത്തിലൂടെ മൊത്തം സംഖ്യയുടെ മൂന്നിലൊന്ന് സ്ത്രീകളായി തിരഞ്ഞെടുക്കണം.

പാർട്ടി		FPTP			PR			ആകെ
		വോട്ടുകൾ	%	സീറ്റുകൾ	വോട്ടുകൾ	%	സീറ്റുകൾ
	CPN (യൂണിഫൈഡ് മാർക്സിസ്റ്റ്-ലെനിനിസ്റ്റ്)	572,942	31.35	23	533,613	33.10	12	35
	CPN (ഏകീകൃത സോഷ്യലിസ്റ്റ്)			0			1	1
	നേപ്പാളി കോൺഗ്രസ്	646,200	35.36	7	530,844	32.93	12	19
	CPN (മാവോയിസ്റ്റ് കേന്ദ്രം)	285,878	14.64	13	239,281	14.84	6	19
	പീപ്പിൾസ് സോഷ്യലിസ്റ്റ് പാർട്ടി, നേപ്പാൾ	97,892	5.36	1	78,567	4.87	3	4
		54,529	2.98		54,110	3.36
	രാഷ്ട്രീയ ജനമോർച്ച	15,803	0.86	0	32,546	2.02	1	1
	മറ്റുള്ളവ	105,363	6.77	0	143,219	8.88	0	0
	സ്വതന്ത്രൻ	49,024	2.68	0	–	–	–	2
അസാധുവായ/ശൂന്യമായ വോട്ടുകൾ		90,857	–	–	306,734	–	–	–
ആകെ		1,918,488	100	52	1,918,914	100	35	87
രജിസ്റ്റർ ചെയ്ത വോട്ടർമാർ / പോളിംഗ് ശതമാനം		2,740,867	70.03	–	2,740,867	70.01	–	–
ഉറവിടം: നേപ്പാൾ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് കമ്മീഷൻ

2021 ലെ കണക്കനുസരിച്ച്, ബാഗ്മതി പ്രവിശ്യയ്ക്ക് ശേഷം നേപ്പാളിൽ അതിവേഗം വളരുന്ന രണ്ടാമത്തെ പ്രവിശ്യയാണ് ലുംബിനി പ്രവിശ്യ, കൂടാതെ ജിഡിപിയിലേക്കുള്ള സംഭാവനയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ ഏഴ് പ്രവിശ്യകളിൽ മൂന്നാമതുമാണ് (2021 ലെ കണക്കനുസരിച്ച് 14%). ^[37] നേപ്പാളിലെ രണ്ട് പ്രധാന നികുതി പിരിവ് പോയിന്റുകൾ ആയ നേപ്പാൾഗഞ്ച്, സിദ്ധാർത്ഥനഗർ (ഭൈരഹവ) എന്നിവ പ്രവിശ്യയുടെ തെക്ക് ഭാഗത്താണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. അവ ഇന്ത്യയിലൂടെയുള്ള വ്യാപാരത്തിന്റെയും ഗതാഗതത്തിന്റെയും പ്രധാന ട്രാൻസിറ്റ് സോണുകളാണ്. ^[38] ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിലെ അതിവേഗം വികസിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന നഗരങ്ങളായ - രൂപന്ദേഹി ജില്ലയിലെ ബട്വാൾ, സിദ്ധാർത്ഥനഗർ, ദാങ് ജില്ലയിലെ ഘോരാഹി, തുളസിപൂർ, ബാങ്കെ ജില്ലയിലെ നേപ്പാൾഗഞ്ച് , കോഹൽപൂർ എന്നിവ പ്രധാന വ്യവസായ കേന്ദ്രങ്ങളാണ്. ^[39]

ബാഗ്മതി പ്രവിശ്യയ്ക്ക് ശേഷം നേപ്പാളിലെ ബാങ്കുകളുടെയും ധനകാര്യ സ്ഥാപനങ്ങളുടെയും എണ്ണത്തിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനം ലുംബിനിക്ക് അവകാശപ്പെടാം.^[40] സാമ്പത്തിക വളർച്ച വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനായി പ്രവിശ്യയിൽ നിരവധി പദ്ധതികൾ ആരംഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഗൗതം ബുദ്ധ ഇന്റർനാഷണൽ എയർപോർട്ടിന്റെ നിർമ്മാണം, 20 വർഷത്തെ മാസ്റ്റർ പ്ലാൻ പ്രകാരം നേപ്പാൾഗഞ്ച് വിമാനത്താവളത്തെ അന്താരാഷ്ട്ര വിമാനത്താവളമാക്കി നവീകരിക്കൽ, പ്രത്യേക സാമ്പത്തിക മേഖലയിൽ വ്യവസായ യൂണിറ്റുകൾ സ്ഥാപിക്കൽ, പുതിയ ഹോട്ടലുകൾ തുറക്കൽ എന്നിവ പ്രവിശ്യയുടെ സാമ്പത്തിക വളർച്ചയ്ക്ക് കാരണമാകുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. ^{[41] [42]} പ്രവിശ്യയിൽ ആരംഭിച്ച ദേശീയ അഭിമാന പദ്ധതികളിൽ ഇവ ഉൾപ്പെടുന്നു: ^[40]

കൃഷി

പ്രവിശ്യയിൽ മിതശീതോഷ്ണ കാലാവസ്ഥയും ഉഷ്ണമേഖലാ കാലാവസ്ഥയും ഉണ്ട്, കാർഷിക വിള ഉൽപാദന സാധ്യതകളുടെ കാര്യത്തിൽ വൈവിധ്യമുണ്ട്. അഞ്ച് കോർ തെരായ് ജില്ലകൾ, ഒരു ഉൾപ്രദേശം, മറ്റ് 6 മലയോര ജില്ലകൾ എന്നിവയുള്ള ഈ പ്രവിശ്യ കാർഷികോത്പാദനത്തിന് ഏറ്റവും അനുയോജ്യമാണ്. ഭൂമി വളരെ ഫലഭൂയിഷ്ഠവും ആണ്. ഇവിടെ നല്ല ജലസേചന സ്രോതസ്സും നിലനിൽക്കുന്നു. സിക്ത ജലസേചന പദ്ധതിയും ബാബായ് ഡൈവേർഷൻ ആൻഡ് ഇറിഗേഷൻ പദ്ധതിയും കാർഷികോൽപ്പാദനത്തിന് ഗുണം ചെയ്യുന്നു. നെല്ല്, കടുക്, ഗോതമ്പ്, ചോളം, കരിമ്പ്, പച്ചക്കറികൾ, ഉരുളക്കിഴങ്ങ്, പയർ, പരുത്തി എന്നിവയാണ് പ്രധാന വിളകൾ. ^[43] പാൽ, ധാന്യവിളകൾ, പയർവർഗങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ലുംബിനി സ്വയംപര്യാപ്തമാണ്.

