ହିପୋପୋଟାମସ
ସାଧାରଣ ହିପୋପୋଟାମସ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ The common hippopotamus (/ˌhɪpəˈpɒtəməs/ HIP-Ə-POT-Ə-məs;[୨]) ବା ହିପୋପୋଟାମସ ଆମ୍ଫିବିଅସ (Hippopotamus amphibius), ବା କେବଳ ହିପୋ (hippo) ଏକ ବିରାଟକାୟ ସାଧାରଣତଃ ଶାକାହାରୀ (herbivorous), ଚତୁସ୍ପଦ ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ଓ ଅଙ୍ଗୁଲେଟ (ungulate) ପ୍ରାଣୀ ଯିଏ ସବ-ସାହାର ଆଫ୍ରିକାର (sub-Saharan Africa) ବାସକରେ । ବୈଜ୍ଞାନିକ ହିପୋପୋଟାମିଡି ପରିବାରର ଦୁଇଟି ପ୍ରଜାତି ((extant| species)) ମଧ୍ୟରୁ ଏହା ଗୋଟିଏ । (extant species) ଓ ଅନ୍ୟଟି ପିଗମି ହିପୋପୋଟାମସ (en:pygmy hippopotamus (Choeropsis liberiensis or Hexaprotodon liberiensis)। ପୂରାତନ ଗ୍ରୀକ ଭାଷାର ନଦୀ ଅଶ୍ୱ ବା ରିଭର ହର୍ସ ("river horse" (ἱπποπόταμος)) ଶବ୍ଦରୁ ଏହି ଶବ୍ଦଟି ଆସିଛି । ହାତୀ ଓ ରାଇନୋ ପରେ ଏହା ତୃତୀୟ ବିରାଟକାୟ ସ୍ଥଳଚର ପ୍ରାଣୀ (third-largest type of land mammal) ଓ ସବୁଠାରୁ ଓଜନଦାର ପ୍ରାଣୀ (artiodactyl) । ଘୁଷରୀ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ସହିତ ସାଦୃଶ୍ୟ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାଙ୍କର ସବୁଠାର ଅଦିକ ସାଦୃଶ୍ୟ ସେଟାସି (en:cetaceans ) ପ୍ରାଣୀଙ୍କ (ତିମି, ଡଲଫିନ, ପୋରପେଜ ଇତ୍ୟାଦି) (cetaceans (whales, dolphins, porpoises, etc.) ସହିତ ଥାଏ ଯାହାଙ୍କଠାରୁ ସେ ୫୫ ନିୟୁତ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ପୃଥକ୍ ହୋଇଥିଲେ ।
| Common hippopotamus | |
|---|---|
,_parque_nacional_de_Chobe,_Botsuana,_2018-07-28,_DD_82.jpg) | |
| A hippopotamus in Chobe National Park, Botswana | |
Conservation status | |
 Vulnerable (IUCN 3.1) | |
ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ  | |
| ସାମ୍ରାଜ୍ୟ: | ପ୍ରାଣୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ |
| ଗୋଷ୍ଠୀ: | ବାଇଲାଟେରିଆ |
| ପର୍ବ: | କୋର୍ଡାଟା |
| ମହାଶ୍ରେଣୀ: | ଟେଟ୍ରାପୋଡା |
| ଗୋଷ୍ଠୀ: | ମାମାଲିଆଫୋର୍ମ୍ସ |
| ଶ୍ରେଣୀ: | ମାମାଲିଆ |
| Family: | Hippopotamidae |
| Genus: | Hippopotamus |
| ଜାତି: | H. amphibius |
| ବାଇନୋମିଆଲ ନାମ | |
| Hippopotamus amphibius | |
 | |
| Range map of the African hippopotamus. Historic range is in red while current range is in green. | |
