Giuseppe Verdi

He weer de Söhn vun Carlo Verdi un Luigia Verdi, borene Uttini. Sien Vader weer en Kröger un Lüttbuer in Le Roncole. Fröh hebbt se sehn, dat de lütt Peppino dat Tüüg to’n Musiker harr, un he kreeg den eersten musikaalschen Ünnerricht vun’n Organisten in’t nahe Busseto. 1823 keem he dor op dat Gymnasium, mit de Ünnerstütten vun den Koopmann Antonio Barezzi, un draad vertreed he den Dörporganisten in de Kark vun Le Roncole. Twoors harr dat Konservatorium in Mailand em aflehnt, aver he worr – wedder mit de Help vun Barezzi – Privatschöler vun Vincenzo Lavigna, en Schöler vun Giovanni Paisiello. 1834 worr he Organist un 1836 Musikdirektor in Busseto un heiraad Barezzi sien Dochter Margherita.

1838 künnig he sien Bahntje in Busseto und gung na Mailand. An’n 17. November 1839 worr sien eerste Oper Oberto, conte di San Bonifacio an de Scala uropföhrt un is enigermaten goot opnahmen worrn. Aver för Verdi kemen düüstere Tieden. 1838 weer siene 1837 borene Dochter Virginia dootbleven, 1839 sien 1838 boren Söhn Icilio, un 1840 storv siene Fro Margherita. In disse Troertiet schull he en komische Oper schrieven. So worr sien twete Oper, Un giorno di regno (König för een Dag), 1840 en Fiasko. Verdi swoor, nienich wedder een eenzige Note to komponeern.

Na över een Johr kreeg de Direktor vun de Scala, Bartolomeo Merelli, dat hen, dat Verdi en ne’e Oper anfung. He wies em dat Textbook vun Nabucco, un Verdi seeg de Wöör Va, pensiero, sull'ali dorate (Fleeg, Gedank, op gollen Flünken). Dorut is denn de beröhmte Chor vun de gefangen Hebräer worrn. De Premiere vun de Oper an’n 9. März 1842 worr en groten Spood. Un de Singersche vun de Hööftrull, Giuseppina Strepponi, schull later Verdis twete Fro warrn.

In de tokamen acht Johr schreev Verdi twölf Opern. Een bet dree Premieren jeedeen Johr – dat weer bannig veel Arbeit un wenig Tiet. Dorüm hett he düssen Levensafsnitt siene „Galeerenjohren“ nöömt. He bröch sien Gesundheit in Gefohr un weer sülvst nich tofreden mit de Qualität vun sien Warken. Dat is seker nich heel verkehrt, un vundaag warrt vun disse Opern blots Macbeth (1847) na Shakespeare und Luisa Miller (1849) na Schillers Schauspeel Kabale und Liebe fakener speelt. Aver he worr nu ok de föhrene Opernkomponist vun Italien, un 1848 kunn he sik en Goot in Sant’Agata dicht bi Le Roncole köpen.

In düt Johr keem dat to Opstänn gegen de öösterrieksche Herrschop in Italien. Ok Verdi drööm vun en vereinigt Italien un weer befründt mit wichtigen Persönlichkeiten vun de Natschoonalröhr, de Risorgimento. De Opstänn worrn daalslaan, man Verdi hett in sien Oper La battaglia di Legnano (De Slacht vun Legnano) (1849) den Patrioten Toversicht geven – dor winnt de lombardische Liga gegen den düütschen Kaiser Friedrich Barbarossa.

1850 worr em dat Schauspeel Le roi s’amuse (De König höögt sik) vun Victor Hugo wies. Foorts wull he dorut ene Oper maken, un an’n 11. März 1851 weer de Premiere vun Rigoletto. Dat weer nu sien eerst groot Meesterwark. De Figuren sünd psycholoogsch fien tekent und dat Orchester maalt Lunen un Atmosphäre farvig ut. Rigoletto is ok de eerste vun Verdis dree populärsten Opern, de so nöömte „trilogia popolare“. Dor achteran keem Il trovatore (De Troubadour) (1853). Twoors is dat Libretto na dat Drama vun Antonio García Gutiérrez en snaaksch Dörchenanner, de Handeln versteihst mehrst nich. Man Verdi schreev för düt Wark siene schönsten un swungvullsten Melodien. Il trovatore speelt in’n Middelöller, de drütte Oper, La traviata (1853), dorgegen in Verdis egen Tiet. He harr dat Stück La dame aux camélias (De Kameliendame) vun Alexandre Dumas fils in en Oper ümwannelt, aver en Rattje op de Opernbühn, dat weer nich na de Smack vun dat dormalige Publikum. Vundaag hett dat Publikum La traviata (d. h. De, de vun’n Weg afkamen is) sünnerlich leef.

