Ferie
Ferie er fleire fridagar etter kvarandre.[1] Ordet blir au bruka om ferieopphald eller feriereiser.
Ein kan ha ferie frå arbeidsplass eller skule. Feriar kan hanamn etter tida dei fell på, som juleferie, sommarferie, påskeferie og vinterferie.
Ordbakgrunn
Ordet «ferie» kjem opphavleg frå det latinske fleirtalsordet feriae, som var religiøse festdagar da ein ikkje dreiv handel og forretningar.[1] Ordet viste seinare til ein periode da undervising og rettsmøte tok slutt. «Ferie» kom som eit framandord på norsk på slutten av 1800-talet.
Ferie kan bli omsett med holiday («heilagdag») på britisk-engelsk og vacation («ledigheit») på anglo-amerikansk.
Ferie i arbeidslivet
I Noreg
I Noreg er ferie for lønnsmottakarar regulert av ferieloven. Ferieloven sikrar alle arbeidstakarar 25 vyrkedagar ferie kvart år. Med vyrkedagar meiner ein au laurdagar. 25 feriedagar svarar derfor til fire veker pluss éin dags ferie kvart kalenderår. Tariffoppgjeret i 2000/2001 gav mange grupper ei femte ferieveke, men denne ekstra ferien er ikkje ein del av ferieloven, og det er eit lokalt spørsmål ved kvar enkelt arbeidsplass om dei tilsette har ei ekstra veke fri. For arbeidstakarar som har fylt 60 år er det imidlertid ei ekstra ferieveke kvart år, til saman minimum 31 dagar ferie.
Feriepengar skal bli rekna ut med 10,2 % av arbeidsvederlag som er utbetalt i året før ferien blir tatt, uansett varighet av arbeidstilhøvet. For arbeidstakarar over 60 år er utgjer feriepengane 12,5 % av lønna.
I utlandet
Oversynet under viser minimum lovfesta ferietid i forskjellige land og byggjer delvis på eit oversyn utarbeida av konsulentfirmaet Mercer i 2007.[2] Lønnsmottakarar i Finland har lengst ferie med 30 dagar betalt ferie og opp til 14 lønna høgtidsdagar i året. Au i Frankrike og Dei sameinte arabiske emirata er 30 dagar minimum. Minst ferie er det i fylgje Mercer på Filippinane, der arbeidstakarane har krav på berre fem dagars ferie i løpet av året.
| Land | Minimum feriedagar med lønn | Høgtidsdagar med lønn | Totalt | Kommentar |
|---|---|---|---|---|
| Argentina | 14-35 | 14 kalenderdagar for arbeidstakarar med 0-5 års ansiennitet, 21 kalenderdagar frå 5-10 år, 28 kalenderdagar frå 10-20 år og 35 kalenderdagar frå 20 år. | ||
| Austerrike | 25 | 13 | 38 | For eldre arbeidstakarar er det 42 dagar løna ferie i året. |
| Australia | 20 | 11 (gjennomsnitt) | 31 | Frå 27. mars 2006 er det 20 dagar (fire veker) ferie derav to veker kan «bli seld» til arbeidsgivaren. I tillegg er også eldre arbeidtakarar Long service leave løna. |
| Bahamas | 14-21 | 14 dagar etter eitt års tilsetting, 21 dagar etter fem års tilsetting | ||
| Belgia | 20 | 10 | 30 | |
| Brasil | 30 | 30 samanhengande dagar, derav ti kan «bli seld» tilbake til arbeidsgivaren | ||
| Bulgaria | min. 20 arbeidsdagar | |||
| Canada | 10 | 10 (gjennomsnitt) | 20 | ti arbeidsdagar, bestemt av lovar på provinsnivå |