വ്യവസായം

2021 ആയപ്പോഴേക്കും പ്രവിശ്യയിൽ 16,549 രജിസ്റ്റർ ചെയ്ത കമ്പനികൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഏകദേശം 493,686 തൊഴിലവസരങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്ന 81,164 ചെറുകിട, കുടിൽ, സൂക്ഷ്മതല വ്യവസായങ്ങളുടെ വിഹിതത്തിൽ ബാഗ്മതി പ്രവിശ്യയ്ക്ക് ശേഷം ലുംബിനി പ്രവിശ്യ രാജ്യത്ത് രണ്ടാം സ്ഥാനത്താണ്. ^[45] കൂടാതെ, ടൂറിസം വ്യവസായം ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിൽ വൻതോതിൽ വളരുന്ന വ്യവസായമാണ്, ലോകമെമ്പാടുമുള്ള 113 രാജ്യങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള ഏറ്റവും കൂടുതൽ വിനോദസഞ്ചാരികളെ നേപ്പാളിലേക്ക് സ്വാഗതം ചെയ്യുന്നു. ^{[46] [47]}

ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിലെ നേപ്പാളിലെ രണ്ട് പ്രധാന വ്യാവസായിക എസ്റ്റേറ്റുകൾ - പ്രവിശ്യയിലെ ഏറ്റവും പഴക്കമുള്ള (1973 AD-ൽ സ്ഥാപിതമായ) വ്യവസായ എസ്റ്റേറ്റ് ആണ് നേപ്പാൾഗഞ്ച് ഇൻഡസ്ട്രിയൽ എസ്റ്റേറ്റ് (ജില്ല). ബട്വാൾ ഇൻഡസ്ട്രിയൽ എസ്റ്റേറ്റ് 1975 AD-ലും സ്ഥാപിതമായി. രണ്ട് വ്യവസായ എസ്റ്റേറ്റുകൾ കൂടിച്ചേർന്നാൽ, ഈ മേഖലയിൽ നൂറോളം വ്യവസായങ്ങൾ ഉണ്ട്, അവ രാജ്യത്തിന്റെ പ്രധാന വരുമാന സ്രോതസ്സാണ്. 2015- ൽ നേപ്പാൾ ഭരണഘടനയുടെ ഘോഷണത്തിന് ശേഷം, നേപ്പാൾ ഗവൺമെന്റിന്റെ കൗൺസിൽ ഓഫ് മിനിസ്റ്റേഴ്‌സ് പ്രവിശ്യയിൽ കൂടുതൽ വ്യവസായ എസ്റ്റേറ്റുകൾ പ്രഖ്യാപിച്ചു: രൂപാണ്ഡെഹിയിലെ മോത്തിപൂർ ഇൻഡസ്ട്രിയൽ എസ്റ്റേറ്റും ബാങ്കെ ജില്ലകളിലെ നൗബസ്ത വ്യവസായ എസ്റ്റേറ്റും. ^[48] അതുപോലെ, ഡാങ് ജില്ലയിൽ ഡാങ് വ്യവസായ എസ്റ്റേറ്റും പ്രഖ്യാപിച്ചു. ^[49]

ലുംബിനി

ബുദ്ധന്റെ ജനനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ബുദ്ധമതത്തിലെ ഏറ്റവും പവിത്രമായ സ്ഥലങ്ങളിലൊന്നായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ലുംബിനി ഒരു ലോക പൈതൃക സൈറ്റാണ്, നേപ്പാളിൽ ഏറ്റവും കൂടുതൽ ആളുകൾ സന്ദർശിക്കുന്ന സ്ഥലമാണ്. പ്രതിവർഷം 1.5. ദശലക്ഷത്തോളം വിനോദസഞ്ചാരികൾ ലുംബിനിയിൽ എത്തുന്നു. ^[50] മായാദേവി ക്ഷേത്രം ഉൾപ്പെടെ നിരവധി പഴയ ക്ഷേത്രങ്ങൾ ലുംബിനിയിലുണ്ട്, കൂടാതെ വിവിധ രാജ്യങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള ബുദ്ധമത സംഘടനകൾ ധനസഹായം നൽകുന്ന വിവിധ പുതിയ ക്ഷേത്രങ്ങൾ അവിടെ പൂർത്തിയായി അല്ലെങ്കിൽ ഇപ്പോഴും നിർമ്മാണത്തിലാണ്. ശാക്യ ടാങ്ക് ഉൾപ്പെടെയുള്ള പ്രദേശത്ത് സങ്കീർണ്ണമായ ഘടനകളുടെ പുരാതന അവശിഷ്ടങ്ങൾ സംരക്ഷിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട് - മായാദേവി ക്ഷേത്രത്തിനുള്ളിലെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ ഇഷ്ടിക ഘടനകളും ക്രോസ്-ഭിത്തി സംവിധാനവും ബിസി മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ട് മുതൽ പഴക്കമുള്ളവ, അശോക സ്തംഭം, 3-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ബുദ്ധവിഹാരങ്ങളുടെ ഖനന അവശിഷ്ടങ്ങൾ. ബിസി നൂറ്റാണ്ട് മുതൽ എ ഡി അഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ട് വരെ, ബിസി മൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിനും എ ഡി പതിനഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിനും ഇടയിലുള്ള ബുദ്ധ സ്തൂപങ്ങളുടെ (സ്മാരക ആരാധനാലയങ്ങൾ) അവശിഷ്ടങ്ങൾ സംരക്ഷിക്കപ്പെടുന്നു. ^[51] പുരാതന ആശ്രമങ്ങളുടെ അവശിഷ്ടങ്ങൾക്ക് പുറമേ, ഒരു വിശുദ്ധ ബോധിവൃക്ഷം, ഒരു പുരാതന കുളിക്കടവ്, അശോക സ്തംഭം, പരമ്പരാഗതമായി ബുദ്ധന്റെ ജന്മസ്ഥലമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന മായാദേവി ക്ഷേത്രം എന്നിവ അവിടെയുണ്ട്.

