| Data urodzenia | ok. 1857-1859 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | nauczycielka |
| Narodowość | polska |
| Rodzice | Romuald, Anna |
| Krewni i powinowaci | Anna, Konrad, Justyna (rodzeństwo) |
Alojza Traugutt, także Aloiza oraz Trauguttówna (ur. ok. 1857-1859, zm. 26 sierpnia 1907 w Warszawie) – polska nauczycielka dykcji i deklamacji, córka Romualda Traugutta[1].
Alojza[a] (wzgl. Aloiza)[b][2] Traugutt według różnych wersji urodziła się w 1857[3][4][5][6], 25 kwietnia 1858 w Charkowie[7] lub w 1859 na Litwie w guberni grodzieńskiej[8][9]. Była córką Romualda Traugutta (1826-1864) i Anny z domu Pikiel (1831-1860)[8][9][10][7]. Miała rodzeństwo: Annę Innocentę (po mężu Korwin Juszkiewicz, 1853-1938)[11], Konrada (1859-1860)[12] i Justynę (ur., zm. 1859)[13]. Od dzieciństwa przejawiała zdolności muzyczne i filologiczne[9][8]. Po śmierci matki wychowywała się przy macosze, Antoninie Traugutt[8][9][14]. Jej ojciec był dyktatorem powstania styczniowego, a po jego straceniu (5 sierpnia 1864) władze carskie zamierzały zabrać jego córki do internatu instytutu w Moskwie i poddać rusyfikacji, jednak odłożono to wobec choroby ich macochy[15]. Potem tej sprawy nie podjęto i córki mogły kształcić się w Warszawie oraz w Paryżu[15].
Ukończyła naukę w pensji Pauliny Krakowowej w Warszawie[8][9]. Później uczyła się w zakładzie „Hôtel Lambert” dla córek emigrantów w Paryżu, utrzymywanym przez Czartoryskich[8][9]. Po powrocie na ziemie polskie poświęciła się zawodowi pedagogicznemu, pracując głównie na pensjach prywatnych[9][8]. Następnie studiowała dykcję, deklamację, poprawianie wymowy[8]. Po kilku latach została nauczycielką w tym zakresie[8][9][4]. Działała w tajnej oświacie narodowej[4]. Z uwagi na swoją pracę była powszechnie znana w całej Warszawie[9].
Interesowała się sztuką[8]. Pozostawiła po sobie poezje o charakterze religijnym, które publikowała oraz przekazywała znajomym[16][8][9]. Od 1900 do 1905 przy ul. Mostowej 16 prowadziła Tani Dom Noclegowy dla Włościan Przyjeżdżających do Warszawy[3].
Prywatnie do końca życia pozostała w stanie panieńskim[9]. Zmarła po długiej chorobie 26 sierpnia 1907 w wieku 47 lat w sanatorium dr. Dydyńskiego w Warszawie[2][16][9][8][17]. We wspomnieniu pośmiertnym na łamach „Słowa Polskiego” została określona jako „prawa, zacna i wytrwała kobieta, wysoko szanowana w szerokich kołach inteligencji”[9]. Została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie 28 sierpnia 1907 (kwatera 203, rząd 1, miejsce 22)[2][8][9][4][17]. Na jej nagrobku uwieczniono inskrypcję o treści: „Alojza Trauguttówna, córka Romualda, pożyteczna i serdeczna pracownica na niwie języka polskiego, prosi o zdrowaś maria za ojca i za siebie”[18]. W tym samym miejscu symbolicznie został upamiętniony jej ojciec Romuald oraz straceni wraz z nim Rafał Krajewski, Józef Toczyski, Roman Żuliński i Jan Jeziorański[17]. Spoczęła tam także jej siostra Anna Juszkiewicz[17].
O Alojzie Trauguttównie wspominała Dionizja Wawrzykowska-Wierciochowa w książce pt. Maria Bohuszewiczówna[19], a także Joanna Rusin w monografii pt. Człowiek świętego imienia. Legenda Traugutta w piśmiennictwie polskim XIX i XX wieku (2002)[6].