| Chile | 15 vyrkedagar | |||
| Colombia | 14 dagar | |||
| Costa Rica | 14 dagar | To veker etter eitt års tilsetting | ||
| Danmark | 25 | 10 | 35 | Seks veker, derav fem dagar som kan bli «selt» tilbake til arbeidsgivaren («omsorgsdagar») |
| Dei sameinte arabiske emiratane | 30 | 9 | 39 | |
| EU | 28 | Meir i enkelte land | ||
| Ecuador | 14 dagar | |||
| Filippinane | 5 | 14 | 19 | |
| Finland | 30 | 14 | 44 | |
| Frankrike | 30 | 10 | 40 | 5 veker[3] pluss 2 veker med RTT («Reduction du Temps de Travail», «reduksjon av arbeidstid») avhengig av arbeidsavtalen) |
| Hellas | 25 | 12 | 37 | 20 arbeidsdagar eller meir avhengig av år i firmaet |
| Hong Kong | Sju dagar | |||
| Irland | 20 dagar | Pluss ni offentlege høgtidsdagar | ||
| Israel | 14 dagar | |||
| Italia | 20 | 11 | 31 | 20-30 dagar pluss elleve offentlege høgtidsdagar |
| Japan | 18 | 18 dagar betalt fri (inkludert sjukefråvær). Offisielt fem veker (som ein reaksjon på karoshi-problemet, utbrenthet, i japansk arbeidsliv) | ||
| Kina | Ikkje påkravd | |||
| Kroatia | 18 vyrkedagar | |||
| Latvia | 28 | |||
| Mexico | 7 | |||
| Nederland | 20 | 8 | 28 | Fire veker |
| Ny Zealand | 28 | Frå 1. april 2007 | ||
| Noreg | 25 | 11 | 36 | 25 vyrkedagar (inkludert laurdagar) |
| Paraguay | 14 dagar | |||
| Peru | 14 dagar | |||
| Polen | 26 | 10 | 36 | 20 arbeidsdagar, 26 arbeidsdagar etter ti års tilsetting |
| Portugal | 22 arbeidsdagar | Opptil 25 dagar viss det ikkje har vore fråvær året før | ||
| Puerto Rico | 15 dagar | |||
| Romania | min. 20 vyrkedagar | |||
| Saudi-Arabia | 15 dagar | |||
| Singapore | 7 | |||
| Sør-Afrika | 21 samanhengande dagar | |||
| Spania | 22 | 14 | 36 | |
| Storbritannia | 20 | 8 | 28 | 20 kalenderdagar pluss 8 «bank holidays» (britiske og irske heilagdagar, opphavleg da bankane heldt stengt) |
| Sverige | 25 | 11 | 36 | 25-32 vyrkedagar avhengig av alder |
| Sveits | 28 kalenderdagar | 28 kalenderdagar = 20 vyrkedagar | ||
| Sør-Korea | Ti vyrkedagar | |||
| Taiwan | Sju dagar | |||
| Tsjekkia | Fire veker | |||
| Tyrkia | Tolv vyrkedagar | |||
| Tyskland | 24 | 10 | 34 | Fire veker, det vil seie 24 arbeidsdagar medrekna laurdag (sjølv om arbeidsveka er frå måndag t.o.m. fredag) pluss ni til 13 høgtidsdagar |
| Tunisia | 30 vyrkedagar | |||
| Ukraina | 24 kalenderdagar | |||
| Ungarn | 20 arbeidsdagar | |||
| Uruguay | 14 dagar | |||
| USA | 15 | 10 | 25 | Det er ingen føderal lov som pålegg arbeidsgivarar å tilby korkje lønna eller ulønna ferie. Sju til tolv dagar er likevel vanleg for dei fleste arbeidstakarane, til dømes ti vyrkedagar med åtte national holidays. Tilsette i det amerikanske forsvaret opparbeider 2,5 dagar kvar månad, til saman 30 feriedagar i året, ikkje medrekna national holidays.[4] |
| Venezuela | 15 dagar | 15 dagar med lønn | ||
| Vietnam | 14 | 8 | 22 |