• 
  റോയൽ തായ് ബുദ്ധവിഹാരം
• 
  ദക്ഷിണ കൊറിയൻ സ്തൂപം
• 
  ശ്രീലങ്കൻ ബുദ്ധവിഹാരം
• 
  ജർമ്മൻ ബുദ്ധവിഹാരം
• 
  ഓസ്ട്രിയൻ ബുദ്ധവിഹാരം
• 
  ചൈനീസ് ബുദ്ധവിഹാരം

ലുംബിനി സമുച്ചയം പല മേഖലകളായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു: വിശുദ്ധ ഉദ്യാനം, സന്യാസ മേഖല, സാംസ്കാരിക കേന്ദ്രം, പുതിയ ലുംബിനി ഗ്രാമം. മായാദേവി ക്ഷേത്രം, അശോകസ്തംഭം, മാർക്കർ സ്റ്റോൺ, നേറ്റിവിറ്റി ശിൽപം, വിശുദ്ധ കുളം (പുസ്കരിണി), ബുദ്ധവിഹാരങ്ങൾ സ്തൂപങ്ങൾ എന്നിവയുൾപ്പെടെ നിരവധി ഘടനാപരമായ അവശിഷ്ടങ്ങൾ അടങ്ങുന്ന സമുച്ചയത്തിന്റെ കേന്ദ്രബിന്ദുവാണ് വിശുദ്ധ ഉദ്യാനം. ^[52] ബുദ്ധമതത്തിന്റെ രണ്ട് വ്യത്യസ്ത ദർശനങ്ങളെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്ന സന്യാസ മേഖലയെ കിഴക്കും പടിഞ്ഞാറുമായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു. തീർത്ഥാടന കേന്ദ്രമെന്ന നിലയിൽ, പല രാജ്യങ്ങളും അവരുടെ സ്വന്തം സാംസ്കാരിക രൂപകല്പനയും ആത്മീയതയും പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്ന സമുച്ചയത്തിൽ അവരുടെ വിഹാരങ്ങൾ സ്ഥാപിച്ചിട്ടുണ്ട്. വലിയ സന്യാസ മേഖലയിൽ വിഹാരങ്ങൾ മാത്രമേ നിർമ്മിക്കാൻ കഴിയൂ; കടകളോ ഹോട്ടലുകളോ റെസ്റ്റോറന്റുകളോ ഒന്നും അനുവദനീയമല്ല. ഈ മേഖലയെ കിഴക്കും പടിഞ്ഞാറും സന്യാസ മേഖലകളായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു, കിഴക്ക് തേരാവാദിൻ വിഹാരങ്ങളും പടിഞ്ഞാറ് മഹായാന, വജ്രായന വിഹാരങ്ങളും ഉണ്ട്. കൾച്ചറൽ സെന്റർ മ്യൂസിയങ്ങൾ, ലുംബിനി ഇന്റർനാഷണൽ റിസർച്ച് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് (LIRI), അഡ്മിനിസ്ട്രേഷൻ കോംപ്ലക്സ് മുതലായവ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, ന്യൂ ലുംബിനി വില്ലേജിൽ വേൾഡ് പീസ് പഗോഡയും ലുംബിനി കൊക്ക്‌ സാങ്ച്വറിയും ഉണ്ട്. ലുംബിനി സമുച്ചയത്തിന്റെ വടക്കേ അറ്റത്താണ് വേൾഡ് പീസ് പഗോഡ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്, ഇത് സാർവത്രിക സമാധാനത്തെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നതിനായി ജാപ്പനീസ് ബുദ്ധമതക്കാർ രൂപകൽപ്പന ചെയ്തതാണ്.

• 
  മായാ ദേവി ക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തിനുള്ളിലെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ
• 
  ക്ഷേത്രത്തോട് ചേർന്നുള്ള പുണ്യ കുളം
• 
  ചെറിയ ബുദ്ധ പ്രതിമ
• 
  ലോക സമാധാന സ്തൂപ കവാടം

കപിലവസ്തു

ഇന്നത്തെ നേപ്പാളിലെ ഗൗതമ ബുദ്ധന്റെ ജന്മദേശമായി പരക്കെ അറിയപ്പെടുന്ന കപിലവസ്തു ജില്ലയിൽ 130-ലധികം പുരാവസ്തു സ്ഥലങ്ങളുണ്ട്. അവ പ്രധാനമായും തിലൗറാകോട്ട്, കുഡാൻ, ഗോട്ടിഹാവ, നിഗ്ലിഹാവ, അരൗരാകോട്ട്, സാഗർഹാവ, സിസാനിയ എന്നിവിടങ്ങളിൽ കേന്ദ്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. ഗൗതമനു മുമ്പുള്ള രണ്ട് മുൻ ബുദ്ധന്മാരുടെ ജന്മസ്ഥലമായും ഈ പ്രദേശം കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു: ഗോട്ടിഹാവയിൽ ജനിച്ച കകുസന്ധ ബുദ്ധനും നിഗ്ലിഹാവയിൽ ജനിച്ച കൊനാഗമന ബുദ്ധനും . ^[53] നേപ്പാളിലെ മൂന്ന് അശോകസ്തംഭങ്ങളിൽ രണ്ടെണ്ണം ഗോട്ടിഹാവയിലും നിഗ്ലിഹാവയിലും അശോക രാജാവിന്റെ പുരാതന കപിലവസ്തു സന്ദർശനവേളയിൽ സ്ഥാപിച്ചതാണ്. ഗൗതമ ബുദ്ധൻ തന്റെ ജീവിതകാലത്ത് 29 വർഷം ചെലവഴിച്ച പുരാതന ശാക്യൻ നഗരമായ കപിലവസ്തുവിന്റെ വിശിഷ്‌ടമായ ഇടമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന തിലൗറകോട്ട്, 1996-ൽ യുനെസ്കോയുടെ ലോക പൈതൃക പട്ടികയിൽ ചേർത്തു ^[54] .