Nu schull Paris innahmen warrn. Dor regeer de Grand Opéra vun Auber un Meyerbeer, de Verdi rutfödder mit Les vêpres siciliennes (De siziliaansche Vesper) (1855). Fief Akte, grote Chorszenen un natüürlich dat prächtige Ballett Les saisons (De Johrstieden) in’n drütten Akt bood düsse Oper mit en Libretto vun den Experten Eugène Scribe. Se worr en Spood, man en Fiasko worr de neegste Oper, de düüstere Simon Boccanegra (1857). Verdi wull al so lever endlich en Oper na Shakespeare sien King Lear schrieven. Föffteihn Johr harr he sik dormit befaat – an’n Enn is dor nix bi rutsuurt. Dorför komponeer he ’n wiedere Oper na Scribe, Un ballo in maschera (En Maskenball) (1859), en wunnervull Wesselspeel twüschen Komik un Tragik. Dor geev dat allerdings böös Arger mit de Zensur. An’n Enn worr ut den sweedschen König Gustav III., den se ümbröcht harrn, de amerikaansche Gouverneur Riccardo ut Boston. Un nu harr Verdi noog vun’n Theater. Un ballo in maschera schull siene letzte Oper sien.

In’n Harvst 1859 heiraad er endlich Giuseppina Strepponi. Siet 1847 leev se tosamen, un dat geev veel Tratsch un Sluderee in Busseto över dat Poor. 1860 hebbt sik denn de mehrsten italieenschen Staten mit Piemont-Sardinien tohoopdoon. Verdi worr to’n Afordenten vun Busseto in dat Parlament vun Turin wählt, aver de Politik weer nich so sien Saak, un 1865 geev he sien Mandat op. Dat is sachts ok en Mythos, dat de Naam Verdi as Akronym för Vittore Emanuele Re d’Italia, den tokamen König vun Italien, lesen worr.

Veer Johr harr Verdi nix komponeert, as en Opdrag ut St. Petersburg keem. Verdi leet sik rümkriegen un schreev La forza del destino (De Macht vun’t Schicksal) (1862). Fief Johr later maak he en tweeten Versöök mit de Grand Opéra in Paris, aver Don Carlos (1867) na Schiller sien Drama weer veel to lang un is eerst in de lateren italieenschen Faten goot ankamen. 1868 storv Rossini, un Verdi sloog vör, dat he und ölven annere italieensche Komponisten tosamen för em en Requiem schrieven. Verdi sülvst komponeer dorför en Libera me, man de Messa per Rossini is eerst 1988 in Stuttgart uropföhrt worrn.

1869 worr de Suezkanal inwieht, un dor hebbt se Rigoletto speelt. Nu wünsch sik de ägyptsch Khedive för sien nee Theater in Kairo en Oper vun Verdi. Spelen schull de in de Pharaonentiet, un so kunn Verdi in Märsch, Dänz un Preestergesäng veel exotisch Klöör opdragen. Dunn weer allens Orientaalsch in Kunst, Literatur un Musik bannig nafraagt. Wegen de düütsch-franzöösche Krieg weer de Premiere vun Aida denn eerst an’n 24. Dezember 1871. De Oper weer ’n ne’er Triumph för Verdi un worr överall speelt, aver de Kritikers menen, dat he nu Wagner namaak, un dat hett em swoor drapen. Nich eene ne’e Oper wull he mehr schrieven. Dütmal heel de Swoor föffteihn Johr.

1873 bleev Alessandro Manzoni, de grote italieensche Dichter, doot. För em komponeer he sien groote Messa da Requiem, in dat he dat Libera me ut’t Requiem för Rossini inbo. Verdi weer nich goot op de Kark to spreken, un sien Requiem klingt mehr na Oper as na Gottsdeenst. 1873 harr he ok sien eenzig Kamermusikwark schreven, en Striekquartett. 1874 worr he Senator vun’t Königsriek Italien. Sünst leev he as Rentier.