ଢୋଲ ଆକାରର ଶରୀର ଗଠନରୁ ଏମାନଙ୍କୁ ଚିହ୍ନି ହୁଏ ଓ ଏମାନଙ୍କ ଅତ୍ୟଧିକ ଖୋଲୁଥିବା ପାଟି ଓ ତା ଭିତରେ ଦୃଶ୍ୟ ହେଉଥିବା କେନାଇନ ଦାନ୍ତ, ପ୍ରାୟ ଲୋମବିହୀନ ଦେହ, ସ୍ତମ୍ଭ ଭଳି ଗୋଡ଼, ବିରାଟ ଆକାର: ବୟଃପ୍ରାପ୍ତ ହାରାହାରୀ ୧୫୦୦ କେଜି (୩୩୧୦ ପାଉଣ୍ଡ) ଅଣ୍ଡିରା ହିପୋ ଓଜନ ଓ ୧୩୦୦ କେଜି (୨୮୭୦ ପାଉଣ୍ଡ) ମାଈ ହିପୋ ଓଜନ ହୋଇଥାଏ । ଏହିଭଳି ବଡ଼ ଆକାର ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ସ୍ୱଳ୍ପ ଦୂରତାକୁ ଘଣ୍ଟାକୁ ୩୦ କି:ମି: (୧୯ ମାଇଲ) ବେଗରେ ଦୌଡ଼ିପାରେ ।
ସାଧାରଣତଃ ନଦୀ, ହ୍ରଦ ଓ ପଙ୍କୁଆ ଦଳ ଭିତରେ ସାଧାରଣ ହିପୋପୋଟାମସ ବାସ କରେ । ସେଠାରେ ନଦୀର କିଛି ଦୂରତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ଥାନୀୟ ଷଣ୍ଢ ରାଜତ୍ୱ କରିବା ସହିତ ୫-୩୦ ମାଈ ଓ ଛୁଆଙ୍କୁ ନେଇ ରହନ୍ତି । ଦିନ ବେଲେ ସେମାନେ ନଦୀ ବା କର୍ଦ୍ଦମ ଭିତରେ ପଶି ଥଣ୍ଡା ରହନ୍ତି । ଉଭୟ ପ୍ରଜନନ ଓ ଛୁଆ ଜନ୍ମ ପାଣି ଭିତରେ ହୁଏ । ଗୋଧୁଳି ସମୟରେ ସେମାନେ ପାଣିରୁ ବାହାରି ଘାସ ଚରନ୍ତି । ପାଣି ଭିତରେ ସମସ୍ତେ ଏକାଠି ରହିଲେ ମଧ୍ୟ ଘାସ ଚରିବା ବେଳେ ଅଲଗା ଅଲଗା ରହି ଚରନ୍ତି । ସ୍ଥଳଭାଗରେ ତାଙ୍କର କିଛି ନିଜସ୍ୱ କ୍ଷେତ୍ର (territorial) ନଥାଏ । ହିପୋ ପୃଥିବୀର ଏକ ବିପଦଜନକ, ହିଂସ୍ର ଓ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ପ୍ରାଣୀ । ଏହି ପ୍ରାଣୀମାନେ ବାସହାନୀ ଯୋଗୁ, ମାଂସ ଓ ଦାନ୍ତ ପାଇଁ ପାଇଁ ଶିକାର ହେଉଥିବାରୁ ବିପଦଗ୍ରସ୍ଥ ରହୁଛନ୍ତି ।
ହିପୋ ଓ ମାନବ
ହିପୋ ସହିତ ମାନବର ସମ୍ପର୍କ ୧୬୦,୦୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ରହିଆସିଛି ଓ ଏହାର ମାଂସ ଖାଇବା ନିମନ୍ତେ ହିପୋକୁ କାଟିବାର ପ୍ରମାଣ ତାହାର ହାଡ଼ର କଟା ଦାଗରୁ ମିଳୁଛି ।[୩] ପରେ ପଥର ମଧ୍ୟ ସାହାରାର ଜାନେଟଠାରେ ପଥର ଗାତ୍ରରେ ମିଳୁଥିବା ଚିତ୍ର ଓ ପଥର ଖୋଦିତ କଳାରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ୪,୦୦୦-୫୦୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ହିପୋ ଶିକାର ହେଉଥିଲା । ପୂରାତନ ମିଶରୀୟମାନେ ହିପୋକୁ ନୀଳ ନଦୀ (Nile) ଉପତ୍ୟକାର ଏକ ହିଂସ୍ର ପ୍ରାଣୀ ଭାବରେ ଜାଣିଥିଲେ ଓ ମହାନ୍ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ସମାଧି ଉପରେ ହିପୋର ଚିତ୍ର ଥିବା ଦେଖାଯାଏ । [୪]
ପୂରାତନ ଗ୍ରୀକ୍ ଓ ରୋମାନମାନଙ୍କ (Greeks and Romans) ଅମଳରୁ ହିପୋ ଜଣାଶୁଣା ଥିଲା । ଗ୍ରୀକ୍ ଐତିହାସିକ ହେରୋଡୋଟସ ତାଙ୍କର ହେରୋଡୋଟସ ଇତିହାସରେ (The Histories) ହିପୋର ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ ଓ ରୋମାନ ପ୍ରକୃତିବାଦୀ ପ୍ଲିନି ଦି ଏଲଡର ହିପୋ ବିଷୟରେ ତାମଲ ବିଶ୍ୱକୋଷରେ (Naturalis Historia) (ସିର୍କା ସନ ୭୭) ଲେଖିଥିଲେ । [୫] ୟୋରୁବା ଲୋକମାନେ (Yoruba people) ହିପୋକୁ ଏରିନମି କହୁଥିଲେ ଯାହାର ଅର୍ଥ ଜଳ ହସ୍ତୀ ।[୬] ସିଂହ ଅପେକ୍ଷା ହିପୋ ଅଧିକ ସାହସୀ ଥିବାରୁ ଜୁଲୁ (Zulu) ଯୋଦ୍ଧାମାନେ ସାହସୀମାନଙ୍କୁ ହିପୋ ଭଳି ସାହସୀ କହୁଥିଲେ ।[୭] ଜୁଲୁମାନେ ତାଙ୍କ ନେତାଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ କରି କହୁଥିଲେ, "ସେ ଗୋଟିଏ ସିଂହ, ହଁ, ସେ ସିଂହଠାରୁ ଅଧିକ- ସେ ଗୋଟିଏ ହିପୋପୋଟାମସ .[୮]