• 
  തിലൂരക്കോട്ടിലെ പുരാതന കപിലവസ്തുവിന്റെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ
• 
  കകുസന്ധ ബുദ്ധ അശോക സ്തംഭം
• 
  കൊനാഗമന ബുദ്ധ അശോക സ്തംഭം

രാമഗ്രാമം

ഗൗതമബുദ്ധന്റെ മരണശേഷം, ബുദ്ധന്റെ തിരുശേഷിപ്പുകൾ പതിനാറ് മഹാജനപദങ്ങളിൽ എട്ട് രാജകുമാരന്മാർക്കായി വിഭജിച്ചു. അവരിൽ ഒരാൾ, രാമഗ്രാമത്തിലെ (ഇന്നത്തെ പരാസി ജില്ല) ഒരു കോലിയൻ രാജാവിനും ഒരു തിരുശേഷിപ്പ് കിട്ടി. അത് അദ്ദേഹം ഒരു സ്തൂപം സ്ഥാപിച്ച് അവിടെ പ്രതിഷ്ഠിച്ച് സൂക്ഷിച്ചു. ^[55] ലോകത്തിലെ പ്രശ്നങ്ങൾ ഒന്നും ഉണ്ടാകാത്ത ബുദ്ധന്റെ യഥാർത്ഥ തിരുശേഷിപ്പ് ഉള്ളതായി അറിയപ്പെടുന്ന ഏക ^[56] സ്തൂപത്തിന്റെ സ്ഥലം 1996 മെയ് 23 ന് യുനെസ്കോ ലോക പൈതൃക താൽക്കാലിക പട്ടികയിൽ ചേർത്തു.

ധൗലഗിരി സർക്യൂട്ട്

കിഴക്കൻ രുകുമിലെ ധൗലഗിരി സർക്യൂട്ട് വടക്കൻ ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിലെ ധൗലഗിരി പർവതനിരയെ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ധൗലഗിരി പർവതനിരകൾ വടക്കുപടിഞ്ഞാറ് മുതൽ കിഴക്കൻ റുക്കും ജില്ലയുടെ വടക്കുകിഴക്ക് വരെ നീണ്ടുകിടക്കുന്നു, തുടർന്ന് കിഴക്കോട്ട് ധൗലഗിരി I എന്ന ഏറ്റവും ഉയരം കൂടിയ കൊടുമുടിയിലേക്ക് തുടരുന്നു. ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ 7,000 മീറ്റർ പർവതങ്ങളിലൊന്നായ പുത്ത ഹിഞ്ചുലി (ധൗലഗിരി VII) ആദ്യം കയറിയത് (1954-ൽ )ബ്രിട്ടീഷ് പര്യവേക്ഷകനായ JOM റോബർട്ട്‌സും ഷെർപ്പ ആങ് നൈമയും ആണ്. ^[57] പടിഞ്ഞാറൻ ധൗലഗിരി സർക്യൂട്ട്, വടക്കൻ ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിലെ വ്യതിരിക്തമായ സംരക്ഷിതമായ ഖാം മഗർ സംസ്കാരമുള്ള ധൗലഗിരി പർവതനിരകൾക്കും മഗർ-ഭൂരിപക്ഷം ഗ്രാമങ്ങൾക്കും സമീപമുള്ള ഒരു ടൂറിസ്റ്റ് ട്രെക്കിംഗ് സർക്യൂട്ടാണ്.

• 
  കമൽ താൽ (ലോട്ടസ് ലേക്ക്)
• 
  ധൗലഗിരി രാത്രിയിൽ
• 
  ധോർപതൻ
• 
  തട്ട് തട്ടായ നെല്ല് പാടങ്ങൾ

1983-ൽ പടിഞ്ഞാറൻ നേപ്പാളിലെ ഉയർന്ന ഉയരത്തിലുള്ള ആവാസവ്യവസ്ഥയെ സംരക്ഷിക്കാൻ നിയോഗിക്കപ്പെട്ട, കിഴക്കൻ രുകുമിലെ ^[58] റിസർവിലാണ് സർക്യൂട്ടിന്റെ കിഴക്കൻ ഭാഗം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. റിസർവിൽ ആൽപൈൻ, സബ്-ആൽപൈൻ, ഉയർന്ന മിതശീതോഷ്ണ സസ്യങ്ങളും 137 ഇനം പക്ഷികളും ഉണ്ട്. റിസർവിലെ വംശനാശഭീഷണി നേരിടുന്ന മൃഗങ്ങളിൽ കസ്തൂരി മാൻ, ചെന്നായ, ചുവന്ന പാണ്ട, ചിയർ ഫെസന്റ്, ഡാൻഫെ എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു.

