Buspas

Buspasy dają pierwszeństwo autobusom w celu skrócenia czasu podróży w godzinach szczytu. Długość buspasów nie jest istotna – wystarczy, jeśli służą jako ominięcie punktu będącego zwykle źródłem zatoru, na przykład skrzyżowania. Niektóre miasta posiadają rozbudowane ich odcinki, często w ramach sieci szybkiej komunikacji autobusowej.

Buspasy tworzy się na drogach, które często są zatłoczone lub należą do ruchliwych tras autobusowych. Całe drogi można przekształcić na buspasy (np. Oxford Street w Londynie czy Fulton Street w Nowym Jorku), dopuszczając jedynie ruch autobusów, taksówek i samochodów dostawczych bądź włączyć do nich buspas w przeciwnym kierunku^[7]. Niektóre buspasy są czynne w pewnych godzinach w ciągu dnia, zazwyczaj w czasie szczytu, normalnie zaś są do dyspozycji dla wszystkich pojazdów. Zdarza się, że buspas działa tylko w jednym kierunku, w którym zwykle odnotowuje się zwiększony ruch.

Buspasy mogą mieć oddzielną sygnalizację świetlną, dzięki której autobusy mają pierwszeństwo na skrzyżowaniach.

Według Amerykańskiego Stowarzyszenia Transportu Publicznego (American Public Transportation Association)(inne języki)^[8] i Narodowej Bazy Transportowej (National Transit Database)^[9] pierwszy na świecie buspas powstał w Chicago w 1939 roku.

W Europie pierwsze buspasy zostały wprowadzone w niemieckim Hamburgu w 1962. Wkrótce jego śladem podążyły kolejne niemieckie miasta, a w 1971 oficjalnie usankcjonowano buspasy w niemieckim kodeksie drogowym(inne języki). Specjaliści z innych krajów, m.in. Japonii, zastosowali podobne rozwiązania na przykładzie Niemiec. W styczniu 1964 buspas pojawił się na paryskiej ulicy quai du Louvre(inne języki), a pas w przeciwnym kierunku wprowadzono na pont de l’Alma w czerwcu 1966^[10]. Pierwszy londyński buspas otworzono w lutym 1968 na moście Vauxhall Bridge. Do 1972 uruchomiono 149 km buspasów w 100 miastach państw OECD, ale sieć znacznie się rozrosła w kolejnych dekadach^[11]. Pierwsza droga autobusowa w Stanach Zjednoczonych, El Monte Busway, powstała na odcinku między El Monte i Downtown w Los Angeles w 1974^[12].

Znaki informacyjne służące wydzielaniu pasu ruchów dla autobusów opublikowano już w czasach PRL, w Rozporządzeniu Ministra Komunikacji i Spraw Wewnętrznych z dnia 9 sierpnia 1983 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych.^[13] W 1985 roku w Rozporządzeniu Ministra Administracji i Gospodarki Przestrzennej z dnia 21 lutego 1985 r. w sprawie dodatkowych znaków i sygnałów dla kierujących tramwajami i trolejbusami ujęto nowe sygnalizatory dla kierujących trolejbusami oraz innymi pojazdami komunikacji publicznej poruszających się przeznaczonymi dla nich pasami ruchu^[14].

Buspasy są pojęciem stosowanym oficjalnie w polskiej statystyce publicznej^[15]. Od 2013 roku dane o długości buspasów w polskich gminach są gromadzone w Banku Danych Lokalnych^[16].

W Warszawie pierwsze, krótkie odcinki buspasów uruchomiono w roku 1993^[17]. Według danych za rok 2018, buspasy funkcjonowały w 35 polskich miastach^[18].

Wprowadzenie buspasów wiąże się z zajmowaniem istniejących pasów ruchu oraz ze zmniejszeniem wąsko rozumianej przepustowości dróg. Jest to jednak przepustowość liczona w liczbie pojazdów, a nie liczbie osób. Jest to skuteczne m.in., jeśli lokalne władze chcą połączyć elementy transportu publicznego z redukcją przestrzeni dla kierowców samochodów osobowych^[19].

Buspasy mogą okazać się nieskuteczne, jeżeli nie jest egzekwowany zakaz parkowania na nich (np. na obszarach handlowych). W takich przypadkach autobusy muszą włączyć się do normalnego ruchu, co może doprowadzić do ich zatrzymania i dodatkowych opóźnień względem rozkładu jazdy. Przeznaczenie buspasa do prawoskrętów również ogranicza jego przepustowość.

Często poruszają się po nich nieuprawnione samochody, powodując mniejszą przepustowość ulic^[20].

Na najbardziej ruchliwym buspasie w Stanach Zjednoczonych (Lincoln Tunnel w Nowym Jorku) w szczycie przejeżdża 700 autobusów na godzinę (średnio więc jeden autobus co 5 sekund)^[34].