व्यास नगरपालिका

पञ्चायती व्यवस्थाको अन्त्य भएपछि तत्कालिन श्री ५ को सरकारद्वारा वि.सं. २०४७ साल जेठ २८ गते^[७] नगरपालिका ऐन, २०४७ घोषणा गरिएको थियो। यसै ऐनलाई टेकेर तत्कालिन सरकारले वि.सं. २०४८ चैत्र ३० गते नेपालमा तीन वटा नयाँ नगरपालिका थप्दा व्यास पनि नयाँ नगरपालिका बन्न पुगेको थियो।^[८] नगरपालिका ऐन, २०४७ बमोजिम गठन हुने नेपालको पहिलो तीन नगरपालिकाहरू मध्ये व्यास नगरपालिका पनि एक हो।

व्यासलाई तत्कालिन सरकार मन्त्रिपरिषदको विकास समितिले वि.सं. २०७१ साल मङ्सिर १६ गते गरेको निर्णय र वि.सं. २०७१ पुस २८ गते नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचना अनुसार तत्कालिन पोखरी भञ्ज्याङ गाविसलाई समावेश गरेर यो नगरपालिकाको क्षेत्र विस्तार गरेको थियो।^[२] सङ्घीय शासन व्यवस्था लागू भएपछि देशमा स्थानीय तहको गठन भएसँगै वि.सं. २०७३ फागुन २२ गते नेपाल सरकारको निर्णय तथा वि.सं. २०७३ फागुन २७ गते नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचना अनुसार यो नगरपालिकामा तत्कालीन केशवटारको वडा नं. २ देखि ७, क्यामिन, घाँसीकुवाको वडा नं. २ देखि ८, तनहुँसुरको वडा नं. ४ देखि ९, रिस्तीको वडा नं. १ देखि ५ र वडा नं. ७ देखि ९, श्याम्घा र सतिश्वराको वडा नं. ६ देखि ९ वडासम्मको गाउँ विकास समितिहरू थपेर यसको क्षेत्र विस्तार गरेको थियो।^{[३][९][१०][११]}

हिन्दू धर्मका महर्षि वेदव्यासको जन्म यसै पावनभूमिमा भएको विश्वासको आधारमा उनै ऋषि वेदव्यासको नामबाट यस नगरपालिकाको नामकरण गरिएको हो। मगर भाषामा 'व्यास' को अर्थ 'भूलभूल' वा 'जमीनबाट पलाएको पानी' भन्ने हुन्छ। यो क्षेत्र आदिम कालदेखि नै महर्षिहरूको आदर्श तपोभूमि मानिएको छ।

यो मादी र सेती नदीको सङ्गमदेखि उत्तर किनारमा अवस्थित छ। समुद्र सतहदेखि ३०८ मिटरको उचाइमा पर्ने यो नगर महाभारत पर्वत शृङ्खलाको उत्तरी खोचमा पर्दछ। यस नगरपालिकाको पूर्वमा भानु नगरपालिका र बन्दीपुर गाउँपालिका, पश्चिममा म्याग्दे गाउँपालिका र शुक्लगण्डकी नगरपालिका, उत्तरमा लम्जुङ र कास्की जिल्ला तथा दक्षिणमा ऋषिङ्ग गाउँपालिका र देवघाट गाउँपालिका रहेको छ। चारैतिर हराभरा वनजङ्गल तथा फाँट र नदीहरूको साथमा अवस्थित यो नगरपालिका आफ्नो प्राकृतिक क्षेत्रको लागि लोकप्रिय रहेको छ।

नेपालको राष्ट्रिय जनगणना २०६८ अनुसार व्यास नगरपालिकाको जनसङ्ख्या ७०,३३५ रहेको छ।^[५]यहाँ १८,३३९ घरधुरीहरू रहेकोमा महिलाको सङ्ख्या ३९,०७५ र पुरुषको सङ्ख्या ३१,२६० रहेको छ।^[४]

व्यास नगरपालिकाभित्र भानुघाँसी स्मारक पार्क, छाब्दी बराह, तनहुँसुर^[१२], व्यास गुफा^[१३], मानहुँकोट^[१४], गलेखामकोट लगायतका प्राकृतिक तथा ऐतिहासिक पर्यटकीय स्थलहरू रहेका छन्।^[४]

• जिल्ला विकास समिति, तनहुँ वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१५-०५-१८ मिति