ദേശീയ ഉദ്യാനങ്ങൾ

കടുവകളുടെ പ്രാതിനിധ്യമായ ആവാസവ്യവസ്ഥയെയും അവയുടെ ഇരകളെയും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനായി 1976-ൽ സ്ഥാപിതമായ ബാർദിയ ദേശീയോദ്യാനം 968 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്ററിൽ വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന താഴ്ന്ന പ്രദേശമായ തെറായിയിലെ ഏറ്റവും വലിയ ദേശീയോദ്യാനമാണ് . ഒരു പ്രശസ്തമായ വിനോദസഞ്ചാര കേന്ദ്രമെന്ന നിലയിൽ, ആരും കേടുപാടുകൾ വരുത്താത്ത സാൽ വനം, പുൽമേടുകൾ, കർണാലി നദിയുടെ എക്കൽ ചാലുകൾ ഒഴുകുന്ന സ്ഥലങ്ങൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെട്ട മനോഹരമായ വനപ്രദേശമാണ് ബാർദിയ ദേശീയോദ്യാനം. 1997-ൽ ദേശീയോദ്യാനത്തിനു ചുറ്റും 327 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്റർ വിസ്തൃതിയുള്ള ഒരു ബഫർ സോൺ പ്രഖ്യാപിച്ചു, അതിൽ വനങ്ങളും സ്വകാര്യ ഭൂമിയും ഉൾപ്പെടുന്നു. പ്രാദേശിക കമ്മ്യൂണിറ്റികൾ സംയുക്തമായാണ് ബഫർ സോൺ നിയന്ത്രിക്കുന്നത്, പാർക്കും കമ്മ്യൂണിറ്റി വികസനവും റിസോഴ്‌സ് മാനേജ്‌മെന്റും സംയുക്തമായാണ് നടത്തുന്നത്. ^[59]

ആന സവാരി, കാടുകളിൽ അവരുടെ സ്വാഭാവിക വാസസ്ഥലത്ത് വിരഹിക്കുന്ന ഗംഗാ- ഡോൾഫിനുകളെയും, കടുവകളെയും, കാണ്ടാമൃഗങ്ങളെയും, ആനകളെയും കാണൽ എന്നിവ പാർക്കിലെ പ്രശസ്തമായ വിനോദസഞ്ചാര പ്രവർത്തനങ്ങളാണ്. ജൈവവൈവിധ്യത്താൽ സമ്പന്നമായ ബാബായ് താഴ്‌വര 1984-ൽ പാർക്കിനോട് ചേർത്തു. ഈ മേഖലയിൽ മരങ്ങൾ നിറഞ്ഞ പുൽമേടുകളും നദീതട വനങ്ങളുമുണ്ട്, അതിലെ ജലം ഘരിയാൽ മുതലയുടെ ആവാസ കേന്ദ്രമാണ്. 30-ലധികം വ്യത്യസ്ത സസ്തനികൾ, 513 ഇനം പക്ഷികൾ, നിരവധി ഇനം പാമ്പുകൾ, പല്ലികൾ, മത്സ്യങ്ങൾ എന്നിവ പാർക്ക് പ്രദേശത്ത് വസിക്കുന്നതായി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ^[60]

• 
  ബർദിയ നാഷണൽ പാർക്കിലെ വന മരങ്ങൾ
• 
  ബാങ്കെ നാഷണൽ പാർക്ക്
• 
  Deer at Bardiya National Park
• 
  Water body at Bardiya National Park

ബാർദിയ ദേശീയ ഉദ്യാനത്തോട് ചേർന്നുള്ള ബാങ്കെ ദേശീയോദ്യാനം 1518 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്റർ (586 ചതുരശ്ര മൈൽ) സംരക്ഷിത പ്രദേശമുള്ള ടൈഗർ കൺസർവേഷൻ യൂണിറ്റിനെ (TCU) പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു. 2010-ൽ സ്ഥാപിതമായ ഈ ദേശീയോദ്യാനം കടുവകളുടെയും നാലുകൊമ്പുള്ള ഉലമാനുകളുടെയും സംരക്ഷിത പ്രദേശമാണ്. ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിലെ ബാങ്കെ ജില്ലയിൽ 550 ചതുരശ്ര കിലോമീറ്റർ വിസ്തൃതിയിൽ പാർക്ക് വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്നു. ബാങ്കെ ദേശീയോദ്യാനം പടിഞ്ഞാറ് ബർദിയ ദേശീയ ഉദ്യാനവുമായും തെക്ക് ഇന്ത്യയിലെ വന്യജീവി സങ്കേതവുമായും വനങ്ങളുമായും ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. കടുവകൾക്ക് ആവാസ വ്യവസ്ഥ പ്രദാനം ചെയ്യുന്ന ടെറായി ആർക്ക് ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പിന്റെ (TAL) ഒരു പ്രധാന ഘടകമാണ് സംരക്ഷിത മേഖല. സാൽ വനം, ഇലപൊഴിയും നദീതട വനം, സവന്നകളും പുൽമേടുകളും, മിക്സഡ് ഹാർഡ് വുഡ് വനം, ഫ്ളഡ് പ്ലെയിൻ സമൂഹം, ഭാബർ, ചുരേ ശ്രേണിയുടെ താഴ്‌വരകൾ എന്നിങ്ങനെ എട്ട് ആവാസവ്യവസ്ഥകളുള്ള പാർക്കിൽ 124 സസ്യങ്ങൾ, 34 സസ്തനികൾ, 300 ലധികം പക്ഷികൾ, 24 ഉരഗങ്ങൾ 7 ഉഭയജീവികൾ 58 മത്സ്യ ഇനങ്ങൾ എന്നിവ ഉണ്ട്. 1973 ലെ ദേശീയ ഉദ്യാനങ്ങൾ-വന്യജീവി സംരക്ഷണ നിയമം അനുസരിച്ച്, 3 ഇനം സസ്തനികൾ (കടുവ, വരയുള്ള ഹൈന, നാല് കൊമ്പുള്ള ഉറുമ്പ്), 4 ഇനം പക്ഷികൾ (ഭീമൻ വേഴാമ്പൽ, കറുത്ത സ്റ്റോർക്ക്, ബംഗാൾ ഫ്ലോറിക്കൻ, ലെസർ ഫ്ലോറിക്കൻ), 2 ഇനം ഉരഗങ്ങൾ (ഘരിയൽ മുതലയും പെരുമ്പാമ്പും) പാർക്കിൽ സംരക്ഷിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ^[61]

റാണി മഹൽ

1893-ൽ ജനറൽ ഖഡ്ഗ ഷുംഷർ തന്റെ പരേതയായ ഭാര്യ തേജ് കുമാരി ദേവിയുടെ സ്മരണയ്ക്കായി നിർമ്മിച്ചതാണ് റാണി മഹൽ . 'രാജ്ഞിയുടെ കൊട്ടാരം' എന്ന് അർത്ഥം വരുന്ന റാണി മഹൽ എന്ന പേര് അദ്ദേഹം അതിനു നൽകി. താൻസെനിൽ നിന്ന് പതിനെട്ട് കിലോമീറ്റർ അകലെ സിയാൻജയ്ക്കും പല്പയ്ക്കും ഇടയിൽ കാളി ഗണ്ഡകി നദിയുടെ തീരത്താണ് കൊട്ടാരം.