Doch Giulio Ricordi, sien Verleger, leet em nich in Roh. He vermiddel de Tosamenarbeit mit den Schrieversmann un Komponisten Arrigo Boito. Verdi harr al 1862 ene Kantate, L’inno delle nazioni (Hymne vun de Natschoonen), för de Weltutstellen in London op en Text vun Boito schreven. Man nu worr dat för beid en grootoordig un vertroonsfull Schapen. Dat Lengen na de ideale Shakespeare-Oper harr opletzt Verdis beste Oper toweeg bröcht, aver dat is nu Otello worrn un nich Lear. Heel unafhangig vun Wagner schaap Verdi en ne’e Form vun Musikdrama, leet de olen Konventschoonen achter sik un vertöver de Hörers doch mit de wunnerborsten Melodien. Mehrst nich vörstellen kann een sik den Jubel bi de Premiere an’n 5. Februar 1887 in Mailand.

Aver dat weer noch nich Verdis letzt Woort. As en blied Broder to den traagsch Otello keem Falstaff (1893) op de Welt. Wedder verfaat Boito dat Libretto, dütmal na verscheden Stücken vun Shakespeare. De Kroon op Verdis Levenswark, licht, geistriek un öllerwies, bleev Falstaff doch jümmers en Oper för „Kenner“ un is nie redig populär worrn. 1898 sünd de Quattro pezzi sacri (Veer geistlich Stücke), komponeert 1889-98, opföhrt worrn. 1895-1900 leet Verdi in Mailand en Olenhuus för arme Musikers boen, de Casa di riposo. An’n 14. November 1897 storv siene Fro Giuseppina, Verdi folg ehr an’n 27. Januar 1901. Över 300.000 Minschen nehmen Afscheed, as an’n 27. Februar 1901 beide Sargen in de Kapell vun de Casa di riposo överföhrt worrn.

