Гренланди
Гренланди (гренландиагау Kalaallit Nunaat, ома «Гренландиæгты Зæхх»; даниагау Grønland, ома «Кæрдæгхуыз Зæхх») у дунейы тæккæ стырдæр сакъадах.
| |||||
.svg) | |||||
| Гимн: «Nunarput utoqqarsuanngoravit» | |||||
| Фæзынд | 1979 | ||||
| Æвзаг | гренландиаг, даниаг | ||||
| Сæйраг сахар | Нуук | ||||
| Стырдæр сахартæ | Нуук | ||||
| Хицауиуæджы хуыз | Данийы автономон провинци | ||||
| Фæзуат | 2 166 086 км² | ||||
| Цæрджытæ • Бахыгъд (2011) • Æнгомад | 56 615 ад. ад./км² | ||||
| Валютæ | даниаг кронæ | ||||
| Интернет-домен | .gl | ||||
| Телефонон код | +299 | ||||
| Сахатон таг | 0...-4 | ||||
Гренланди у Данийы паддзахады хай, фæлæ йын 1980-æм азæй фæстæмæ ис уæрæх автономи.
Гренландийы фæзуат у 2 166 086 км², уыдонæй 81% у егъау цъитийæ æмбæрзт.
Гренландийы картæ
Гренландийы альтернативон тырыса
Истори
Исландиаг адæм æрбаленк кодтой Гренландимæ 982-æм азмæ ’ввæхс. Уыдон дзы æртæ хъæуæн бындур æрæвардтой, сакъадахы тæккæ хуссар-ныгуылæны. Уым цардысты цалдæр æнусы дæргъы.
Сакъадахы ном, Кæрдæгхуыз Зæхх, зæгъгæ, исландиаг адæмæй баззад. Уыдоны балхон, Сырх Эрик (Eiríkur Rauði), сырд æрцыд йæ райгуырæн бæстæйæ, адæймаджы кæй амардта, уый аххосæй. Эрик ссардта йæхицæн ног цæрæнуат æмæ йæ, цæмæй ног цæрджытæ уырдæм гуылф кæной, уый тыххæй рахуыдта «кæрдæгхуыз», кæд дзы карз бæстыхъæд уыди, уæддæр. Цæрджыты нымæц, æцæгæй, рæзти, æмæ 1386-æм аз Гренланди норвегиаг паддзахады хай сси, стæй норвегиаг-даниаг иугонд паддзахады хай дæр.
Сæ сæвзæрдæй фондз æнусы куы рацыд, уæд æппæт Гренландийы хъæутæ æдзæрæг фесты, чи зоны, æмæ амы цæрджытæ æххормагæй фæмардысты — XV æнусы бæстыхъæд тынг фæкарздæр и. Ахуыргæндтæ цы стæгдартæ ссардтой, уыдонмæ гæсгæ фæстæг гренландиаг викингтæ хæлцхъуагæй цардысты.
Сакъадах æдзæрæгæй бирæ нæ лæууыди: Канадæйæ йæм æвæццæгæн, ихтыл æрбацыдысты эскимосаг (инуитаг) адæм. Стæй Европæйæ даниæгтæ æмæ æндæртæ.
Цæрджытæ
Ныр Гренландийы цæры 56 мин адæймаджы бæрц. Æрвылаз иу мин адæймагæй гуырынц 16,85 сывæлæтты. Ноггуырдты иу минæй амæлынц 18,26 сабийы. Царды рæстæмбис дæргъ у 68,07 азы.
Гренландийы цæрджыты ’хсæн ис АИШ-ы æфсæддонтæ дæр. Сакъадахмæ æрбацæуынц бирæ туристтæ Европæ æмæ Америкæйæ.
Экономикæ
Бирæ азты дæргъы Гренланди экспорт кодта зды æмæ цинк, фæлæ 1990-æм азы уыдон фесты. Уæдæй фæстæмæ йæ сæйраг экспорты товар сси кæсаг æмæ креветкæ. Туризм афтæ бирæ æхца нæ дæтты, уый тыххæй æмæ хæрдзтæ сты тынг бирæ.