പാണ്ഡവേശ്വര ക്ഷേത്രം

ഡാങ് ജില്ലയിലെ ഘോരാഹിയുടെ മധ്യഭാഗത്ത് നിന്ന് 9 കിലോമീറ്റർ അകലെ ബാബായ് നദിക്ക് തെക്ക് ചുരെ ശ്രേണിയുടെ അടിത്തട്ടിലാണ് ശിവന് സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഒരു ക്ഷേത്രം. വിശ്വാസമനുസരിച്ച്, പഞ്ചപാണ്ഡവരുടെ സഹോദരന്മാർ ഹിമാലയത്തിലേക്കുള്ള യാത്രയ്ക്കിടെ ശിവനോട് പ്രാർത്ഥിച്ച മഹാഭാരതത്തിലെ പുരാതന സ്ഥലത്ത് ആണ് ഈ ക്ഷേത്രം എന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു. ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ത്രിശൂലം ഉൾക്കൊള്ളുന്നതാണ് ക്ഷേത്ര സമുച്ചയം. ഹൈന്ദവ വിശ്വാസികൾക്കും നേപ്പാൾ പ്രസിഡന്റ്, പോലീസ് മേധാവികൾ, ചീഫ് ജസ്റ്റിസുമാർ, മന്ത്രിമാർ തുടങ്ങിയ പ്രമുഖ വ്യക്തികൾക്കും ഈ ക്ഷേത്രം ഒരു പ്രധാന സ്ഥലമായി മാറിയിരിക്കുന്നു. ^[62]

ചില പ്രശസ്തമായ മത, ടൂറിസ്റ്റ് കേന്ദ്രങ്ങൾ ഇവയാണ്:

• സ്വർഗദ്വാരി
• ജിത്ഗാഡി കോട്ട
• ബാഗേശ്വരി ക്ഷേത്രം
• ഭൈരബ്സ്ഥാൻ
• റെസുംഗ
• റിഡി
• അംബികേശ്വരി
• സുപ ദെഉരലി

ജനപ്രിയ തടാകങ്ങൾ

• സത്യവതി
• ബഹ്റകുനെ
• ജഗദീഷ്പൂർ
• രുക്മിണി
• ജഖേര

വിദ്യാഭ്യാസം

2014-ഓടെ, നേപ്പാളിലെ ആദ്യത്തെ 4 "സമ്പൂർണ സാക്ഷരതയുള്ള" ജില്ലകളിൽ ഒന്നായിരുന്നു പല്പ ജില്ല, 95%-ത്തിലധികം സാക്ഷരതാ നിരക്ക് അവർ കൈവരിച്ചു. ^{[63] [64]} 2018-ഓടെ, ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിലെ കൂടുതൽ ജില്ലകളായ അർഘഖാഞ്ചി, ഗുൽമി, പ്യുതാൻ, ഡാങ്, പരാസി, രുപന്ദേഹി, റോൾപ, ബർദിയ, കിഴക്കൻ രുക്കും ജില്ല എന്നിവ നേപ്പാളിലെ സമ്പൂർണ സാക്ഷരതയുള്ള ജില്ലകളായി തരംതിരിക്കപ്പെട്ടു. ^[65]

2011 ലെ സെൻസസ് പ്രകാരം ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിലെ സാക്ഷരതാ നിരക്ക് 66% ആണ്. വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ വിവിധ തലങ്ങളെ (ജനസംഖ്യ അനുസരിച്ച്) തരം തിരിക്കാം:

• പ്രാഥമിക നില (43%),
• ലോവർ സെക്കൻഡറി ലെവൽ (21%),
• സെക്കൻഡറി ലെവൽ (11%),
• SLC (8%),
• ഇന്റർമീഡിയറ്റ് ലെവൽ (5%),
• തുടക്കക്കാരൻ (5%),
• അനൗപചാരിക (4%),
• ബിരുദാനന്തര ബിരുദവും അതിനുമുകളിലും (1%).

സർവ്വകലാശാലകൾ

• നേപ്പാൾ സംസ്കൃത സർവകലാശാല
• രപ്തി അക്കാദമി ഓഫ് ഹെൽത്ത് സയൻസസ്
• ലുംബിനി ബൗദ്ധ യൂണിവേഴ്സിറ്റി

ആരോഗ്യം

നാഷണൽ ഡെമോഗ്രാഫിക് ഹെൽത്ത് സർവേ (NDHS) 2016 അനുസരിച്ച്, പ്രവിശ്യയിലെ നവജാത ശിശുക്കളുടെ മരണനിരക്ക് (1000 ജീവനുള്ള ജനനങ്ങളിൽ) 30 ഉം ശിശുമരണ നിരക്ക് (1000 ജീവനുള്ള ജനനങ്ങളിൽ) 42 ഉം ആണ്, ഇവ രണ്ടും ദേശീയ ശരാശരിയായ (യധാക്രമം) 21-നേക്കാളും 32 നേക്കാളും കൂടുതലാണ്. നാല് ഹബ് ആശുപത്രികൾ, 18 ആശുപത്രികൾ, രണ്ട് റീജിയണൽ മെഡിക്കൽ സ്റ്റോറുകൾ, 31 പ്രാഥമികാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, 570 ഹെൽത്ത് പോസ്റ്റുകൾ, 27 നഗര ആരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ, 15 കമ്മ്യൂണിറ്റി ഹെൽത്ത് യൂണിറ്റുകൾ, 9 മറ്റ് ആരോഗ്യ സൗകര്യങ്ങൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെടെ 670 പൊതുജനാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങൾ പ്രവിശ്യയിലുണ്ട്. ^[66]