Opern

• Oberto, conte di San Bonifacio (Oberto, Graaf vun San Bonifacio) (17.11.1839 Mailand, Scala). Libretto vun Antonio Piazza un Temistocle Solera
• Un giorno di regno (König för een Dag) oder Il finto Stanislao (De falsche Stanislaus) (5.9.1840 Mailand, Scala). Libretto vun Felice Romani
• Nabucco (9.3.1842 Mailand, Scala). Libretto vun Temistocle Solera
• I Lombardi alla prima crociata (De Lombarden op'n eersten Krüüztog) (11.2.1843 Mailand, Scala). Libretto vun Temistocle Solera na Tomaso Grossi
• Ernani (9.3.1844 Venedig, Fenice). Libretto vun Francesco Maria Piave na Hernani vun Victor Hugo
• I due Foscari (De twee Foscari) (3.11.1844 Rom, Argentina). Libretto vun Francesco Maria Piave na {{The Two Foscari]] vun Lord Byron
• Giovanna d'Arco (15.2.1845 Mailand, Scala). Libretto vun Temistocle Solera na Die Jungfrau von Orléans vun Friedrich Schiller
• Alzira (12.8.1845 Neapel, San Carlo). Libretto vun Salvatore Cammarano na Alzire, ou Les Américains vun Voltaire
• Attila (17.3.1846 Venedig, Fenice). Libretto vun Temistocle Solera na Attila, König der Hunnen vun Zacharias Werner
• Macbeth (14.3.1847 Florenz, Pergola; Neefaten 21.4.1865 Paris, Théâtre Lyrique). Libretto vun Francesco Maria Piave un Andrea Maffei na Macbeth vun William Shakespeare
• I masnadieri (De Rövers) (22.7.1847 London, Her Majesty's). Libretto vun Andrea Maffei na Die Räuber vun Friedrich Schiller
• Jérusalem (26.11.1847 Paris, Opéra). Neefaten vun I Lombardi. Libretto vun Alphonse Royer un Gustave Vaëz
• Il corsaro (De Korsar) (25.10.1848 Triest, Teatro Grande). Libretto vun Francesco Maria Piave na The Corsair vun Lord Byron
• La battaglia di Legnano (De Slacht vun Legnano) (27.1.1849 Rom, Argentina). Libretto vun Salvatore Cammarano na La battaille de Toulouse vun Joseph Méry
• Luisa Miller (8.12.1849 Neapel, San Carlo). Libretto vun Salvatore Cammarano na Kabale und Liebe vun Friedrich Schiller
• Stiffelio (16.11.1850 Triest, Teatro Grande). Libretto vun Francesco Maria Piave na Le pasteur, ou L’évangile et le foyer vun Émile Souvestre un Eugène Bourgeois
• Rigoletto (11.3.1851 Venedig, Fenice). Libretto vun Francesco Maria Piave na Le roi s’amuse vun Victor Hugo
• Il trovatore (De Troubadour) (19.1.1853 Rom, Apollo). Libretto vun Salvatore Cammarano na El trovador vun Antonio García Gutiérrez
• La traviata (6.3.1853 Venedig, Fenice). Libretto vun Francesco Maria Piave na La dame aux camélias vun Alexandre Dumas fils
• Les vêpres siciliennes (De siziliaansche Vesper) (13.6.1855 Paris, Opéra). Libretto vun Eugène Scribe un Charles Duveyrier
• Simon Boccanegra (12.3.1857 Venedig, Fenice; Neefaten vun Arrigo Boito 24.3.1881 Mailand, Scala). Libretto vun Francesco Maria Piave na Simón Bocanegra vun Antonio García Gutiérrez
• Aroldo (16.8.1857 Rimini, Teatro Nuovo). Neefaten vun Stiffelio. Libretto vun Francesco Maria Piave na The Betrothed vun Walter Scott un Harold, the Last of the Saxon Kings vun Edward Bulwer-Lytton
• Un ballo in maschera (En Maskenball) (17.2.1859 Rom, Apollo). Libretto vun Antonio Somma na Gustave III: ou le bal masqué vun Eugène Scribe
• La forza del destino (De Macht vun’t Schicksal) (10.11.1862 St. Petersburg, Oper). Libretto vun Francesco Maria Piave na Don Álvaro o la fuerza del sino vun Ángel de Saavedra
• Don Carlos (11.3.1867 Paris, Opéra; Neefaten in 4 Akten 10.1.1884 Mailand, Scala). Libretto vun Joseph Méry un Camille du Locle na Don Karlos vun Friedrich Schiller
• Aida (24.1.1871 Kairo, Opernhuus). Libretto vun Antonio Ghislanzoni na Auguste Mariette
• Otello (5.2.1887 Mailand, Scala). Libretto vun Arrigo Boito na Othello vun William Shakespeare
• Falstaff (9.2.1893 Mailand, Scala). Libretto vun Arrigo Boito na The Merry Wives of Windsor un Henry IV. vun William Shakespeare

Geistliche Warken

• Tantum ergo för Tenor un Orgel (1835)
• Libera me för Sopran, Chor un Orchester (1862, dacht för en Requiem för Rossini)
• Messa da Requiem för 4 Soli, Chor un Orchester (1874)
• Pater noster för Chor a cappella (1879)
• Ave Maria för Sopran un Striekorchester (1880)
• Pietà, Signor! för Tenor un Klaveer (1894)
• Quattro pezzi sacri (I. Ave Maria för Chor a cappella (1889) - II. Stabat Mater för Chor un Orchester (1897) - III. Laudi all Vergine Maria för Froonschor a cappella (1898) - IV. Te Deum för Dubbelchor un Orchester (1895))

Weltliche Vokalwarken

• Sei romanze (1838)
• Album di sei romanze (1845)
• Wiedere Arien un Romanzen (1833-69)
• Suona la tromba (De Trumpeet schallt). Hymne för Mannschor (1848)
• Inno delle nazioni (Hymne vun de Natschoonen). Kantate för Tenor, Chor un Orchester (1862)

Kamermusik

• Striekquartett e-moll (1873)

Giuseppe Verdi. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Op Wikiquote gifft dat Zitaten to, över oder vun „Giuseppe Verdi“ (hoochdüütsch).

• Literatur över Giuseppe Verdi in der Bibliographie des Musikschrifttums
• Höört Se de Musik vun Giuseppe Verdi in'n Magazzini Sonori