ആശയവിനിമയം

ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിൽ, ജനസംഖ്യയുടെ 49.2% പേർക്ക് റേഡിയോ പ്രാപ്യമാണ്, 30.4% പേർക്ക് ടിവി പ്രാപ്യമാണ്, 1.3% പേർക്ക് മാത്രമേ ഇന്റർനെറ്റ് പ്രാപ്യത ഉള്ളൂ. അതുപോലെ, ജനസംഖ്യയുടെ 4.4% പേർക്ക് ലാൻഡ്‌ലൈൻ ടെലിഫോണും 65.8% പേർക്ക് മൊബൈൽ ഫോണും ലഭ്യമാണ്. ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിൽ മൂന്ന് പ്രധാന സെൽ ഫോൺ ദാതാക്കളുണ്ട്. നേപ്പാൾ ദൂരസഞ്ചാർ കമ്പനി ലിമിറ്റഡ് (NTC), Ncell Axiata Limited (NCELL), സ്മാർട്ട് സെൽ എന്നിവയാണ് അവ. സ്മാർട്ട് സെൽ ദാതാക്കളുടെ കവറേജ് 5 ജില്ലകളിൽ മാത്രമാണ്.

ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിൽ ദേശീയ, പ്രവിശ്യാ, പ്രാദേശിക തലത്തിൽ 66 പത്ര ചാനലുകളുണ്ട്. തരംതിരിക്കൽ അനുസരിച്ച്, ഗോരാച്യ ദൈനിക്, ദൈനിക് നേപ്പാൾഗഞ്ച്, മെച്ചിക്കലി സന്ദേശ് ദൈനിക് എന്നിവയാണ് ഏറ്റവും ഉയർന്ന സ്ഥാനത്ത് ഉള്ള ചില പത്രങ്ങൾ. റേഡിയോ ലുംബിനി, റേഡിയോ തുളസിപൂർ, ഭേരി എഫ്എം, എന്നിങ്ങനെ മൊത്തം 63 റേഡിയോ സ്റ്റേഷനുകൾ പ്രവിശ്യയിലുണ്ട് ^[67]

ഊർജ്ജം

ജനസംഖ്യയുടെ 91% നും ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിൽ വൈദ്യുതി ലഭിക്കുന്നുണ്ട്. ലുംബിനി പ്രവിശ്യയിലെ 12 ജില്ലകളിൽ പരാസി, കപിൽവാസ്തു , ബർദിയ എന്നിവ 99 ശതമാനത്തിലധികം വൈദ്യുതീകരിച്ചു. ഗുൽമി, അർഘഖാഞ്ചി, രൂപാണ്ഡെഹി എന്നിവിടങ്ങളിൽ 95 ശതമാനത്തിലധികം വൈദ്യുതീകരണവും രുക്കും ഈസ്റ്റിൽ ഏറ്റവും കുറഞ്ഞ വൈദ്യുതീകരണം 11.25 ശതമാനവുമാണ്. ^[68] ജലവൈദ്യുതിയിൽ നിന്ന് 21.2 മെഗാവാട്ട് വൈദ്യുതിയാണ് ലുംബിനി ഉത്പാദിപ്പിക്കുന്നത്. ^[69] പ്രവിശ്യയിലെ മൊത്തം വൈദ്യുതി ഉപഭോക്താക്കളുടെ എണ്ണം 457992 ആണ്, പ്രതിവർഷം 370.8 ദശലക്ഷം മെഗാവാട്ട് ഊർജ്ജം ഉപയോഗിക്കുന്നു. നേപ്പാൾ ഇലക്ട്രിസിറ്റി അഥോറിറ്റിയുടെ വിതരണ ഉപഭോക്തൃ സേവന ഡയറക്ടറേറ്റിൻ്റെ കണക്കുകൾ അനുസരിച്ച്, 93% ഉപഭോക്താക്കളും ഗാർഹിക ഉപയോക്താക്കളാണ്; പ്രവിശ്യയിലെ 2020ലെ വൈദ്യുതി നഷ്ടം വർഷത്തിൽ 12.17% ആണ്. ഡിസ്ട്രിബ്യൂഷൻ പ്രൊവിൻഷ്യൽ ഓഫീസിലെ മൊത്തം നഷ്ടത്തിൽ, ഏറ്റവും ഉയർന്ന നഷ്ടം 25.02 % ഗുലാരിയയിൽ ആണ്.

നേപ്പാളിലെ സ്വകാര്യ ഗ്രിഡുമായി ബന്ധിപ്പിച്ച ആദ്യത്തെ സോളാർ പവർ പ്ലാന്റായ ബട്ട്‌വാൾ സോളാർ പിവി പ്രോജക്റ്റ് 2020 ഒക്ടോബറിൽ ദേശീയ ട്രാൻസ്മിഷൻ ലൈനുമായി ബന്ധിപ്പിച്ചു. രൂപേന്ദേഹി ജില്ലയിലെ തിലോത്തമയിലാണ് റിഡി ഹൈഡ്രോ പവർ കമ്പനി പവർ ഈ പ്ലാന്റ് നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. 330 വാട്ട് വീതമുള്ള 32,000 സോളാർ പാനലുകളുള്ള ഈ പ്ലാന്റിന് 8.5 മെഗാവാട്ട് വൈദ്യുതി ഉൽപ്പാദിപ്പിക്കാനാകും. ^[70]

ഗതാഗതം

റോഡ്‌വേകൾ

H01 ഹൈവേയുടെ ആരംഭം മുതൽ ലുംബിനിയിലെ ഗതാഗത മാർഗ്ഗങ്ങൾ വികസിച്ചു . ലുംബിനിക്ക് രണ്ട് പ്രധാന റൂട്ടുകളുണ്ട്. H01 ഹൈവേ, ഒപ്പം H10 ഹൈവേ. അവ രണ്ടും ബുട്വാളിൽ കൂടിച്ചേരുന്നു. 8,931 കി.മീ റോഡാണ് പ്രവിശ്യയിൽ നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. അതിൽ 5,293 കിലോമീറ്റർ ബ്ലാക്ക് ടോപ്പ് ആണ്.

പ്രവിശ്യയിലെ 12 ജില്ലകളും ബ്ലാക്ക്‌ടോപ്പ് റോഡുകളിലൂടെ ബന്ധിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. പ്രവിശ്യയിലെ പ്രധാന ഹൈവേകൾ ഇപ്രകാരമാണ്:

1. മഹേന്ദ്ര ഹൈവേ : മഹേന്ദ്ര ഹൈവേ ( H01) ബർദിയ, ബങ്കെ, ഡാങ്, കപിൽവാസ്തു, രൂപാണ്ഡെഹി, പരാസി എന്നീ ജില്ലകളിൽ അക്ഷാംശമായി സഞ്ചരിക്കുന്നു. കിഴക്ക് ബാഗ്മതിയെ പടിഞ്ഞാറ് സുദുർപശ്ചിമുമായി ഇത് ബന്ധിപ്പിക്കുന്നു.
2. രത്ന ഹൈവേ : രത്ന ഹൈവേ ( H12) കർണാലി പ്രവിശ്യയിലേക്ക്. ഇത് നേപ്പാൾഗഞ്ചിലെ നേപ്പാൾ-ഇന്ത്യ അതിർത്തിയിൽ ആരംഭിച്ച് സുർഖേത്തിലെ ബീരേന്ദ്രനഗറിൽ അവസാനിക്കുന്നു. കർണാലി ഹൈവേ സിസ്റ്റത്തിലേക്കുള്ള ഹൈവേ പരിവർത്തനം ഇത് അവസാനിക്കുന്ന പോയിന്റിൽ നിന്ന് ആണ് തുടങ്ങുന്നത്.
3. രപ്തി ഹൈവേ : രപ്തി ഹൈവേ ( H11) അമേലിയ, ഡാങ് എന്നിവിടങ്ങളിൽ നിന്ന് ആരംഭിച്ച് മ്യൂസിക്കോട്ട് വെസ്റ്റ് റുകൂമിൽ അവസാനിക്കുന്നു. ഈ ഹൈവേ മലയോര പ്രദേശങ്ങളായ റോൾപ, സല്യാൻ വെസ്റ്റ് റുകും, കിഴക്കൻ റുകും എന്നിവിടങ്ങളിലേക്ക് പ്രവേശനം സാധ്യമാക്കുന്നു.
4. സിദ്ധാർത്ഥ ഹൈവേ : സിദ്ധാർത്ഥ ഹൈവേ ( H10) ഹൈവേ സിദ്ധാർത്ഥനഗറിലെ നേപ്പാൾ-ഇന്ത്യ അതിർത്തിയിൽ നിന്ന് ആരംഭിച്ച് പൊഖാറയിലെ പൃഥിവി ചൗക്കിൽ അവസാനിക്കുന്നു. സിദ്ധാർത്ഥനഗർ, ബട്വാൾ, താൻസെൻ, വാലിംഗ്, പുത്തലിബസാർ, സ്യാംഞ്ജ, പൊഖാറ എന്നിവയാണ് ഹൈവേയിലെ പ്രധാന വാസസ്ഥലങ്ങൾ.

ഭൈരഹവയും നേപ്പാൾഗഞ്ചും എല്ലായ്പ്പോഴും ഇന്ത്യയുമായുള്ള പ്രധാന വ്യാപാര പാതകളാണ്. ലുംബിനിയിൽ റെയിൽവേ ഇല്ലെങ്കിലും ഈസ്റ്റ് വെസ്റ്റ് റെയിൽവേ, കാഠ്മണ്ഡു-ലുംബിനി റെയിൽവേ റൂട്ടും ഇന്ത്യൻ നഗരങ്ങളെ ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന മറ്റ് നിരവധി റൂട്ടുകളും ആസൂത്രണം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ^{[72] [73] [74]}

വ്യോമ ഗതാഗതം

ഗൗതം ബുദ്ധ ഇന്റർനാഷണൽ എയർപോർട്ട്, നേപ്പാൾഗഞ്ച് എയർപോർട്ട്, ഡാങ് എയർപോർട്ട് എന്നിവയാണ് പ്രവിശ്യയിലെ പ്രധാന എയർസ്ട്രിപ്പുകൾ. ത്രിഭുവൻ ഇന്റർനാഷണൽ എയർപോർട്ടിന് ശേഷം നേപ്പാളിലെ ഏറ്റവും തിരക്കേറിയ രണ്ടാമത്തെ വിമാനത്താവളമായ നേപ്പാൾഗഞ്ച് വിമാനത്താവളം 20 വർഷത്തെ മാസ്റ്റർ പ്ലാൻ പ്രകാരം അന്താരാഷ്ട്ര വിമാനത്താവളമായി നവീകരിക്കുന്നു. ^[75] നേപ്പാൾഗഞ്ച് വിമാനത്താവളം കർണാലി പ്രവിശ്യയിലെയും സുദുർപശ്ചിം പ്രവിശ്യയിലെയും ഒട്ടുമിക്ക വിമാനത്താവളങ്ങളുടെയും ഹബ്ബായി വർത്തിക്കുന്നു. മാനസസരോവർ തടാകത്തിലേക്കും ടിബറ്റിലെ കൈലാഷ് പർവതത്തിലേക്കും പോകുന്ന വിനോദസഞ്ചാരികളുടെ ട്രാൻസിറ്റ് കേന്ദ്രമാണിത്. ^[76] റെസുംഗ ( ഗുൽമി ജില്ല ), സന്ധിഖർക ( അർഘഖാഞ്ചി ജില്ല) എന്നിവിടങ്ങളിൽ പുതിയ വിമാനത്താവളങ്ങൾ നിർമാണത്തിലാണ്. ^{[77] [78]}

• 
  ത്രിഭുവൻ ഇൻ്റർനാഷണൽ എയർപോർട്ട് കഴിഞ്ഞാൽ നേപ്പാളിലെ ഏറ്റവും തിരക്കേറിയ വിമാനത്താവളമാണ് നേപ്പാൾഗഞ്ച്